Hoewel zich op de Middellandse Zee inmiddels een nieuwe dodelijke ramp met bootvluchtelingen heeft voorgedaan, weigeren Europese leiders hier vooralsnog consequenties aan te verbinden voor hun nationale asielbeleid. Tijdens een bijeenkomst van Europese Ministers van Binnenlandse Zaken op 8 oktober kon men het uitsluitend eens worden over de uitbreiding van de operatie van EU-grensbewakingsorganisatie Frontex.

Terwijl verschillende prominente Europese figuren niet aarzelden om na de ramp van 3 oktober hun morele verontwaardiging te uiten, merken vluchtelingen die het Europese continent levend weten te bereiken in de praktijk bar weinig van deze sympathie. Nadat de honderden drenkelingen postuum het Italiaans staatsburgerschap hebben ontvangen, dreigt voor de overlevenden van de ramp een boete van vijfduizend euro als zij illegaal worden verklaard.

Dublin II-verordening ‘banenplan voor mensensmokkelaars’

De ramp bij Lampedusa vormde een aanleiding voor de Italiaanse minister voor EU-zaken Moavero Milanesi om te pleiten voor een revisie van de Dublin II-verordening. Deze verordening uit 2003 bepaalt dat er in de meeste gevallen asiel dient te worden aangevraagd in het land waar iemand de EU binnentreedt.  Een regel die nadelig uitpakt voor landen aan de grenzen van Europa, zoals Italië en Malta.

Hoewel de Dublinregels in het leven zijn geroepen om de Zuid- en Oost-Europese lidstaten aan te sporen hun grenzen beter te bewaken, lijken migranten weinig onder de indruk van de hekken en grenspatrouilles. Volgens de mensenrechtencommissie van de VN (UNHCR) is het aantal migranten dat zich in 2013 aan de oversteek van de Middellandse Zee heeft gewaagd ‘ongeëvenaard’.

Critici van het Europese asielbeleid stellen dat de eenzijdige aandacht voor het versterken van de grenscontroles er juist toe leidt dat vluchtelingen eerder geneigd zijn hun lot over te laten aan professionele mensensmokkelaars. Advocaat Reinhard Marx noemde de Dublinregels in Der Spiegel “een banenplan voor mensenhandelaars”.

Grenslanden hebben lak aan Dublinregels

Bovendien worden de Dublinregels in de praktijk lang niet altijd nageleefd door lidstaten. Verschillende EU-landen sturen vluchtelingen bijvoorbeeld niet langer terug naar Griekenland, een land dat bekend staat om haar inhumane en disfunctionele asielbeleid.

Italië ‘vergeet’ zo nu en dan de vingerafdrukken van asielzoekers in de Europese database te verwerken, waardoor zij vervolgens niet kunnen worden teruggestuurd door buurlanden. Ook zou Italië vluchtelingen soms 500 euro en een toeristenvisum meegeven, waardoor er volgens Der Spiegel inmiddels 300 ‘neptoeristen’ in Hamburg leven. 

Ook Polen neemt de regels van de Dublin II-verordening bij voorkeur niet al te letterlijk. Omdat dit land dagelijks kampt met een toestroom van honderden Tsjetsjenen, laat Polen deze vluchtelingen geregeld doorreizen naar Duitsland. 

Het ongenoegen van de lidstaten aan de randen van Europa met de Dublinregels is ook af te lezen aan de wijze waarop asielzoekers hier worden behandeld. Italië, dat momenteel slechts over de infrastructuur beschikt om een derde van de asielzoekers te huisvesten, veroordeelt veel migranten tot een zwervend bestaan. Griekenland plaatst illegale migranten en asielzoekers in overbevolkte en smerige opvangcentra.

Duitse minister Friedrich: bootvluchtelingen willen profiteren van sociale zekerheid

De oproep van Italië om de Dublinregels opnieuw tegen het licht te houden kan tot dusver op weinig enthousiasme rekenen onder de Noord-Europese landen. Landen als Duitsland en Zweden benadrukken dat zij momenteel al verantwoordelijk zijn voor twee derden van de geaccepteerde asielaanvragen.

De Duitse Minister van Binnenlandse Zaken Hans-Peter Friedrich liet dan ook op 8 oktober weten niet van plan te zijn het Duitse immigratiebeleid te versoepelen. Volgens Friedrich zijn de meeste bootvluchtelingen die de Middellandse Zee oversteken immers ‘economische’ vluchtelingen die er vooral op uit zijn om te profiteren van de Europese sociale zekerheid.

Het is dan ook niet verrassend dat de oproepen tot ‘Europese solidariteit’ en het ‘delen van de verantwoordelijkheid’ met name uit de grenslanden van de EU lijken te komen. Een vergelijkbare oproep kwam onlangs uit Bulgarije, dat sinds het begin van 2013 kampt met een instroom van 6,400 illegale migranten. Het verzoek van Bulgarije aan andere EU-landen om Syrische vluchtelingen over te nemen zal waarschijnlijk onbeantwoord blijven, aangezien een dergelijke verdeling van vluchtelingen nog altijd op vrijwillige basis moet geschieden.

De Italiaanse premier Enrico Letta en de Franse president François Hollande hebben inmiddels aangedrongen op een verdere bespreking van de aanhoudende vluchtelingenstroom tijdens de bijeenkomst van Europese Raad op 24 oktober. Waar de Noordelijke Europese staten nog altijd baat lijken hebben bij de Dublin II-verordening en kampen met populaire anti-migratiepartijen, lijkt het echter onwaarschijnlijk dat Italië op deze vergadering een gebaar van solidariteit kan verwachten. Zo heeft Britse krant The Guardian een ontwerp-conclusie van de bijeenkomst van 24 oktober kunnen bemachtigen waarin geen woord vermeld wordt over de vluchtelingencrisis in Europa.