Auteur: Marjolein van de Water LA Ruta

Schaars geklede modellen op naaldhakken zwaaien met zakjes sojazaad en wiegen daarbij uitdagend met hun heupen. De boeren die aanwezig zijn op het zestiende Soja Beurs in San Miguelito kunnen hun ogen er niet vanaf houden. Op de beurs voor soja boeren, die op 18 en 19 maart plaats vindt, maken ze kennis met de nieuwste soorten genetisch gemodificeerde zaden, landbouw voertuigen in de meest futuristische vormen en landbouwgif tegen alle soorten plagen en ziektes die er in de wijde omtrek te vinden zijn.

Soja is big business omdat de prijs de afgelopen decennia steeds verder is gestegen. Een ton sojameel brengt op de wereldmarkt al gauw vierhonderd dollar op. Uiteraard is dat niet het bedrag dat de lokale boeren ervoor vangen maar het blijft een veel lucratiever gewas dan de meer traditionele maïs of zoete aardappel.

De juiste combinatie
San Miguelito ligt in het hart van de Boliviaanse soja regio. Hier, op de vruchtbare grond van het oostelijke departement Santa Cruz, wordt jaarlijks een miljoen hectare soja verbouwd. Een aanzienlijke hoeveelheid als je bedenkt dat in heel Bolivia nog geen drie miljoen hectare aan landbouwgrond beschikbaar is. Tachtig procent van deze soja is bestemd voor de export. Naast de verwerking tot soja olie, wordt van de soja ook op grote schaal veevoer gemaakt. 

De standjes van de beurs staan midden in een soja veld. Her en der staan flessen pesticiden en chemische bestrijdingsmiddelen tussen de planten opgesteld. Enthousiast gebarende mannen leggen de bezoekers uit waarom een bepaalde pesticide hun leven voorgoed zal veranderen. “Nooit meer onkruid, nooit meer blaadjes zoals deze” zegt een van hen terwijl hij een door insecten aangevreten soja plantje in de lucht houdt. “Het gaat om de juiste bestrijdingsmiddelen in combinatie met de juiste zaden.”  

En de juiste zaden zijn genetisch gemodificeerde zaden, zo is de heersende gedachte op de beurs. “Momenteel is zo’n 94% van de soja in Bolivia genetisch gemodificeerd”, vertelt Jorge Rosales, sinds 28 jaar directeur van het Comité de Semillas de Santa Cruz, de organisatie die verantwoordelijk is voor de certificering van zaden in Santa Cruz.  “Sinds in 2005 genetisch gemodificeerde soja in Bolivia is toegestaan, is de productie enorm toegenomen.”  

“Natuurlijk gebruik ik genetisch gemodificeerde zaden”, zegt een kleine boer uit San Julian. Hij verbouwt twintig hectare soja en ziet alleen maar voordelen: “Voorheen was het onmogelijk om het onkruid te bestrijden, nu gooi ik er een middel overheen waarvan alles dood gaat, behalve de soja. Die is daar tegen bestand gemaakt.” Een ander voordeel dat hij noemt is het feit dat het bedrijf waar hij de zaden koopt, hem ook de bestrijdingsmiddelen levert en na de oogst zijn soja afneemt. “Ik heb wel gehoord dat er risico’s zijn op de lange termijn maar in de drie jaar dat ik deze zaden gebruik, heb ik nog nergens last van gehad.”

Kanttekeningen
Bayer, Basf, Cargill en de lokale distributeurs van Monsanto, alle grote namen in de wereld van industriële landbouw zijn aanwezig in San Miguelito. Ook het Nederlandse bedrijf Nidera heeft een stand en maakt promotie voor hun ‘supersoja’. Nidera raakte onlangs nog in opspraak toen bleek dat zij op plantages in Argentinië mensen als slaven uitbuiten. 

En het schandaal rondom Nidera is niet de enige kanttekening die te plaatsen is bij de jubelstemming op de soja beurs. Monsanto wordt al jarenlang bekritiseerd vanwege hun Roundup Soja, die in combinatie met een speciaal bestrijdingsmiddel gebruikt moet worden. Ook in Bolivia maken de sojaboeren veelvuldig gebruik van dergelijke glysofaten, waarvan in Argentinië en Paraguay is gebleken dat het zeer schadelijke gevolgen voor de gezondheid kan hebben. 

Grootschalige en langdurige verbouwing van monoculturen leidt bovendien tot erosie door uitdroging van de grond. Op de lange termijn kan landbouw daardoor onmogelijk worden. Daarbij wordt in Santa Cruz rond de driehonderd hectare bos per dag gekapt om de grootschalige sojateelt mogelijk te maken.

De dubbele boodschap van Evo Morales
De sfeer op de beurs is desondanks uitgelaten, niemand heeft het over de gevolgen voor gezondheid of milieu. Vooral bij de standjes waar gratis vlees en bier wordt uitgedeeld, is het druk. Een meisje in een felgroen pak dat zo strak zit dat het een tweede huid lijkt, deelt gebraden worst uit aan de steeds joliger wordende aanwezigen. 

Het gerucht gaat ondertussen rond dat Evo Morales de beurs zal bezoeken. Opmerkelijk gezien het feit dat Morales genetisch gemodificeerde producten en industriële landbouw zegt af te wijzen. In april vorig jaar nog kwam de president internationaal in de aandacht na zijn uitspraken over de gevolgen van het eten van genetisch gemodificeerde producten. Het zou onder andere leiden tot homoseksualiteit en de kaalheid van Europese mannen verklaren.  
Ook in het akkoord van Cochabamba en in zijn toespraak op de klimaattop in Cancun in december vorig jaar, wees Morales de industriële landbouw volledig af omdat het de belangrijkste veroorzaker van klimaatverandering zou zijn.

Vorig jaar was hij echter ook aanwezig op de soja beurs en sprak de soja boeren lovend toe. Zijn regering legt de groei van de industriële landbouw en genetisch gemodificeerde soja geen strobreed in de weg. Sinds Morales president is, is de industriële landbouw zelfs met 25 procent toegenomen in Bolivia. 

Voor de standhouders en bezoekers van de beurs kortom geen reden tot ongerustheid. De modellen brengen dus lachend bier rond, en laten zichzelf fotograferen door de aanwezigen. De boeren slaan elkaar vrolijk op de rug en het bier vloeit rijkelijk. In totaal is op de tweedaagse beurs voor ruim twee miljoen dollar aan handel gedreven, melden lokale kranten de volgende dag. Zowel organisatoren als bezoekers kijken tevreden terug op een geslaagde beurs.