Hoe ben je feminist geworden?

Ellen: “Ik ben een nieuwsgierige persoon en heb altijd al veel gelezen. Toen ik dus op mijn twaalfde eindelijk boeken mocht uitlenen in de volwassenenafdeling van de bibliotheek, begon ik mijn ontdekkingstocht door de verschillende categorieen. Zo ontdekte ik de feministische afdeling.”

“Ik begon auteurs als Nawal El Saadawi, Alice Walker, Germaine Greer, Ariel Levy, etc. te lezen, en maakte zo kennis met het feminisme. Ik was het van meet af aan helemaal eens met heel wat van de gedachten van deze schrijfsters. Het precieze moment waarop ik mezelf feministe ben beginnen noemen, herinner ik me echter niet meer.”

Wat sprak je aan toen je die feministische boeken begon te lezen?

“In die boeken vond ik onder andere eindelijk een verklaring voor situaties die ik als kind had opgemerkt en vreemd vond. Een voorbeeld: toen ik in de lagere school zat, kwam er geregeld een leerkracht onze klas binnen met de vraag of er een paar sterke jongens waren die wilden meehelpen met het verschuiven van een tafel. Dat vond ik steeds een rare vraag, omdat meisjes en jongens op die leeftijd even sterk zijn, en de meisjes in het algemeen dan zelfs groter zijn.”

“Ik groeide op in een streng, praktiserend protestants gezin en ik denk dat het deels deze achtergrond was die me in staat stelde op jonge leeftijd te begrijpen waar deze feministische auteurs het over hadden. In de kerkomgeving en tijdens het lezen van de Bijbel werd ik namelijk constant geconfronteerd met heel wat genderstereotypes en seksisme.”

“Ik ben altijd al vrij kritisch geweest en begon vrij vroeg vragen te stellen over kwesties als het beeld van God als een man en de hierarchische structuren binnen onze kerkgemeenschap. Het waren steeds de mannen die de machtsposities innamen.”

“Over zo’n dingen dacht ik voor ik het feminisme ontdekte wel na, maar ik had niet echt een kader om dit alles in te plaatsen. Toen ik dan die feministische auteurs begon te lezen, begon ik bepaalde zaken beter te begrijpen, bijvoorbeeld waarom ik zo’n grote tegenstand ervoer bij het in vraag stellen van de genderaspecten van het protestantse geloof.”

“Ik klom graag in bomen, wat vele volwassenen al niet echt gedrag voor een meisje vonden, maar als ik op dat moment toevallig ook nog eens een kleedje aanhad, was het al helemaal een drama: misschien zou iemand je onderbroek zien en dat is immers niet ‘netjes’.”

Was jij vroeger een wildebras?

“Ja, nogal. Misschien was het doordat ik wat wilder was en daar vaak reacties op kreeg, dat ik snel doorhad hoe sterk ingebakken al die verwachtingen tegenover de geslachten zijn. Ze noemden me vroeger soms ‘jongensachtig’ of ‘een halve jongen’, alsof een meisje dat wild, chaotisch, onvoorzichtig, impulsief, etc. is plots minder ‘meisje’ zou zijn…”

“Ik klom graag in bomen, wat vele volwassenen al niet echt gedrag voor een meisje vonden, maar als ik op dat moment toevallig ook nog eens een kleedje aanhad, was het al helemaal een drama: misschien zou iemand je onderbroek zien en dat is immers niet ‘netjes’.”

Hoe was dat dan in het kunstonderwijs, stonden ze er meer open voor jouw feministische ideeën?

“Ja, zeker. Er waren voor zover ik weet nog steeds geen mensen die zichzelf feminist noemden, maar ze stonden wel zeer open voor die thema’s. Ik heb vaak met klasgenoten gediscussieerd over thema’s die als feministisch gezien kunnen worden. In mijn werk kreeg ik ook de mogelijkheid om die thema’s te verwerken.”

“Interessante anekdote in verband hiermee: een leerkracht bleek het nogal vreemd te vinden dat ik frequent rond het thema seksualiteit werkte en suggereerde zelfs dat dit ongepast was. Ik vraag me af of hij hetzelfde had gezegd als een mannelijke klasgenoot werk met eenzelfde thematiek had gemaakt. Van jonge mannen wordt veel sneller geaccepteerd dat ze bezig zijn met seksualiteit en erotiek.”

Vonden je vrienden het niet raar dat je met feminisme bezig was?

“Nee, absoluut niet. Sommige vrienden en kennissen waren wel vaak enigzins verbaasd, zo van: ‘huh, JIJ bent een feminist?’. Op dezelfde manier als mensen zeggen ‘huh, ben JIJ lesbisch’? Alsof je een skatebroek en piekjeshaar moet hebben om feministisch of lesbisch te kunnen zijn. Die stereotiepe voorstellingen zijn nog zeer levendig.”

Hoe leg je hen dan uit waarom feminisme nog nodig is?

“Meestal door middel van wat voorbeelden, waarmee ik tracht duidelijk te maken dat er ook vandaag nog heel wat vormen van ongelijkheid en seksisme bestaan, ook in de westerse wereld. Dat laatste vind ik steeds belangrijk om te benadrukken, want ik heb al heel wat mensen horen opmerken: ‘ongelijkheid tussen man en vrouw, dat bestaat bij ons toch niet meer?’. ”

Waarom is feminisme nog nodig volgens jou?

“Omdat er nog veel machtsongelijkheid bestaat, op de meest uiteenlopende gebieden. Ook seksistisch gedrag in al haar diversiteit blijft voortbestaan, net als stereotypen en verwachtingen over wat het wilt zeggen om een vrouw of een man te zijn. De man zou bijvoorbeeld van nature rationeler zijn dan de vrouw, en de vrouw emotioneler dan de man, alsof er een soort onveranderlijke, a-historische mannelijke of vrouwelijke ‘essentie’ bestaat. Vaak grijpt men hierbij ook terug op biologische argumenten: het is nu eenmaal genetisch bepaald, en zo voort.”

Reageer je dan soms op mensen die zo’n dingen zeggen?

“Ja, zeker, maar veel effect heeft dat niet altijd. Veel mensen zeggen dan: ‘maar dat is toch wetenschappelijk bewezen’, alsof er ook in de wetenschap niet heel wat onderzoeken zijn die elkaar tegenspreken, alsof wetenschap iets heiligs is, en het altijd bij het rechte einde heeft. Bovendien is de evolutionaire psychologie – waaruit veel van deze stereotypen voortkomen – bezwaarlijk wetenschappelijk te noemen.”

Rousseau schreef: “Alle opvoeding van vrouwen moet betrekking hebben op mannen. Hun behagen, nuttig voor hen zijn, zich door hen te laten beminnen en vereren, hen opvoeden als ze klein zijn, verzorgen als ze groot zijn, raadgeven, troosten, hun het leven aangenaam en gemakkelijk maken: dat zijn te alle tijden de plichten van vrouwen en dat is wat men hun als kind al moet bijbrengen.”

Aan de universiteit ben je filosofie gaan studeren. Waarom filosofie en niet bijvoorbeeld genderstudies?

“Een opleiding genderstudies bestaat jammer genoeg nog niet in Belgie, wel in Nederland, maar dat is behoorlijk duur.”

“Ik heb altijd al veel nagedacht over ‘diepere’ thema’s en vraagtekens gesteld bij dingen die ik rond mij zag. Filosofie was de richting die mij er toe in staat stelt om dieper in te gaan op dit soort zaken. Verder heb je bij de richting Wijsbegeerte en Moraalwetenschappen aan de Vrije Universiteit Brussel heel wat keuzevakken, wat je in staat stelt voor een groot deel zelf te kiezen waarin je je wilt verdiepen; het aanbod is enorm, en zeker niet beperkt tot je eigen universiteit. Ik ga dit semester bijvoorbeeld een vak ‘Seksualiteit en Globalisering’ volgen aan de UGent, als extern keuzevak.”

In de filosofie heb je zeker ook heel wat seksistische denkers?

“Inderdaad. Rousseau schreef bijvoorbeeld: “Alle opvoeding van vrouwen moet betrekking hebben op mannen. Hun behagen, nuttig voor hen zijn, zich door hen te laten beminnen en vereren, hen opvoeden als ze klein zijn, verzorgen als ze groot zijn, raadgeven, troosten, hun het leven aangenaam en gemakkelijk maken: dat zijn te alle tijden de plichten van vrouwen, en dat is wat men hun als kind al moet bijbrengen.”

“De meeste hedendaagse denkers vallen wel mee, maar met name de filosofen tot en met de 19de eeuw zijn vaak bijzonder seksistisch en denken op een zeer stereotypische en essentialistisch manier over de vrouw.”

De vrouwelijke filosofen, komen die vaak aan bod in de les?

“Niet echt, al valt dat hier aan de VUB wel mee, in vergelijking met andere universiteiten. Wat ik echter zeer jammer vindt, is het gebrek aan een vak over feministische filosofie. Twee jaar geleden heeft een dergelijk vak bestaan aan de UA, gedoceerd door Petra Van Brabandt, maar jammer genoeg verdween dat vak door omstandigheden al na een jaar. Feministische filosofen hebben bijzonder interessante bijdragen geleverd bij verschillende takken van de filosofie, zoals de epistemologie. Die zouden voor studenten zeer inspirerend kunnen zijn.”

“Ik zat een tijdje geleden op de trein en luisterde naar een gesprek tussen twee meisjes van mijn leeftijd. Het ene meisje vertelde aan haar vriendin hoe haar vriend haar onlangs midden in de nacht wakker maakte omdat hij zin had in seks en er gewoon aan begon zonder haar iets te vragen. Ze vervolgde haar verhaal met de opmerking dat ze helemaal geen seks wilde op dat moment en het vanwege zijn ruwheid bovendien pijn deed, maar ze hem uiteindelijk toch liet doen.”

Je bent sinds een half jaar zelf met een feministische blog begonnen. Waarom? 

“Een tijdje geleden woonde ik een lezing van Saddie Choua bij, waarin ze uitleg gaf bij haar keuze om uit de academische wereld te stappen om in de plaats daarvan documentaires te gaan maken. Ze vond dat ze op die manier meer maatschappelijke impact had dan door middel van academisch werk.”

“In die periode werkte ik aan mijn paper over de filosoof Richard Rorty en maakte zo kennis met zijn theorie over hoe feministen het beste verandering teweeg kunnen brengen, namelijk door middel van literatuur, documentaires, kunst, journalistiek, etc., eerder dan door zich op te sluiten in het academische wereldje, het zogenaamde ivoren-toren-feminisme.”

“In die periode begon ik op te merken dat heel wat leeftijdsgenoten wel interesse hebben voor feministische thematieken, maar ze niet hun weg vonden naar materiaal dat hun interesse zou kunnen bevorderen, en hen kan helpen hun inzicht in feminisme te vergroten. Verder is het voor personen die niet reeds over een feministisch netwerk beschikken vaak vrij moeilijk om weet te krijgen van feministische evenementen, pas verschenen documentaires, etc.”

“Geinspireerd door de Feminist Philosophers Blog (feministphilosophers.blogspot.com), gecombineerd met mijn kennismaking met de visies van Choua en Rorty, kwam ik op het idee om een collectieve feministische blog op te richten, waar uiteenlopende, toegankelijke informatie met betrekking tot feminisme kan gedeeld worden: artikels, interviews, documentaires en youtube-filmpjes, aankondigingen, en zo voort.”

“Het merendeel van de berichten die op de blog verschijnen bestaan uit links naar externe informatie, maar er verschijnen ook zelfgeschreven opiniestukken, filmbesprekingen, de boektip van de week.. Sinds kort zijn we daarnaast ook van start gegaan met driemaandelijkse thema’s. Tot en met eind april is het thema ‘Seksualiteit en Feminisme’.^[1]”

Gender en seksualiteit is je stokpaardje. Je bent heel kritisch over het effect van mainstream internetpornografie op jongeren.

“Ik vind dat mainstream internetpornografie jongeren een verkeerd beeld geeft van seksualiteit en de relaties tussen de seksen. Het overgrote merendeel van deze pornografie stelt het plezier van de man centraal: het is de vrouw die onophoudelijk kreunt, maar het is de man die klaarkomt, en dat is ook meteen het einde van de seks; of de vrouw al dan niet een orgasme bereikt, blijkt van weinig belang in deze voorstelling van seks. Zelfs ‘lesbische’ internetpornografie is geheel gericht op de mannelijke kijker en zijn plezier.”

“Ik zat een tijdje geleden op de trein en luisterde naar een gesprek tussen twee meisjes van mijn leeftijd. Het ene meisje vertelde aan haar vriendin hoe haar vriend haar onlangs midden in de nacht wakker maakte omdat hij zin had in seks en er gewoon aan begon zonder haar iets te vragen. Ze vervolgde haar verhaal met de opmerking dat ze helemaal geen seks wilde op dat moment en het vanwege zijn ruwheid bovendien pijn deed, maar ze hem uiteindelijk toch liet doen.”

“Ik was bijzonder geshockeerd door de nuchtere manier waarop ze dit aan haar vriendin vertelde. Het leek net alsof het doodnormaal is dat je partner meent het recht te hebben eender wanneer en tegen je wil seks met je te hebben. De notie ‘verkrachting binnen een relatie’is blijkbaar nog niet bij iedereen bekend, en daar moet dringend verandering in komen.”

Vrouwenthema’s worden nog vaak beschouwd als iets speciaal. Waarom zijn die niet gewoon mainstream?

“Omdat mensen zich graag verzetten tegen het idee dat er nog iets aan de hand is. Zo worden dingen die feministisch zijn naar de achtergrond geschoven, en als het ware gemarginaliseerd. ‘Waarom speciale aandacht aan vrouwen besteden, dat is toch nergens voor nodig, we hebben gelijkheid tussen vrouw en man reeds bereikt’, zegt men dan.”

Er heerst nog altijd het stereotype van feministen als lelijke, seksueel gefrustreerde manwijven. Wat zeg je tegen bijvoorbeeld jonge vrouwen met hoge hakken en korte rokjes die dit denken?

“Wat betreft het stereotype dat feministisch zijn gelijk staat met er ‘mannelijk’ (in de traditionele zin van het woord) uitzien, wil ik steeds duidelijk maken dat feministisch zijn niet perse betekent dat je geen korte rokjes of hakken mag dragen, of geen make-up, en feministisch zijn dus niet noodzakelijk in tegenstrijd is met het dragen van kledij die in onze maatschappij als ‘vrouwelijk’ en ‘mooi’ aanzien worden.”

“Wel belangrijk is het om bewust te zijn van de sociale druk en schoonheidsidealen die vaak achter kledingkeuze steken. Er bestaat een grote maatschappelijke druk als vrouw om heel erg bezig te zijn met je uiterlijk. Het is bijna een plicht geworden voor jonge vrouwen om kortgerokt, met hoge hakken en make-up op straat te komen. Vrouwen worden nog steeds zeer sterk beoordeeld op hun uiterlijk, en dat is bijzonder problematisch.”

“De disproportionele aandacht voor deze specifieke vorm van seksistisch gedrag in die specifieke buurt versterkt de heersende stereotypen dat het enkel allochtone mannen zijn die seksistisch gedrag vertonen.”

Wat vond je van heel de heisa afgelopen zomer rond de Humo-foto’s van ‘festivalbabes’ in bikini?

“Vanuit een feministisch perspectief lijken die festivalbabes-foto’s me zeer problematisch omdat het enkel de vrouwen zijn die in deze foto’s als seksobject worden voorgesteld. Als er evenveel mannen als vrouwen op een dergelijke ‘seksueel objectiverende’ manier werden voorgesteld, kan je je nog steeds de vraag stellen of dit toelaatbaar is en wenselijk, maar lijkt het mij persoonlijk al een heel andere situatie.”

De docu ‘Femme de la rue’ heeft heel wat stof doen opwaaien. Wat vond je ervan?

“Ik vond het goed dat de problematiek werd aangekaart, maar zeer spijtig dat deze documentaire vaak misbruikt werd. De disproportionele aandacht voor deze specifieke vorm van seksistisch gedrag in die specifieke buurt versterkt de heersende stereotypen dat het enkel allochtone mannen zijn die seksistisch gedrag vertonen. Alsof het bij de blanke mannen allemaal in orde is.. Ik ben het hieromtrent volkomen eens met het artikel ‘Seksisme en de gelijk(waardig)heid van de vrouw’ dat Sophie Withaeckx hierover schreef (Feministische blog, 31 juli 2012).”

Is feminisme vandaag nog nodig? Waarom zouden mensen zich moeten outten als feminist?

“Allereerst: voor mij is het niet perse het allerbelangrijkste om je expliciet feminist te noemen. Er zijn heel wat mensen die om verschillende redenen tegen het label feminist zijn, sommige gekleurde vrouwen vinden bijvoorbeeld dat ‘feminisme’ iets is voor westerse, middenklasse en witte vrouwen, of vinden dat het feminisme te academisch is of is geworden, en noemen hun activisme en engagement in de strijd tegen ongelijkheid liever anders.”

“Maar hoe je het ook noemt: het is zeker en vast belangrijk dat meer mensen met deze thema’s bezig zijn, hier met een kritische blik naar proberen te kijken en een engagement ontwikkelen om genderongelijkheid te helpen elimineren.”

Wat raad je mensen aan die geinteresseerd zijn in feminisme maar er niet veel over weten?

“Een eerste stap is om wat meer te weten te komen over feminisme, bijvoorbeeld door de inleidende teksten op sites zoals die van RoSa door te nemen. Er bestaan ook wel wat toegankelijke inleidende boeken over feminisme die hulpvol kunnen zijn, maar jammer genoeg is het merendeel daarvan in het Engels geschreven.”

“Als je niet zo graag leest, kan je ook gewoon proberen met een kritische blik rond je te kijken, en na te denken over hoe het in je eigen leven en omgeving gesteld is met ongelijkheid tussen vrouwen en mannen. Dat is vaak zeer verrijkend.”

“Als je eenmaal de basis mee hebt, kan je meer opzoeken over onderwerpen die het meest relevant en interessant zijn voor jezelf (bijvoorbeeld feminisme vanuit een religieus standpunt, boeken over ‘black feminism’, reflecties van lesbische auteurs, materiaal over feminisme toegepast op de kunstgeschiedenis, en zo voort).”

“Als je op de hoogte wilt blijven van wat er tegenwoordig zo al gaande is op gebied van feminisme, kan je je inschrijven op RoSa’s dagelijkse overzicht met relevante nieuwsartikels, en regelmatig feministische blog en tijdschriften lezen (Feministische blog, LOVER, DeTweedeSekse, De Zesde Clan, etc.).”

“Verder kan je je ook altijd aansluiten bij een feministische organisatie, zoals het VOK (Vrouwen Overleg Komitee), of Ella kenniscentrum gender en etniciteit.”

Hoe ziet voor jou een utopische, feministische maatschappij eruit?

“Het is een wereld waar racisme, seksisme, homofobie en andere vormen van discriminatie niet meer bestaan, net als (seksueel) geweld, mensenhandel, en andere vormen van onderdrukking. Vrouwen zouden evenveel machtsposities innemen als mannen (op alle gebieden: in de politiek, aan de universiteiten, in de bedrijfswereld, ..), en van een glazen plafond en loonkloof zou geen sprake meer zijn.”

“Mannen zouden hun verantwoordelijkheid tot zorg opnemen en evenveel zorgtaken uitvoeren als vrouwen. Genderstereotypen en verwachtingen zouden de keuzevrijheid en uitdrukkingsmogelijkheden van beide geslachten niet meer beperken (bijvoorbeeld wat betreft opleiding, job, kledij, hobbies, etc.).”

“Verder ook een maatschappij waarin het welzijn van de mens en haar omgeving centraal staat, in plaats van economische belangen, zoals nu het geval is. Concreet zou dat onder meer willen zeggen dat we dringend meer aandacht moeten gaan besteden aan zaken zoals een basisinkomen voor iedereen, de 21-uren week, alternatieve woonvormen en levensstijlen, adequate collectieve zorgvoorzieningen, en zo kan ik nog wel even verder gaan.”

Met andere woorden: er is nog heel wat werk aan de winkel!

Voetnoten

• [1]Voor meer informatie, zie ‘feministische.blogspot.be’ (en ‘http://feministische.blogspot.be/2013/02/feminisme-en-seksualiteit-nieuw.html’ voor onze inleidende tekst betreffende ons nieuwe thema). Bijdragen zijn altijd welkom!<br>