Gentse militanten werven voor 11.11.11 op het congres van de SP.A © Frank Roels
Nieuws, België, SP.A, Europese Centrale Bank, De vooruit, Neoliberalisme, Lula da Silva, John Crombez, Mario Draghi, Bruno Tobback, Loukas Papadimos, Mario Monti, Guy Standing, Frans Vandaele, Peter Dekeyser, Marc De Ceuster, Paul Huybrechts, Johan Van Overtveldt, Alain Jousten, Gijs Dekkers, Brieuc Vandamme, Avastin -

SP.A-congres tussen utopie en neoliberalisme

In het Gentse Feestlokaal Vooruit hield SP.A zijn jaarlijkse Visie-congres. Zoals bij de vorige waren er 11 parallelle panelgesprekken tussen uitgenodigde personaliteiten van diverse pluimage. Voorzitter Bruno Tobback herhaalde meermaals: "Wij luisteren gaarne naar anderen en als we niet akkoord zijn zullen we het zeggen". Deelname stond open voor niet-leden. Frank Roels brengt verslag uit

maandag 21 november 2011 19:55
Spread the love

Guy Standing: het nieuwe begrip ‘precariaat’

De plenaire zitting werd gedomineerd door de vurige speech van Guy Standing, hoogleraar arbeidseconomie aan de Britse universiteit van Bath, eerder ook adviseur bij de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO). Hij verdedigde een basisinkomen als grondrecht voor iedereen, zonder voorafgaandelijke voorwaarden (tenzij de morele plicht te gaan stemmen en minstens éénmaal per jaar deel te nemen aan een politieke bijeenkomst).

Hij had het ook over zijn ervaring als adviseur voor de Braziliaanse regering. Daar bepleitte Standing vroeger al de ‘bolsa escolar’ (schoolbeurs) om kinderen naar school te krijgen. Na zijn verkiezing voerde president Lula de ‘bolsa familia’ in. 50 miljoen gezinnen genieten er nu van, meer kinderen gaan naar school, de inkomensongelijkheid en de werkloosheid daalden en de economie groeide.

Lula zei later aan Standing dat hij alleen dankzij deze maatregel herkozen werd. In Afrika en India zijn er volgens de spreker ook gelijkaardige pilootprojecten op beperkte schaal. Dankzij die projecten blijven 90% van de mensen niet meer passief zitten maar voelen zich gerespecteerd, hebben terug tijd om hun familie te verzorgen en bekommeren zich ook voor ecologie.

Nog volgens Standing moet openbaar bezit verdedigd worden, de publieke ruimte, parken, bibliotheken, musea … We moeten volgens hem de principes van de Franse Revolutie (vrijheid, gelijkheid en broederlijkheid) heruitvinden.

Standing is auteur van het boek “The precariat: The new dangerous class” (2011). Dit nieuwe woord – het gelijkt op ‘proletariaat’ – is afgeleid van het woord ‘precair’ (onzeker, op de grens van overleven).

Standing: “Het precariaat is een groeiende sociale klasse in Europa en de VS, de rijkste landen dus.  Het gaat over mensen rondom en tussen ons, werklozen èn werkenden die niet weten of ze morgen nog wel een job hebben, de tijdelijke jobs van uitzendbureaus en de jonge afgestudeerden die geen werk vinden dat beantwoordt aan hun mooi diploma. Ze hebben geen beeld van hun toekomst door de flexibiliteit van de arbeidsmarkt en de zich opvolgende crisissen”.

“Door hun instabiele en wisselende tewerkstelling ontwikkelen ze geen beroepsidentiteit, zoals vroeger iemand bakker, metaalarbeider, loodgieter, bediende of ambtenaar werd. Ze ontwikkelen dus ook geen sociaal geheugen. Bij wie horen ze nog thuis?”

“Door een gebrek aan sociale samenhang worden ze vatbaar voor de sirenenzang van neofascistische partijen. Stapsgewijze worden hen de rechten ontnomen die hun grootouders door strijd verworven hadden: vervangingsinkomens en sociaal vangnet zijn voorwaardelijk geworden, afhankelijk van het invullen van de juiste papieren en van controles door ‘arbeidsmarktdeskundigen’.”

“Ze moeten onderbetaalde deeltijdse baantjes aanvaarden, terwijl het werk dat ze zouden willen doen er niet is. Zelfs het leefloon, dat onder de armoedegrens ligt, is nu afhankelijk van dwingende voorwaarden. In de VS (reeds in 33 staten) is een urinetest tegen druggebruik in voorbereiding vooraleer men recht kan hebben op een uitkering; te betalen door de hulpzoeker zelf!”.

Waar brengt dit ‘precariaat’ ons naartoe?

“Onzekerheid leidt tot angst. Politici hebben geen antwoorden maar spelen in op die angst wat Standing ‘de politiek van het Inferno’ noemt, de Hel. Minderheden worden gedemoniseerd, vooral migranten, zoals de Roma’s. Werklozen worden ‘geactiveerd’ met “incentives” zoals lagere en in de tijd beperkte uitkeringen.
“Na angst komt woede (rage), leidend tot plunderingen en brandstichting (Londen), de indignados, de Occupy-bewegingen in vele rijke landen …De linkerzijde heeft ondertussen de woordenschat van vooruitgang en gelijkheid verloren en heeft neoliberale ideeën overgenomen. Voorwaarden stellen aan basisrechten verwijdert ons van het principe van de solidariteit. De linkerzijde heeft bijvoorbeeld niet geëist dat bedrijven hun hogere winsten eerlijk zouden gaan verdelen.  De ongelijkheid is daardoor nog toegenomen”.

Samen met Bruno Tobback wees Standing ook op de afbrokkeling van de democratie. Politici worden vervangen door experten die ons zeggen wat te doen. In Europa zijn die experten dan oudgedienden van o.a. Goldman-Sachs, de bank die mee aan de basis lag van de kredietcrisis, zoals Mario Draghi (de nieuwe voorzitter van de Europese Centrale Bank), Loukas Papadimos (nieuwe eerste minister van Griekenland), Mario Monti (nieuwe eerste Minister van Italië).

Wat te doen?

Nogmaals Guy Standing: “In alle acties moeten we de behoeften van het ‘precariaat’ meenemen. Of de klassieke vakbonden daartoe in staat zijn, moet nog blijken”. Hij klinkt hier duidelijk sceptisch, maar waarschijnlijk kent hij de Belgische vakbonden met hun 3,3 miljoen leden niet, evenmin als onze zeer hoge syndicalisatiegraad.? “Het precariaat moet vertegenwoordigd worden in alle instellingen en besturen en mee beslissen over uitkeringen, ziekteverzekering, controles over de financiële markten. Dat mag niet in handen komen van privébedrijven”.

Een heel andere klok in het panel over de crisis van de euro

Frans Vandaele, kabinetchef van Europees president Herman Van Rompuy, was de voornaamste spreker in het panel over de toekomst van de euro. Andere panelleden waren Peter Dekeyser (BNParibas), Marc De Ceuster (KBC maar ook prof aan de U.A. Dept Accounting & Financing), Paul Huybrechts, voorzitter van de Belgische beleggingsclubs en, als enige wetenschapper zonder belangenvermenging, Dr. Ferdi Deville van de Universiteit Gent. Johan Van Overtveldt, hoofdredacteur van Knack en Trends liet zich verontschuldigen om gezondheidsredenen. Vragen werden gesteld door VRT-man Bruno Huygebaert, die ook de richting van het debat bepaalde.

Frans Van Daele begon met een historiek van de eurocrisis maar vergat daarbij te vermelden – zoals Deville nadien opmerkte – dat de Amerikaanse rommelhypotheken door de Europese banken waren verspreid, wat tot het failliet van Lehman Brothers e.d. leidde.

Interessant was te vernemen dat het ‘Stabiliteits- en Groeipact’ van de EU wel die titel draagt (op aandringen trouwens van de Franse socialisten Jospin en Mitterand), maar verder over groei niets zegt. Discipline, dus terugdringen van de overheidstekorten, is er het centrale en enige doel van. Er is echter wel een vertrouwenscrisis op de financiële markten, over de kredietwaardigheid van een aantal landen. Gaan de schuldeisers hun geld terugzien? De VS heeft dat probleem niet omdat de Federale Bank, hun centrale bank, onbeperkt kredieten verleent aan de overheid (idem in Groot-Brittannië, Japan). De Europese Centrale Bank (ECB) echter moet de inflatie laag houden maar mag volgens haar eigen reglement aan overheden geen krediet verschaffen, wel aan banken. Langs die omweg zou het IMF het Noodfonds van de EU kunnen versterken. Nu is het echter veel te klein, want de regeringen, vooral Duitsland, willen niet méér bijdragen. Na de aankondiging van een referendum door de Griekse eerste minister Papandreoe over een financieel reddingsplan van de EU waren de G20 alle bereidheid verloren om te helpen.

Vandaele herhaalde echter niet wat zijn baas wèl gezegd had op het afscheid van Paul De Grauwe, namelijk dat in ongewone omstandigheden onconventionele methoden nodig zijn, ook in de ECB.

Wat gaat er gebeuren?

“De Europese Commissie en de Europese Raad zullen meer greep krijgen op het loonbeleid, de pensioenen van de nationale staten. Dat wordt een ‘vrij ingrijpende controle’. Maar we krijgen ook een economische crisis, dus het bruto nationaal product van de lidstaten van de EU gaat krimpen omdat weinig regeringen nog middelen hebben om de groei aan te wakkeren. Door de negatieve groei zullen de overheidsschulden verder toenemen. Door de moderator gevraagd of regulering niets kan helpen, antwoordde Van Daele: “Waarom hebben de landen tijdens de 7 vette jaren hun schulden niet afgebouwd? De banken kunnen door de ECB gestabiliseerd worden, maar niet de overheden.”

Panellid Deville citeerde Paul De Grauwe dat de overheidstekorten niet aan de basis liggen van de crisis. Integendeel, Ierland en Spanje hadden een begrotingsoverschot, terwijl Duitsland wel een tekort had. Nu is dat omgekeerd. Ook de Griekse crisis is slechts ernstig geworden in 2010 toen de speculanten zich op de overheidsobligaties wierpen.?

Peter De Keyser van BNP bevestigde dat de Duitsers deels verantwoordelijk zijn voor de Griekse schulden o.a. door de leningen voor de Olympische Spelen en de aankoop van Duitse onderzeeërs. Aanvankelijk was het Grieks tekort 30 miljard, nu is het daar een veelvoud van. Indien de ECB er veel geld zou insteken, zou dat een slecht signaal zijn aan de landen die moeten herstructureren. Toen de ECB Italiaanse obligaties opkocht, schroefde Rome de hervormingen terug.

Marc De Ceuster (KBC): “We moeten de druk op de regeringen opdrijven (lees: om te besparen op hun begroting en te privatiseren, FR).? De markt heeft weliswaar niet altijd gelijk, maar ze krijgt wel gelijk en is onvoorstelbaar machtig. Ze tegenwerken is nauwelijks doenbaar. De markt is ook een informatiebron. Het systeem is niet fout, want het zorgt voor groei”. (nu dus niet! – FR). “Men roept nu om meer regulering maar de nieuwe regels in de VS zijn nu al honderd maal dikker dan in de tijd van Roosevelt. Is dat wel zinvol? Zaken zoals het verbieden van short selling  (een techniek om aandelen te verkopen die men zelf nog niet heeft aangekocht vanuit de veronderstelling dat men ze goedkoper kan aankopen dan wat men net verkocht heeft, noot van de redactie) zoals nu in het Europees Parlement op tafel ligt, zal geen  effect hebben zolang zaken zoals ‘put options’ (aankoop die men na verloop van tijd zal terugverkopen aan de eerste verkoper, zeer speculatieve techniek, noot van de redactie) nog mogen. Het gaat om een gigantische vertrouwenscrisis van het systeem en de overheden geven onvoldoende signalen om een  bankroet van dat systeem te vermijden.?

Paul Huybrechts pleit voor beleggen op lange termijn en bekritiseert de internationale boekhoudkundige regels, de International Financial Reportings Standards (IFRS). Die verplichten bedrijven en banken om de actuele marktwaarde van hun effecten in hun balans op te nemen, zodat daar bijna elke seconde winst/verliesschommelingen zijn. Immers, per seconde vliegen 200.000 beursorders door de Euronext-beurs, en wordt het kortetermijndenken opgedrongen aan de bedrijven en de banken.

Neoliberale recepten

Het neoliberale discours van de meeste panelleden was gezien hun achtergrond niet onverwacht. Hetzelfde lezen/horen we al maanden in de grote media: er zit niet anders op dan 7 magere jaren, dat begrijpt toch iedereen? (Dat staat al in de Bijbel…).

Tijdens de  vragensessie met het publiek informeerde iemand hoe men vandaag het veiligst kan beleggen?? Moeten de honderden miljarden die op de Kaaimaneilanden en op geheime Zwitsers bankrekeningen staan niet worden belast worden om de overheidstekorten op te lossen? Immers, de zeer snelle groei van die tekorten weerspiegelt een dagelijkse transfer, op de beurzen, van overheidsgeld naar privéfondsen. Ook Belgische bedrijven maken jaarlijks veel miljarden nettowinst. Dat is een ideologische, ethische keuze zei ik. BNP ging niet akkoord, maar verder kwam weinig reactie.

?John Crombez (SP.A, federaal volksvertegenwoordiger) vroeg tot besluit waarom we dit alles hebben laten gebeuren.

De pensioenen bedreigd

De titel van het panel over de pensioenen was: ‘Verjonging en vergrijzing: hoe organiseren we dat samen?’ Bruno Tobback leidde zo in: ‘We moeten de jongeren overtuigen om bij te dragen. Moeten we de pensioenen verlagen, de lonen verlagen, of langer werken?’

Hoofdspreker was hoogleraar Alain Jousten van de Universiteit Luik, medewerker van het Tax Institute (http://www.hec.ulg.ac.be/en/excellence/tax-institute ), tevens aangekondigd als autoriteit inzake pensioenstelsels. Hij bekloeg zich over de complexiteit van de Belgische pensioenen die het moeilijk maken om wiskundige modellen op te zetten! Wie is daar verantwoordelijk voor?

België heeft in de grafiekvan Jousten de hoogste belastingsvoet op de personenbelasting indien de sociale bijdragen worden bijgeteld. Maar de vennootschapsbelasting, dividendbelasting, onroerende voorheffing en onbestaande vermogens- en meerwaardebelasting werden buiten de cijfers gehouden. Brieuc Vandamme (Itinera) merkte op: de vennootschapsbelasting genereert in België 8 miljard, waarvan de bedrijven meteen 7 miljard terugkrijgen via diverse steunmaatregelen.

Het grootste probleem volgens Jousten is het gebrek aan een zichtbare band tussen wat iemand bijdraagt aan de pensioenkas van de overheid, en het bedrag dat hij/zij later zal ontvangen. In Zweden bestaat het NDC systeem (notional defined control): zodra iemands bijdrage daalt, vermindert ook het toekomstig pensioenbedrag. Zo wordt ieders gedrag gestuurd. Bij ons is er onvoldoende legitimiteit voor de bijdragen die mensen moeten betalen, we moeten dus een ‘aanpassingsfactor’ invoeren. Volgens Jousten wijzen zijn grafieken op een aantal scheeftrekkingen. België heft bijvoorbeeld teveel taksen op ‘voortgezet werk’ (na 60? 65?). Mensen genieten een invaliditeitsuitkering maar hebben ze daar wel altijd recht op? In Nederland heeft de regering uittreden uit het arbeidsproces strikter en minder aantrekkelijk gemaakt ‘zodat hogere uitkeringen mogelijk worden voor wie ze nodig heeft’. Niet iedereen kan werken tot 65 maar we moeten wel drempels inbouwen.?

Panelvoorzitter professor Berghman (Katholieke Universiteit Leuven) vatte samen dat er dus een groot financieringsprobleem is èn een legitimiteitprobleem. Jousten had echter niet over het financieringsprobleem gesproken ((en dus bijvoorbeeld ook niet het boek van Gilbert Deswert van de ACV vermeld). We moeten dus naar meer responsabilisering, besluit Berghman (lees: eenieder zorgen voor het eigen pensioen).

Panellid Gijs Dekkers (Planbureau) bevestigt de zeer hoge belasting op arbeid en zegt dat dit mensen uitsluit van de arbeidsmarkt. Meer mensen zouden kunnen ingeschakeld worden dankzij een lagere loonlast. Het verhogen van de uitkeringen tot boven de armoedegrens van 930 euro, zoals sommigen voorstellen, zou tot gevolg hebben dat de laagste loontrekkers er belang bij hebben uit hun baan te stappen. Werklozen hebben nu al 33 procent kans om in de armoede te verzeilen, binnen 10 jaar zal dat nog hoger zijn. Dekkers is wel geen pleitbezorger van het Zweedse NDC-systeem: een kleine fout of verandering in de levensverwachtingtabellen doet het pensioenbedrag op en neer gaan! Hij benadrukt dat mensen zelden vrijwillig in het stelsel van brugpensioen stappen, maar er eerder uit worden gezet door werkgevers die zo willen besparen.

Panellid Brieuc Vandamme van het Itinera instituut geeft cijfers over de stijgende kosten van de gezondheidszorg. In 2016 zal er 16 miljard bijkomen. Slechts 15% daarvan is te wijten aan de vergrijzing zelf. De sterkste verhoging komt door de hogere prijzen van de nieuwe technologieën en geneesmiddelen. Moeten we die nog blijven betalen, vraagt hij zich af, als blijkt dat de winst aan levenskwaliteit en levensduur minimaal of afwezig is. Hij geeft het voorbeeld van het geneesmiddel Avastin (Roche) tegen kanker, dat 40.000 euro per patiënt per jaar kost. Zijn privé-verzekeringen dan de oplossing? Enkele jaren langer werken zou miljarden ziekte- en invaliditeitsbijdragen (RIZIV) opleveren.

Langer werken, maar wat dan met jonge werklozen?

Zowel Dekkers als Jousten stelden nadrukkelijk dat langer werken door ouderen geen banen zal kosten voor de jongeren. Dit zijn geen communicerende vaten. Vele onderzoeken hebben dat aangetoond, zeggen deze experten. Hoezo, een arbeidsplaats kan toch maar door één persoon worden ingevuld? Hun antwoord tijdens een discussie achteraf: “Wanneer ouderen langer werken, komen er arbeidsplaatsen bij door de stijging van de koopkracht. Immers, wie werkt, verbruikt meer dan wie gepensioneerd is”.

Zo leren we begrijpen hoe veel economen redeneren. Ze maken theoretische voorspellingen op basis van verbanden vastgesteld in andere landen en in heel andere tijden. Heel interessant.? Wat daarbij niet klopt zijn natuurlijk de feiten van vandaag en gisteren: ouderen worden er bij herstructureringen uit gegooid door de werkgevers (zoals Dekkers trouwens zelf zei). Dit gebeurt ondanks de financiële cadeaus die ze van de regeringen krijgen (o.a. sinds Frank Vandenbroucke federaal Minister van Werk was). Blijkbaar zijn werkgevers, in deze tijd van stagnerende vraag, minder geïnteresseerd in een hogere productie dan wel in het verlagen van hun loonkosten. Misschien willen ze ook af van die ervaren personeelsleden die vaak gesyndiceerd zijn…

Jousten en Dekkers stellen ook dat er inderdaad veel Oost-Europeanen worden aangeworven, maar niet omdat ze onderbetaald zijn en zonder sociale zekerheid als schijnzelfstandige werken (‘dat mag niet’).?

Jousten demonstreerde een ontstellende naïviteit over het gedrag van de werkgevers zoals die blijkt uit de syndicale onderhandelingen  en uit de financiële berichtgeving voor aandeelhouders en beleggers. Dat werkgevers meer mensen zullen aanwerven indien de loonkost verlaagd wordt, werd volgens mij nooit bewezen door een schriftelijke waarborg van enige werkgever of van enige werkgeversorganisatie. Die doen integendeel alles om met minder mensen hogere winsten te boeken.

Het neoliberaal discours domineerde

In de twee panelgesprekken die ik bijwoonde domineerde het neoliberale discours, om de eenvoudige reden dat telkens maar één panellid tegengas kon geven en die kreeg ongeveer evenveel spreektijd als ieder ander. De vraag is of het aanwezige publiek dat neoliberale discours wel als dusdanig heeft geïdentificeerd. Misschien dacht men dat dit de (nieuwe) partijlijn was?

Een andere bedenking is waarom de panels zo waren samengesteld. Een goed geïnformeerde vakbondsvertegenwoordiger en iemand van de sector van de ziekteverzekering ontbraken telkens. Het is curieus dat partijleden en geïnteresseerde niet-leden hier hetzelfde moesten horen wat alle dagen wordt verkondigd door de commerciële media, de werkgevers, de bankiers en hun experten. Dat gold niet voor andere panels waar de linkerzijde beter vertegenwoordigd was waaronder meerdere syndicalisten zoals Caroline Copers van het ABVV, persoonlijkheden zoals Jos Gheysels van Groen!, Bea Cantillon, Jef Tavernier, Dirk Barrez van dewereldmorgen.be; maar toch weer Johan Albrecht, ‘senior fellow’ bij het Itinera Instituut.

De vele interessante thema’s en sprekers kan je nalezen op http://www.visie2011.be/page/programma/ .

Onder de 11 thema’s ontbrak wel de werkloosheid, het grootste probleem naar mijn mening. Volgens twee bronnen ter plaatse werden de leden van de panels uitgekozen door de studiedienst van de partij. Hallo daar?

Gentse SP.A kopstukken voerden ook actie voor 11.11.11, zie http://www.flickr.com/photos/lensopgent/sets/72157628063915265/show/.  Met dank aan LensopGent, Hugo Velghe.

De bediening door de ploegen van Vooruit in de vele zalen was perfect!

take down
the paywall
steun ons nu!