In wat volgt brengen we enkele elementen aan die verklaren waarom het Zuiden met als belangrijkste landen Brazilië, China, Zuid-Afrika, India … niet op de oorlogstrommel van het Westen willen slaan.
De president van Brazilië, Luiz Inacio Lula da Silva, kortweg Lula, brengt een officieel bezoek aan China met een uitgebreide delegatie. Brazilië is een van de belangrijkste landen van de wereld, met 200 miljoen inwoners en de grootste economie van Zuid-Amerika. Het is een subcontinent met 8,5 miljoen km², meer dan het dubbele van de oppervlakte van de hele Europese Unie (4,2). Het behoort tot de top tien van de economieën van de wereld.
Het land heeft van oudsher een door brede volksmassa’s gedragen linkse, patriottische beweging. De 21ste eeuw is er een van verkozen linkse presidenten, zoals de gewezen vakbondsman Lula da Silva, die na twee ambtstermijnen (2003-2011) nu een derde periode ingaat of zijn partijgenote, Dilma Rousseff (2012-2016). Beiden zijn lid van de centrumlinkse Braziliaanse Arbeiderspartij PT.
Westen steunde in Brazilië zelfs de militaire dictatuur
Beide presidenten werden door juridisch-bureaucratische manoeuvres van de rechtse oligarchie, met steun van Washington, tot aftreden gedwongen. Lula belandde in de gevangenis. Hij werd kort vóór de verkiezingscampagne vrijgesproken en vrijgelaten en kon zo samen met zijn partij de PT de electorale strijd met de uittredende president Jair Bolsonaro met succes afronden.
Washington, Londen en Brussel hebben in Brazilië altijd al rechtse conservatieve regeringen gesteund. Ook de militaire dictatuur, die in 1964 de progressieve president Joao Goulart van de macht verdreef en tot 1985 een bloedige terreur in het land uitoefende. De toen nog jonge studente Dilma Rousseff ging in verzet, werd gefolterd en verschillende jaren gevangengezet.
Om maar te zeggen, het is niet evident om in dit Brazilië een gunstig vooroordeel tegenover het beleid van het Washington te hebben.
Volkswagen (VW) do Brasil
Ook als we honderden jaren verder teruggaan heeft Brazilië bijna alleen maar traumatiserende herinneringen aan de roofzuchtige, bloedige onderdrukking door de westerse koloniale en imperialistische landen, meer bepaald Portugal. Dat verleden werpt een donkere slagschaduw op de relaties tussen de nieuwe elites uit het Zuiden en het Westen vandaag.
De 400 jaar durende slavenhandel van de westerse koloniale machten tussen de 16de en de 19de eeuw, waarbij 12 miljoen slaven van Afrika naar Amerika gedeporteerd werden, ook naar Brazilië, kleurt in het Zuiden nog altijd de beeldvorming van het westerse beleid vandaag. Brazilië was 135 jaar geleden, in 1888, het laatste land in Amerika dat de slavernij officieel afschafte.
Maar slavernij uitbuiting en repressie zijn niet alleen verhalen uit de geschiedenisboeken. Tot op vandaag bestaan er vormen van slavernij in Brazilië. Zo liet de Duitse automultinational Volkswagen van 1974 tot 1986 honderden arbeiders op een immense boerderij (140.000 ha) in het Amazonegebied als slaven uitbuiten. Ze verhongerden door slechte voeding, stierven aan malaria, omdat ze geen medische zorg kregen … Ze leefden in schuldslavernij. Gewapende bewakers verhinderden dat ze de boerderij konden ontvluchten.
Arbeiders bespioneren, op zwarte lijsten zetten, doen opsluiten …
VW wilde met de boerderij in de jaren van de militaire dictatuur beginnen met runderen te kweken in gekapt Amazonewoud en starten in de vleeshandel. Onderaannemers huurden tijdelijke arbeidskrachten in om bosgebieden in het Amazonegebied te kappen. Aangezien het project van VW ook betaald werd met overheidsgeld en belastingvoordelen eist ook de staat een schadevergoeding van het Braziliaanse VW-bedrijf.
Foto: JasonVogel, Wikimedia Commons / CC BY-SA 3.0
VW liet in zijn fabrieken ook linkse arbeiders bespioneren, op zwarte lijsten zetten en vervolgen. Velen van die arbeiders verdwenen in de martelkamers van het fascistisch regime.
Pas enkele jaren geleden gaf VW toe nauwe banden te hebben gehad met de militaire dictatuur. In 2020 betaalde VW voor zijn samenwerking met de dictatuur zo’n 5,5 miljoen euro. Maar daarmee is VW er niet vanaf. Volgens de Braziliaanse justitie verdienen de ‘Braziliaanse arbeiders en de samenleving een meer respectvolle benadering’.
VW blijft weigeren de arbeiders van de boerderij een schadevergoeding te betalen voor het leed dat ze hebben geleden. Nochtans pakt VW er op zijn website mee uit dat “Respect voor de mensenrechten bij Volkswagen voorop staan”. De 30 miljoen euro die Volkswagen zou moeten betalen zijn alles bijeen voor de multinational zeer bescheiden bedragen.
Onder Bolsonaro konden westerse bedrijven hun gang gaan, Lula brengt een andere wind
Er zijn wel meer westerse bedrijven in Brazilië die net zoals bedrijven bij ons werken met onderaannemers waar de werkomstandigheden ondraaglijk zijn. (bijv. de brouwers Heineken en Ambev). Vooral onder de extreemrechtse president Jair Bolsonaro (2019-2022) konden zij hun gang gaan.
Onder zijn opvolger president Lula waait er een andere wind. Hij verdubbelde het aantal arbeidsinspecteurs en gaf hen de opdracht kordater op te treden. Bedrijven die de arbeidswetten niet respecteren, krijgen hoge boetes en kunnen tijdelijk of definitief geen beroep meer doen op Braziliaanse staatsbanken. De resultaten van die aanpak worden stilaan zichtbaar.
Het eeuwenlange koloniaal gedrag van westerse bedrijven in Brazilië werpt een donkere schaduw op de relaties met het Westen. Met het koloniale slavernijverleden is het gemakkelijk te begrijpen dat Brazilië volop zijn soevereiniteit laat spelen en weigert mee te dansen op het ritme van de verre oorlog in Oekraïne. Westerse sprookjes over democratie en mensenrechten zijn, gezien het verleden van de kolonisatie, aan de Brazilianen nauwelijks besteed.
De Brazilianen zijn onder de linkse president Lula slimmer dan de Europeanen. De Brazilianen schieten zichzelf niet in de voet voor een conflict tienduizend km ver over de oceaan. Ze willen geen economische sancties tegen Rusland.
Brazilië heeft intense economische relaties met de Euraziatische landmassa. Het bezoek van de president aan China met een uitgebreide delegatie past daarin. De economische relaties van Brazilië met China zijn belangrijker dan deze met de VS. China is de grootste handelspartner van het land. Brazilië exporteert vooral sojabonen, ijzererts, ruwe olie.
Rusland is de grootste leverancier van meststoffen en dieselbrandstof voor vrachtwagens en landbouwmachines. Brazilië importeert 85 procent van de meststoffen die nodig zijn voor de productie van sojabonen, maïs, suikerriet en katoen. Rusland is goed voor 23 procent van de invoer van 40 miljoen ton.
Ook moet gedacht worden aan de economische samenwerking in het kader van het economisch samenwerkingsverband BRICS (Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika). Dilma Rousseff, de voormalige presidente van Brazilië, is inmiddels benoemd tot president van de BRICS-bank.
Rusland steunt Brazilië om een permanent lid van de VN Veiligheidsraad te worden
De huidige president Lula steunde, in zijn eerste ambtstermijn begin deze eeuw, de oprichting van het progressieve integratieblok ALBA in Zuid- en Centraal Amerika op initiatief van Hugo Chávez, president van Venezuela, samen met Bolivia en Cuba. Dit, als antwoord op het ontwerp van Pan-Amerikaans Vrijhandelsakkoord onder de leiding van de Verenigde Staten.
Door het verzet van Brazilië en Argentinië werd dit Vrijhandelsakkoord gekelderd. Vandaag spreken president Lula en de Argentijnse president Alberto Angel Fernandez zich publiek uit voor de de-dollarisatie van de handel op het Zuid-Amerikaans continent.
Scholz-Lula: oorlogskoorts versus vredeswil
In januari jl. trok de Duitse kanselier Olaf Scholz naar Brazilië om zijn sociaaldemocratische collega, president Lula te vragen om Rusland te veroordelen voor de oorlog in Oekraïne. Hij vroeg ook munitie voor het Duits luchtafweergeschut in Oekraïne. De twee werelden van de sociaaldemocraten botsten: met Scholz lijdend aan oorlogskoorts en Lula die de Braziliaanse soevereiniteit èn een vredesagenda promoot.
President Lula zette de Duitse kanselier Scholz te kijk op de gezamenlijke persconferentie. Lula zei dat Rusland de fout heeft gemaakt een ander land binnen te vallen, maar weigerde Rusland te veroordelen en munitie te leveren aan Zelensky. Eerder wezen Argentinië en Chili de Duitse kanselier ook al de deur. Lula insinueerde dat de Oekraïense president ook schuld treft in de oorlog.
Verwonderlijk is de houding van Lula niet. Rusland is geen vijand. Rusland steunt Brazilië om permanent lid te worden van de Veiligheidsraad. In de VN-Veiligheidsraad steunde Brazilië de ontwerpresolutie van Rusland en China om een onpartijdige VN-onderzoekscommissie onderzoek te laten verrichten naar de daders van de aanslagen op Nord-Stream pijpleidingen. Het Westen stemde tegen de resolutie werd, wat voor veel leden van de Verenigde Naties neerkwam op een stilzwijgende schuldbekentenis.
Temeer daar de gerenommeerde Amerikaanse onderzoeksjournalist Seymour Hersch, op basis van informatie van insiders, de VS verantwoordelijk stelt voor de vernietiging van de Nord Stream gaspijpleiding. Volgens Hersch plaatsten duikers van de marine van de VS tijdens de NAVO-oefening Baltops zware explosieven op de pijpleiding, met de medeplichtigheid van Noorse specialisten.
Europese sociaaldemocratie: vazal in verval
Ook hier zien we dat Brazilië, met de terugkeer van de sociaaldemocraat Lula da Silva bezig is de Braziliaanse soevereiniteit uit te bouwen en de volkswelvaart en het Amazonewoud actief te verdedigen. Met de ambitie ook om de imperialistische macht van de VS te trotseren.
In Europa doet de sociaaldemocratie precies het omgekeerde. Ze is de drijvende kracht in de uitvoering van de imperialistische agenda van de VS. Bij de Europese sociaaldemocratie is geen plaats meer voor anti-imperialisten, een autonoom Europa en socialisten. Een sprekend voorbeeld is de gewezen voorzitter van het Britse Labour, de linkse Jeremy Corbyn. Hij krijgt van het bestuur van Labour onder de leiding van de rechtse Keir Starmer een verbod om op een Labourlijst zijn parlementszetel te verdedigen.
In het Europees Parlement bakt de sociaaldemocratie het heel bruin door corruptieaffaires met Qatar en Marokko, met valiezen vol pakken euro’s, met aanhoudingen, enkelbanden en dreigende processen. De Europese sociaaldemocratie is een vazal in verval.
Josep Borrell is de hoge vertegenwoordiger van de EU voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid. Foto: Europees Parlement, Flickr / CC BY 2.0
Veelzeggend is de houding van de EU-Hoge vertegenwoordiger voor Buitenlands Beleid, de sociaaldemocraat Josep Borrell. Op een forum van 150 Europese en Zuid-Amerikaanse parlementsleden (30 november jl.) legde hij uit waarom de wereld een “perfecte storm” doormaakt. “Om in deze storm te navigeren moeten we net als de ontdekkers en veroveraars een nieuwe wereld ontdekken”. Waarmee hij toonde dat hij nog steeds als een koloniaal denkt en praat en de traumatische ervaringen van de kolonisatie als een vanzelfsprekendheid negeert. Uiteraard tot groot ongenoegen van de aanwezige Zuid-Amerikaanse parlementsleden.
Binnenkort interviewt DeWereldMorgen Brian Mier van Telesur in Brazilië over de reis van Lula naar China.
Dit artikel werd overgenomen van de blog van Miel Dullaert.
