Maandag liet een rechtbank de werken van het Belo Monte-project stilleggen. De betrokken inheemse gemeenschappen waren niet over het project geconsulteerd, een overtreding van de grondwet en van Conventie 169 van de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO), oordeelde de rechtbank.

De uitspraak “moet een waarschuwing zijn” voor andere grote projecten, zegt jurist Dalmo Dallari. “In plaats van zich autoritair op te stellen, moet men voor de weg van de dialoog kiezen.”

Gebrek aan inspraak

“De beslissing van de rechtbank bevestigt opnieuw het gebrek aan inspraak van de gemeenschappen en de noodzaak om integrale milieu-impactstudies uit te voeren voor men dit soort projecten, die onherstelbare schade kunnen aanrichten, goedkeurt”, zegt advocaat Joelson Cavalcante van de Inter-Amerikaanse Vereniging voor Milieubescherming, die de getroffen gemeenschappen adviseerde.

Dallari, die andere gemeenschappen juridisch bijstaat, zegt dat in gelijkaardige gevallen de bevolking wel geconsulteerd is, onder meer bij de Tucuruí-centrale, en dat dit niet noodzakelijk een definitieve stopzetting van de werken betekende. “Er is altijd een mogelijkheid om het project aan te passen zodat alle belangen met elkaar verzoend worden.”

Lula

Het Belo Monte-project op de Xingú-rivier, een zijrivier van de Amazone, is een van de grootste infrastructuurwerken van de Arbeiderspartij van voormalig president Luiz Inácio Lula da Silva en zijn opvolger Dilma Rousseff.

Voor de stuwdam moet 516 vierkante kilometer onder water worden gezet. De dam, met een maximaal vermogen van 11.233 megawatt, is nodig om aan de groeiende energiebehoefte van het land te voldoen, zegt de regering. De bouwwerken stellen ook duizenden mensen tewerk.

Zonne- en windenergie

De inheemse gemeenschappen verzetten zich tegen de dam. Niet alleen zet het hun territorium onder water, het heeft ook grote gevolgen voor het debiet van de rivier en dus voor hun watervoorziening, transport en visvangst. Het belang van de Belo Monte-centrale wordt overdreven, zeggen ze. Ze pleiten voor andere energievormen, zoals zonne- en windenergie, die geen impact hebben op het leven van de Amazonegemeenschappen.

De werken begonnen vorig jaar.

In april dit jaar vroeg de Inter-Amerikaanse Mensenrechtencommissie, een instantie van de Organisatie van Amerikaanse Staten, al het project te schorsen omdat er niet met de inheemse bevolking was overlegd. De Braziliaanse regering ging daar toen niet op in.