Update: slotwoord over het Sputnik-vaccin met motieven om het als de nood aan de man komt niet af te wijzen: 10.02.21, 11 u 45.

Bij het boeiende interview met J. Holslag (link YouTube onderaan) schreef ik een analyse die ik de professor na het bekijken van het VRT-studiogesprek op zijn F-profiel heb meegegeven.

“.. Het interview heb ik met belangstelling bekeken en beluisterd. Het is altijd interessant u te beluisteren, Jonathan. Als ik een snelle evaluatie mag maken dan bevat deze volgende punten.

1. Uw discours is coherent en verwerkt veel feiten. Het geopolitieke en het strategische, en het “wij kunnen best samen flink van ons af bijten” zijn kenmerkende ingrediënten. Ik zie u daarmee op het einde eerlijk gezegd toch onvoldoende tot een ethisch verantwoorde en doeltreffende, overkoepelende visie & advies komen. Bij vorige gelegenheden hoorde ik u zeggen: de Waarden van Europa (zoals de mensenrechten en vrije meningsuiting), dat is heel belangrijk, die moeten wij trachten doordrukken in de contacten en relaties met de grote partners. Ook vandaag komt dat terug in een scherpe veroordeling van de misdaden tegen de Oeigoeren door de Chinese overheid. Maar dat blijft toch botsen met die economische doelstellingen, in de relatie met China net zoals tijdens het maken van deals over Russisch gas. Het is misschien schoonmenselijk en christelijk om te verlangen dat je verre buren de mensen en minderheden in hun natie met normale eerbied en zachtheid behandelen. Maar is de onderhandelingstafel bij een economische deal daarvoor de best geschikte plek? Juist niet, wellicht. Als het over grote bedragen gaat, moet er vertrouwen zijn, en dus zal de klemtoon moeten liggen op wederzijds respect tussen de handelspartners. In mijn visie zal je pas kunnen “eisen” (sic) stellen over “mensenrechten” (humaniteit en niet-agressie tegen eigen burgers) nadat je vertrouwen hebt opgebouwd (d.m.v. goedlopende economische, diplomatieke en politieke relaties) en nadat je politiek en militair, wetenschappelijk, in sport en cultuur… sterkte hebt verworven. Alles op zijn tijd, anders rijdt je in eigen wielen. Ik merkte overigens dat de journalist (opnieuw, naar goede VRT traditie) vaak uw gedachtegang niet liet afmaken en u onderbrak… misschien ligt daar een reden voor wat ik percipieer als incoherentie.

2. U wil een veel strijdbaarder Europa zien. Ook militair. Maar hoe valt dit te realiseren op middellange termijn, our history being what she is: ik las deze week nog in Der Spiegel dat de SPD in Duitsland sterk op de rem blijft staan om militair meer actief, meer offensief, meer betekenisvol te worden. Wat wil je ook, na de geschiedenis van WO II (en WO I)? Hier valt toch niet veel te forceren? De Duitsers hebben allicht nog veel latent schuldgevoel en de herinnering geweldig te zijn verslagen werkt duidelijk nog door na 76 jaar. Waar ligt in feite uw balans van moraal en waarden enerzijds en Realpolitik anderzijds? Maakt u in feite een amalgaam dat zeer persoonlijk en degelijk is, maar toch niet echt inspirerend noch bruikbaar voor de westerse democratieën en de EU als koepel?

3. Het valt bij het bekijken van dit interview een zoveelste keer op dat u de dingen helder, maar ook in hun blokkade ziet en duidt, en tevens met een (voor academische historici) ongewone en onnodige negatieve inslag. Ik geef toe, het is niet moeilijk de Russische president als een zeer destructieve, kwaadaardige vijand te zien. Hij luistert ons af (spionage het is een standaardbegrip in de Russische denkwereld, geschiedenis en politiek), doet aan beïnvloeding van de publieke opinie in het Westen via cyberacties op grote schaal; hij laat integere, kritische journalisten en tegenstanders doden; hij is een gewiekst speler van het machtsspel, en zo voort. Hij heeft ook echte macht, inderdaad, door onze verslaving aan aardgas (bij ons thuis is het nu gemiddeld veertien graden, maar dan nog kan ik niet zonder aardgas, inderdaad, in deze koude winter).

Anderzijds zijn er misschien toch, euh, meer ontspannen manieren om uit het dilemma, het labyrint te raken. Als je de diepste motieven van Putin in rekening brengt, in hun historische en psychologische component, zoals het weer trachten opvijzelen van de eer en waardigheid van Rusland na het verlies van de SSSR; zoals wraakoefening na het gebroken woord van het Westen wat betreft de niet nagekomen afspraken met president Gorbatsjov, waaronder het laten stijgen van de olieprijs, zodat Rusland inkomen kon behouden, en zoals de Amerikaanse belofte tijdens de glasnost akkoorden in IJsland gesloten, voormalige Warshaupact landen niet te zullen opnemen in de Navo… U merkt overtuigend en origineel op hoe ook bij ons vanuit de politiek een zekere vertekening wordt georganiseerd in de voorlichting van het publiek, maar onze populaties hebben evengoed als andere naties boter op het hoofd.

Ons alternatief parcours

Inderdaad, wie ethisch en psychologisch neutraal kijkt, vindt wel wat redenen voor de strijdbare houding van Rusland en zijn president. En vanuit die optiek, is er wellicht toch reden tot gerustheid: indien wij waakzaam en wendbaar blijven, en desnoods gepast reageren, leidt een succesje als het Sputnik-vaccin en het daarbij horende herwonnen zelfvertrouwen en de hervonden eer er wellicht toe dat de druk op de ketel, de drang van de Russische president zich te profileren en “te winnen” van ons, verminderen zal. In de lessen geschiedenis in de humaniora werd duidelijk dat naties en regeringsleiders graag de rol van “scheidsrechter” opnemen op het internationale toneel, er is prestige mee te winnen; met de rol van “genezer van pandemieën” zal het evenzo gaan. Russen zijn ook mensen. Met herkenbare gevoelens en gevoeligheden. In uw discours onderken ik wat teveel de wens alle winst naar onze kant te halen. Dat is geen goede politiek. President Obama benadrukte het al: je moet als politicus kunnen tevreden zijn met wat je na stevig onderhandelen uit de brand kan slepen. “If you can’t get the whole hog, you must be content with the sandwich with ham”. En dan: vooruit met de geit. Samen. Liefst niet in voortdurende vijandschap of na-ijver. De uitdaging van milieu, klimaat en Natuur (Biodiversiteit) is globaal en is fenomenaal.

Wie het sluw en slim speelt en resultaat wil boeken in de diplomatieke relaties op de langere termijn, die ziet misschien zelfs een kans in Sputnik: er is immers voor een leider niets schaamteloos aan, nooit en nergens zou ik denken voor zover ik mens en mensheid heb leren kennen, hulp te gaan zoeken bij wie deze kan bieden, in het geval jouw mensen sterven of zwaar ziek zijn. De fraaie, nobele regels van de evangelies kan je ook zulke draai geven, dat de hulpvraag je relaties met machtigen kan verbeteren. Wie zegt er dat de Russische president niet in staat is tevreden te zijn, als hij Europese levens weet te redden? En zelfs als het hem enkel om de macht en de respectvolle relaties te doen is, om het prestige, om eer en winst voor hemzelf en zijn bevolking, dan is het toch elegant gespeeld van ons, het vaccin in dank aan te nemen, en op die manier zowel de ziekte de pas af te snijden en in één beweging ook een betere relatie met de Russen te bekomen?

Handelsrelaties zijn doorheen de gehele geschiedenis een grote stimulans geweest om inspanningen te leveren de vrede te bewaren, de wapens op te bergen. Tijdens de middeleeuwse jaarmarkten werd een “godsvrede” afgekondigd, en mochten bezoekers geen wapens dragen. Dat zou de schrijver van “Vrede en Oorlog” moeten weten. Misschien lag bij nader toezien ook in dat boek de klemtoon al te veel op de oneindig opduikende golven oorlog, wereldwijd vanaf het jaar nul tot nu. Mij lijkt het bijzonder verstandig altijd een loupe te richten op de positieve mechanismen in hart en geest van de mens, en in de beweging der naties doorheen de geschiedenis. De stijl van de paracommando is zelden aangewezen voor staatsmannen en -vrouwen.

Er is niets op tegen zoals Jonathan Holslag doet, op te komen voor het eigen (Europese) standpunt en het eigenbelang. Wie echter bij de bejegening van anderen zijn eigenbelang nooit voldoende kan vergeten, onvoldoende empathische voeling heeft met de (meestal evengoed ‘al te menselijke’) noden van de tegenspeler, en hem tot het bereiken daarvan onvoldoende ruimte laat, die dreigt in no-deals te verzanden, of in iets dat dan dreigend nog veel verschrikkelijker kan worden.

Als slotbedenking, die ons terug mag voeren naar het onderwerp van de dag, het Sputnik-vaccin en de vraag of wij het kunnen, mogen, willen inzetten tegen het levensbedreigende corona virus in eigen populatie, wil ik dit nog meegeven: is het niet zo dat wie in tijden van nood, wanneer zijn gezondheid of het leven van zijn mensen ernstig bedreigd wordt, hulp  weigert van een andere partij, laadt de verdenking op zich niet erg natuurlijk te gedragen, en als leidmotief een ongezonde, krampachtige eerzucht te verkiezen?’

Herinner u het voorbeeld uit de Russische geschiedenis: te weinig&9 empathie, dat kan zelfs de grootste leider zuur opbreken.  Nikita Chroetsjov, die zelf als generaal gevochten had bij het winterse, helse bloedbad van Stalingrad in 1942, heeft in 1956 de kwalijke kanten van Stalin aangebracht in de historische rechtszaak die de aftrap van de destalinisatie betekende. Met daarin de casus van de harteloosheid van Stalin als tirannieke leider zonder medegevoel, die tijdens WO II hele Russische legerkorpsen aan hun lot en aan de dood overliet aan het Oostfront.

SHS

Interview “De Afspraak”: https://www.youtube.com/watch?v=ruEupxOK-vc&ab_channel=Univideo