Het was groot nieuws, de eerste schepen met een hoofddoek is zeer binnenkort een feit. Ondanks dat het al langer bekend was, kwam het grote publiek het pas te weten op de toepasselijke Internationale Dag van de Mensenrechten. De reacties op het nieuws waren divers, gaande van zeer positief als inspiratie voor jonge vrouwen met een migratieachtergrond, tot zeer negatief als zijnde een nachtmerrie voor mensen die het beschouwde als het verval van de Vlaamse cultuur.

De reacties op het schepenmandaat van Hafsa El-Bazioui staan niet op zichzelf, Kauthar Bouchallikht moest het ook ontgelden toen ze Nederlands Kamerlid werd. De aanvallen blijven ook niet beperkt tot de hoofddoek: initiatieven om zwarte piet te vervangen door roetveegpieten en misstanden van de zogenaamde ‘Gouden Eeuw’ bespreekbaar te maken, gingen eveneens gepaard met heftige tegenreacties. Een deel van de mensen lijkt grote moeite te hebben met een veranderende samenleving. 

Historisch gezien komt verzet tegen dergelijke verandering vaak voort uit angst voor het onbekende. Het is niet makkelijk om een wereldbeeld op te geven, dat zagen we al in de tijd van Galileo Galilei met het vasthouden aan het beeld dat de aarde het centrum van het universum zou zijn. In 2021 lijkt deze angst wederom een belangrijke rol te spelen, want de genoemde argumenten tegen de hoofddoek bij een publieke functie, zijn op z’n minst opmerkelijk en waarschijnlijk zelfs hypocriet.

Het verbieden van hoofddoeken omdat het zogenaamd ‘een teken van onderdrukking’ zou zijn, is net zo’n grote aantasting van de vrijheid van de vrouw als het verplichten van het dragen van rituele kledij. Dit past overigens binnen het bredere plaatje. Vlaams-nationalisten zijn consistent de slechtste leerling van de klas als het gaat om het verdedigen van vrouwen- en  LGBTQIA+ rechten, maar halen deze zaken toch aan als argumenten om migratie van niet-Westerse migranten een halt toe te roepen. 

Hoewel er vanuit extreemrechtse en Vlaams-nationalistische hoek pogingen worden ondernomen om een deel van de populatie uit te sluiten, horen we juist vanuit deze hoek vaak dat er sprake zou zijn van een ‘cancelcultuur’ door mensen die ‘woke’, ‘politiek correct’ en ‘MeToo-aanhangers’ zijn. Het lijkt hen dwars te zitten dat ze niet zomaar alles kunnen zeggen over moslims, trans personen, vluchtelingen, feministen en andere groepen in de samenleving.

Hier begint een interessant debat en kunnen we de vraag opwerpen wat nu de echte cancel culture is. Ik zou zeggen dat het mooi is dat we allemaal op een andere manier naar de wereld kijken, maar wil wel de grens leggen bij mensenrechtenschendingen en bewuste pogingen om mensen te devalueren. Op het moment dat trollenlegers ingezet worden om doodsbedreigingen te verspreiden, denk ik dat we mogen spreken van een ware cancel culture en soms gaat het nog verder dan dat. Als we kijken naar Polen en Hongarije zien we dat rechten voor vluchtelingen en de LGBTQIA+-gemeenschap zelfs via de wet ingedamd worden. 

Kortom mogen we onze ogen niet sluiten voor het gevaar van deze cancel culture die nog nauwelijks als zodanig bestempeld wordt. Waar het vroeger nog wat onder de radar bleef, begint nu ook steeds meer de vermenging met de politiek plaats te vinden. De radicaal rechtse cancel culture kent opmerkelijk veel overeenkomsten met het moslimextremisme dat ze zo verafschuwen en zelfs de favoriete targets zijn dezelfde: vredelievende moslims en vrouwen met het lef om een statement te maken.

Laten we elkaar niet uitsluiten, maar er samen iets moois van maken in een samenleving waar de bouwsteentjes zijn gelegd met witte, zwarte, bruine, mannelijke, vrouwelijke, non-binaire, Joodse, Islamitische, Christelijke, atheïstische en nog vele andere handen. Alleen samen overwinnen we de uitdagingen van de 21ste eeuw.

Amar van Laar is wetenschapper aan de Universiteit Gent.