De vakbondsacties bij het openbaar vervoer waren al aangekondigd tijdens de grote protestmanifestaties van zaterdag 15 oktober waarbij meer dan 100.000 betogers op straat kwamen in Lissabon en andere steden tegen de rigoureuze besparingsplannen van de centrumrechtse regering-Passos Coelho.

De acties van 8 november en de rest van deze week zijn nog maar een aanloop naar de aangekondigde algemene staking van donderdag 24 november, waarbij de vakbonden het hele land willen lamleggen.

Tweede bezoek van trojka met spreekverbod tegen de pers

Sinds maandag heeft Lissabon weer een delegatie van de trojka van de Europese Commissie, de Europese Centrale Bank (ECB) en het Internationaal Monetair Fonds (IMF) op bezoek die nauwgezet komt opvolgen hoe de regering het vooropgestelde besparingsbeleid concreet gaat uitvoeren. Portugal staat sinds de ondertekening van het akkoord in mei 2011, dat voorziet in een hulppakket van 78 miljard euro, gespreid over een periode van drie jaar, feitelijk onder curatele van de trojka.

De trojka heeft een spreekverbod tegenover de pers opgelegd gekregen door Europees commissaris Olli Rehn, bevoegd voor economische en financiële zaken. Tot het einde van de lopende evaluatiemissie, de tweede trimestriële missie sinds die van augustus en die waarschijnlijk twee weken gaat duren, mag absoluut niets naar buiten komen.

Het is de bedoeling om het begrotingstekort tegen eind 2013 terug te dringen tot maximum 3 procent van het BBP, de Europese norm. Daartoe zal een zeer strak besparingsbeleid worden gevoerd. Premier Pedro Passos Coelho (PSD) heeft zich geëngageerd om nog verder te gaan dan de trojka heeft opgelegd.

Zo wil de regering de dertiende en veertiende maand schrappen voor alle ambtenaren en voor gepensioneerden die meer dan 1000 euro/maand pensioen ontvangen. Onder meer overheidsbedrijven zullen veel minder geld krijgen van de staat en op termijn worden geprivatiseerd. Dat de werkgelegenheid en de werknemersstatuten daar onder zullen lijden, staat vast.

Strategisch plan voor de transportsector zet kwaad bloed

In het strategisch plan voor de transportsector (Plano Estratégico dos Transportes) dat minister van Economie en Transport, Álvaro Santos Pereira, heeft uitgewerkt, staat onder meer dat de diverse openbaarvervoerbedrijven ‘kostenefficiënter’ moeten gaan werken. Met andere woorden: ze zullen méér moeten doen met minder middelen.

De regering wil de lopende beheersovereenkomsten met de bedrijven opnieuw bekijken. Er zal veel minder geld beschikbaar zijn dan vroeger was afgesproken, zoveel is zeker. Allerlei nieuwe investingsplannen worden geschrapt of op de lange baan geschoven. De aanleg van de geplande hogesnelheidslijn tussen Lissabon en Porto gaat bijvoorbeeld voor 10 jaar de koelkast in.

Vooral de voorgestelde fusies van bedrijven zet kwaad bloed bij de vakbonden omdat dit zeker zal leiden tot een verlies van banen en minder gunstige arbeidsvoorwaarden. Het is de bedoeling om de stedelijke openbaarvervoerbedrijven van Lissabon (metro, bus, tram en veerboten) en Porto te laten fuseren en gedeeltelijk te privatiseren.

Gedeeltelijke staking bij de spoorwegen

Maandagavond had de directie van de Portugese spoorwegen (CP) de gebruikers al gewaarschuwd dat ze er moesten rekening mee houden dat dinsdag het hele net ernstig zou worden verstoord door allerlei vakbondsacties. Dinsdagmorgen reden er in de hoofdstedelijke regio Lissabon zo goed als geen treinen en lagen de meeste stations er verlaten bij. Ook in het noorden van het land was er geen spoorverkeer. De staking was evenwel niet algemeen.

De spoorbonden wilden in de eerste plaats hun leden informeren over de geplande bezuinigingsmaatregelen en organiseerden overal vergaderingen. Tijdens die vergadersessies kwam het verkeer tot stilstand. Volgens de directie reden er dinsdag maar 170 treinen van de 1.106 die normaal zouden moeten rijden.

Voor vrijdag 11 november heeft de vakbond van machinisten bij de CP een staking op het hele net aangekondigd. Die zou normaal rond 17 uur aflopen, maar er wordt verwacht dat ook in de loop van zaterdag het Portugese spoornet zwaar verstoord zal blijven. De machinisten pikken het niet dat ze bij een herstructurering van het spoorbedrijf fors moeten inleveren en zullen werken tegen minder gunstige voorwaarden en pensioenregeling.

Ook de werknemers van spoorinfrastructuurbeheerder Refer (te vergelijken met Infrabel in België) zullen vrijdag gedeeltelijk het werk neerleggen. Dat betekent dat heel wat verkeerscontroleposten van de spoorwegen niet zullen werken.

“Metro sluiten om 23 uur is onzin”

Bij het stedelijke openbaar vervoer in Lissabon bleven de metrostations in de vroege dinsdagochtend allemaal gesloten. Pas vanaf 10 uur kwam er terug beweging in. De ochtendspits was daardoor opvallend drukker dan anders. Op de grote ringautowegen rond de hoofdstad stonden kilometerslange files. ‘s Avonds sloot de metro weer de deuren. Bij de bussen en trams van Carris in Lissabon reed maar een beperkt aantal lijnen volgens de normale dienstregeling. 

Minister van Transport, Álvaro Santos Pereira, al wekenlang de kop van jut, probeerde dinsdag de gemoederen van de vakbondsmensen bij de Metropolitano de Lisboa wat te sussen. Hij gaf voor het eerst openlijk toe in een kranteninterview dat de besparingsvoorstellen van de regeringswerkgroep ‘transport & infrastructuur’ om de metro voortaan om 23 uur te sluiten en sommige stations zelfs al vanaf 21 uur “eigenlijk weinig zinvol zijn”. Hij zei dat geen enkele Europese hoofdstad zijn metro zo vroeg sluit en dat de eventuele besparingen niet in verhouding staan tot de nadelen.

Ook bij de veerboten van Transtejo en Soflusa die de verbinding verzorgen tussen beide oevers van de Taag in Lissabon werd er dinsdag gestaakt. Meer dan 30.000 passagiers moesten op zoek naar alternatief vervoer om op hun werk of weer thuis te geraken.

Volgens coördinator Amável Alves van de Federação dos Sindicatos dos Transportes e Comunicações (FECTRANS), die de vakbondsacties organiseerde, zijn de fusie- en privatiseringsplannen van de overheid onaanvaardbaar. In Porto bleven de meeste trams en bussen van de STCP in de depots. De metro (sneltram) van Porto bleef wel rijden.

Belgische Aviapartner koopt Groundforce van TAP

De Portugese regering zette deze week ook het licht op groen voor de verkoop van Groundforce, de afhandelaar van de nationale luchtvaartmaatschappij TAP. Volgens het bezuinigingsplan moet TAP in fases worden geprivatiseerd en dat zal onder meer gebeuren door afsplitsing van en verkoop van onderdelen. Groundforce leed vorig jaar 43,5 miljoen euro verlies en zal worden verkocht aan de Belgische handlingmaatschappij Aviapartner.

Aviapartner is al sinds oktober in onderhandeling met de vakbonden bij Groundforce over de nieuwe arbeidsvoorwaarden die zullen gelden. In tegenstelling tot de berichten die eerder in de Portugese pers verschenen, is er nog altijd geen akkoord. De vakbonden vrezen voor een forse achteruitgang van lonen en werkomstandigheden.