In de wirwar van
straatjes even buiten het winkelcentrum Kumkapi in Istanboel, duikt
‘Somaliëstraat’ op, waar Somalische migranten samen komen. Mensen
bewegen zich langzaam op de overvolle, smalle voetpaden om ruimte te
maken voor passerende auto’s. Op de stoep staan ook voedselkarren en
kleding ligt voor verkoop uitgestald op dekens. Zwerfvuil rolt over
straat, langs groepen mannen die in gesprek zijn, zittend op emmers
of leunend tegen winkelramen. De straat straalt een vreemde rust uit.
De meeste bewoners
van deze straat zijn Afrikaanse vluchtelingen, vooral Somaliërs.
Mond-tot-mondreclame en familiebanden hebben hen hier gebracht. De
Somalische vluchtelingen spreken over een tijdelijk verblijf in deze
hoek van Istanboel, weg van politieke onrust en natuurrampen die hun
thuisland al decennialang teisteren. Omdat de bevolking constant in
beweging is, is het moeilijk te zeggen hoeveel mensen er in de straat
wonen. Volgens de bewoners zelf gaat het om een paar honderd.
Geen werk
Dalmar (30), een
Somalische vluchteling, is nog maar een maand in Istanboel, samen met
zijn broer Amet (20). Hij woont in een klein appartement met twaalf
andere vluchtelingen, een veelvoorkomende situatie hier.
Vluchtelingen wonen vaak samen met twintig of dertig mensen in kleine
appartementen.
“Istanboel is
erg tijdelijk”, zegt Dalmar. “De levensomstandigheden zijn
slecht. Het is hier duur en er is moeilijk werk te vinden.” De
Turkse arbeidswetgeving vereist een paspoort en verblijfsvergunning
om te mogen werken. Het is moeilijk voor vluchtelingen om die te
krijgen. Daarom wordt er veel illegaal gewerkt, doorgaans eenvoudig
werk.
Liban (31), woont
al jaren in Turkije. Hij zegt dat hij verschillende eenvoudige
baantjes heeft gehad sinds zijn aankomst in het land. De taalbarrière
is volgens hem een probleem. “Dat maakt het sowieso al moeilijk
werk te vinden.”
De bewoners lijken
een unieke gemeenschap te hebben gesticht in de met rommel bezaaide
straat. De meeste Somaliërs zeggen het naar hun zin te hebben in
Istanboel. De gemeenschap vangt nieuwelingen, die blijven komen, op.
Vaak vinden ze werk bij Koerdische winkeliers. Die lijken zich
beschermend op te stellen naar de vluchtelingen. Tijdens mijn
interview met Somaliërs, informeert een Koerdische man, die zijn
hoofd naar buiten steekt vanuit zijn winkel, of de vluchtelingen niet
worden lastiggevallen.
De Katip
Kasim-moskee aan Somaliëstraat, werd recentelijk wit en oranje
geverfd. Vergeleken met de grandioze en elegante moskeeën elders in
Istanboel, is het een heel bescheiden gebouw. Muammar Aksoy werkt al
negentien jaar als imam in deze moskee.
De gemeenschap is
in die tijd flink veranderd, zegt hij. Dit gebied was altijd al een
toevluchtsoord voor minderheidsgroepen. Dat begon met Koerdische
migranten uit Oost-Turkije. In de jaren tachtig en negentig volgden
Roemeense vluchtelingen. Daarna groeide het aantal Afrikaanse
migranten. Het grootste deel daarvan arriveerde in de afgelopen vijf
jaar.
Turkse hulp
Turkije werkt
volgens een rapport van het Noorse Peace Building Centre in Afrika,
en vooral in Somalië, aan humanitaire initiatieven en vredesopbouw.
Dat versterkt volgens het centrum de Turkse rol als internationale
speler op het gebied van vredesinitiatieven.
“De relatie
tussen Turkije en Somalië is nog vrij nieuw”, zegt Dalmar. “Die
is pas begonnen in 2011. “Er zijn nu programma’s en beurzen voor
studenten.” Somalië krijgt meer hulp van Turkije dan andere
Afrikaanse landen. In 2011 ging het om 93 miljoen dollar, en 1.500
Somalische studenten ontvingen in 2013 een beurs om te gaan studeren
aan de Universiteit van Istanboel.
Abdifitah (25),
die nu een jaar in de gemeenschap woont, kreeg zo’n beurs. Hij maakte
van de gelegenheid gebruik om ook zijn familie mee te verhuizen. Zijn
familieleden kunnen geen werk vinden, maar zijn meegekomen om hem te
steunen, zegt hij. “Istanboel heeft met de kans gegeven om te
leren.”
Sinds kort trekken
Somalische vluchtelingen ook vaker naar de Turkse hoofdstad Ankara.
Daar is gemakkelijker werk te vinden en de huisvesting is goedkoper
dan in het overvolle Istanboel. Liban woont met zijn familie in
Ankara. Hij verdient zijn brood als vertaler voor de Afrikaanse
voetballiga in Istanboel. Op de vraag of hij ergens anders zou willen
wonen, schudt hij zijn hoofd. “Vroeger wilde ik graag naar
Amerika. Maar als iemand me nu een Amerikaans paspoort zou aanbieden,
zou ik het weigeren”, zegt hij. “Ik heb hier alles wat ik
wil.”
