Het is crisis. Crisis voor u, mezelf en iedereen die begaan is met het belang van een democratie en de letterlijke betekenis van het woord. Het huwelijk tussen dèmos (volk) en krateo (regeren) vertoont barsten.

Moest u er nog niets van gemerkt hebben, wees niet ongerust. Dat hebben veel mensen nu nóg niet. Het is een stille, sluimerende crisis die zich pas op lange termijn zal laten merken. Martha Nussbaum vergelijkt het in haar boek Niet voor de winst met een kanker; een crisis die op lange termijn veel schadelijker kan zijn voor de toekomst van het democratische zelfbestuur: een wereldwijde crisis in het onderwijs.

Volgens Nussbaum worden de geesteswetenschappen in het hedendaagse onderwijs verwaarloosd en bevinden we ons daarom in een crisis. Vakken als kunst, literatuur, talen, filosofie, muziek, geschiedenis, godsdienst en cultuur worden te weinig als noodzakelijk beschouwd en belanden al te vaak in de onderste schuif.

Het belang van deze vakken kan niet genoeg benadrukt worden als we de democratische waarde hoog willen houden. Zo dragen taal, geschiedenis en filosofie bij tot het kritisch nadenken, argumenteren en debatteren. Literatuur, drama, dans en beeldende kunst bevorderen een speelse creativiteit en nodigen ertoe uit om je te verplaatsen in andere levens, andere situatie, andere perspectieven. Het verwaarlozen van deze vakken – en dus een te grote aandacht voor de exacte wetenschappen – leidt tot nuttige machines in plaats van volwaardige burgers die in staat zijn om zelfstandig te denken en zich kritisch op te stellen.

Nussbaum verduidelijkt haar visie als volgt: “In vrijwel alle landen ter wereld worden zowel in het basisonderwijs als in het voortgezet en hoger onderwijs de kunsten, de niet-exacte vakken en de geesteswetenschappen wegbezuinigd. In een tijd waarin landen zich van alle nutteloze ballast dienen te ontdoen om zich op de wereldmarkt te kunnen handhaven, worden dergelijke vakken door beleidsmakers als nutteloze franjes beschouwd, en daarom verliezen ze in hoog tempo hun plaats in onderwijsprogramma’s en in hoofd en hart van ouders en kinderen. Landen geven de voorkeur aan de korte-termijnwinsten die zijn te behalen met het ontwikkelen van de nuttige en uiterst gespecialiseerde vaardigheden die nodig zijn voor het maken van winst.”

Net als Alfapact doet in Nederland moet ook de Belgische politiek aangespoord worden tot een andere benadering van de geesteswetenschappen.

We moeten een ideaal nastreven waarin opleidingen geen conditionering van de mens betekenen, maar wel instaan voor een natuurlijke ontwikkeling die ervoor zorgt dat de mens kritisch en empathisch ingesteld is.