De beginjaren van de 21ste eeuw brachten veel nieuwigheden met zich mee.  In de digitale wereld werd luid geroepen dat Web 2.0 een realiteit was.  

Web 2.0 gaat deels om een aantal technieken om websites te maken, maar ook over een machtsverschuiving op het Internet.  Waar websites in de begindagen het TV-model volgenden waar er een onderscheid was tussen zij die inhoud publiceerden en zij die inhoud consumeren, evolueert Web 2.0 naar zogenaamde ‘user generated content’.  Dit wil zeggen dat de grote massa gebruikers zowel auteur als consument is geworden. 

We zien in die periode dan ook een explosie van blogs, maar ook de start van wat we nu kennen als ‘sociale media’.  In 2004 lanceert Mark Zuckerberg op jonge leeftijd Facebook, een website waar gebruikers met elkaar in contact kunnen komen.  Oorspronkelijk is Facebook gericht op universiteiten, maar al snel groeit de site uit tot een wereldwijd fenomeen.  In 2006 start ook Twitter als een microblogging dienst waar gebruikers korte berichtjes de wereld in kunnen sturen (tweets genoemd).  Heel recent is de oorlog om het sociaal netwerk flink opgevoerd door Google met een product dat zowel Twitter als Facebook kan vervangen (Google+).

Sociale media laten mensen toe om gemakkelijk allerhande informatie met anderen te delen en zijn een grote hulp geweest bij revoluties in de Arabische wereld omdat de bevolking informatie kon verspreiden via kanalen die niet in handen van de heersende klasse waren.  Deze netwerken zijn een deel geworden van onze cultuur en hoe we contact houden met elkaar.  Ze zijn eigenlijk geëvolueerd naar publieke infrastructuur in private handen.

Maar er is een donkere kant aan dit fenomeen waar de gewone media onder druk van de gigantische bedrijven achter zulke netwerken liever over zwijgen.  Facebook, Twitter en Google steken niet zomaar miljoenen tot miljarden dollars in de infrastructuur die nodig is om zo’n netwerk te draaien.   Neen, ook aan dit fenomeen moet iets verdient worden en de waarde zit dan ook in wat je als gebruiker gratis weggeeft, informatie over jezelf, je relaties, voorkeuren en locatie.   Die informatie is het product dat sociale netwerken voortbrengen en verkopen aan hun klanten: de bedrijven die je informatie gebruiken voor marketing doeleinden.

Natuurlijk is dit alles een enorme schending van je privacy maar Mark Zuckerberg (Facebook) drukt zelf best uit hoe hij de situatie ziet in een chatsessie met een vriend tijdens de begindagen van Facebook:

Zuck: Yeah so if you ever need info about anyone at Harvard
Zuck: Just ask.
Zuck: I have over 4,000 emails, pictures, addresses, SNS
[Redacted Friend’s Name]: What? How’d you manage that one?
Zuck: People just submitted it.
Zuck: I don’t know why.
Zuck: They “trust me”
Zuck: Dumb fucks

Dumb fucks hierboven is dus een synoniem voor Facebook gebruikers.

Helaas is de situatie nog een stuk erger dan enkel de steeds diepergaande schendingen van je privacy.   Bedrijven als Facebook en Twitter overleven door het doorverkopen van je gegevens en door reclame-inkomsten.  En het motto is dat je niet in de hand bijt die je eten geeft.  Als dus een bedrijf (of bevriende overheid) rechtstreeks of via een omweg druk uitoefent op het sociaal medium dan wordt er geluisterd.  Zo verdwijnen pagina’s van mensen of groepen die politiek moeilijk liggen. De boycot BP beweging die BP ter verantwoording wou roepen na de olielekken was daar een mooi voorbeeld van.  Wikileaks heeft deze week ook plannen van de Amerikaanse regering gelekt om Twitter berichten te analyseren en de mening van de massa over een bepaald onderwerp zo te manipuleren.

De geldschieters van Facebook en Twitter grepen niet in bij de Arabische revoluties omdat ze er financieel meer bij konden winnen dan verliezen.  Als er echter Westerse revoluties of protesten worden gesteund door pagina’s op Facebook of tweets op Twitter dan liggen de kaarten helemaal anders en lijkt het waarschijnlijk dat de pagina’s, accounts en tweets even snel weer zullen verdwijnen…

Het ziet er dan ook naar uit we net zo min op dit nieuwe medium kunnen vertrouwen als op de mainstream pers.  Betekent dit dan dat het Internet nutteloos is voor iedereen met een afwijkende mening?

Sinds de jaren 80 is er een grote stroming geweest in de informaticawereld die ons Vrije software levert (Free Software) waardoor we in staat zijn om computers te installeren zonder de controle over onze eigen gegevens af te staan (GNU/Linux is daar het bekendste voorbeeld van).  Deze beweging werd sterk bedreigd door het online gaan van gegevens (de zogenaamde cloud) want controle over je eigen computer betekent niet noodzakelijk controle over je gegevens meer (die zitten immers op de computers van Google, Facebook of Twitter).   

Het was dan ook te verwachten dat de Free Software wereld snel met een antwoord hierop zou komen.  Dat antwoord is het gedecentraliseerd (of gefedereerd) sociaal netwerk.

Het concept is simpel, de technologie erachter is ongelofelijk complex, maar er zijn reeds meerdere producten die op deze manier werken.  In plaats van een groot datacenter te bouwen met gigantische databanken die alle informatie en berichten achter een sociaal medium moeten opslaan bouw je software die met andere websites kan communiceren en dus geografisch verspreid kan draaien.
Als gebruiker heb je dan de keuze om een bestaande server uit te kiezen of je eigen server op te zetten (een bepaalde groepering kan bv zo’n server voor zijn leden opzetten).

Onderstaande tekeningen geven een idee van het concept.  Het is dan ook meteen duidelijk dat je om een centraal netwerk zoals Facebook uit te schakelen of te manipuleren slechts een doelwit hoeft te raken.  In een gedecentraliseerd model moet je alle nodes neerhalen voor het netwerk niet meer werkt en moet je alle nodes kraken om alle berichten op het netwerk te verkijgen.  Je eigen data leeft namelijk op de server waar je je profiel hebt aangemaakt, en wordt niet over het hele netwerk verspreid.

Deze netwerken zijn geen prototypes meer en zijn vandaag klaar voor gebruik.  Zo is Status.net een verbetering van Twitter die gedecentraliseerd kan werken.  Identi.ca is de meest bekende publieke status.net server en deze is sinds 2008 online. 

Naast status.net als twitter-vervanger zijn er ook vervangers voor Facebook, de meest veelbelovende zijn Friendika en Diaspora.  Friendika heeft zich gefocust op het ontwikkelen van een uitwisselings-taal voor sociale berichten waar de privacy van die berichten een inherent deel van uitmaakt.    

Friendika is veel meer dan een Facebook vervanger.  Het is ‘one social network to rule them all’.  Je kan via je Friendika account mensen volgen op andere netwerken waaronder ook identi.ca en Twitter of zelfs een website die een RSS (news) feed aanbiedt.  Daarnaast heeft Friendika een connector voor Facebook waardoor je je Facebook berichten binnen kan halen.  Door deze aanpak kan je op je Friendika account een bericht delen en het automatisch op Facebook, Identica en Twitter laten verschijnen.  Waarschijnlijk komen er in de nabije toekomst nog connectors bij voor nieuwe sociale netwerken zoals Google+.    Deze connectors zijn momenteel erg belangrijk om je toe te laten contact te houden met vrienden op commerciële netwerken, maar om echt vrij te zijn van alle privacyschendingen en tracking is het natuurlijk de bedoeling om op lange termijn volledig op het gedecentraliseerde netwerk te werken.

Als je na het lezen van dit artikel de eerste stap wil zetten naar onafhankelijke sociale netwerken, lees dan binnenkort deel 2 van dit artikel dat je op weg helpt.

Referenties
Friendika: http://project.friendika.com/
Statusnet: http://status.net/
Identi.ca: http://identi.ca/

Copyright (C)2011 Guy Van Sanden onder de Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 3.0