Vorige woensdag recenseerde Yves Desmet voor de boekenbijlage van De Morgen Het land is moe. Dat was net op tijd, want de vrijdag erna overleed Tony Judt aan ALS. Hij schreef dit sociaaldemocratische pamflet toen de ziekte al in een vergevorderd stadium was, als laatste wanhoopskreet voor een eerlijkere samenleving. Vandaag (vrijdag) blijkt ook Caroline Gennez het boek te hebben gelezen.
Het is misschien kinderachtig van mij, maar ik heb me erg hard geërgerd aan het tijdstip waarop De Morgen aandacht besteedde aan het pamflet van Judt. Het land is moe kwam in vertaling uit in mei, toen De Standaard al een voorpublicatie en een column van Geert Buelens over het boek had gepubliceerd. De Groene Amsterdammer wijdde een special en vervolgreeks aan Judt’s laatste woorden, Vrij Nederland en Humo recenseerden Het land is moe vele weken geleden. De Morgen daarentegen belicht dit boek pas in augustus, wanneer de boekenmarkt een uitgestorven indruk maakt. Nochtans denken sommige redacteuren van die krant ongetwijfeld nog steeds te werken voor een sociaalprogressief medium.
Vandaag drukt De Morgen een opiniestuk af van Caroline Gennez dat Het land is moe als leidraad neemt. Zij is tot nader orde voorzitter van sp.a, en lijkt ook van plan die functie te behouden. Anders zou ze niet tussen de federale regeringsonderhandelingen en vakantiekiekjes van Joëlle Milquet door op zijn minst de opdracht geven tot het fabriceren van zo’n soort werkje. Ik ben ook blij met het stuk van Gennez. Altijd fijn als politici inspiratie halen uit diepgaandere lectuur dan de dagbladen. Ik ben ook erg opgetogen met haar keuze, want zoals ik eerder schreef is Het land is moe een waardevolle bijdrage aan een belangrijk debat. De laatste keer dat een boek de politieke actualiteit haalde, was toen Voka de neoliberale bijbel van Ayn Rand aan informateur Bart De Wever schonk.
Een opiniestuk afleveren is natuurlijk niet genoeg. Enkel daarom kan de vlag niet uit. En dat zal ook niet gebeuren. Gennez schrijft dat ze zich de laatste jaren vaak boos maakt “over het breed om zich heen grijpende eenheidsdenken over staat, markt en samenleving.” Same here, Caroline. Genoegzaam bekend is dat het neoliberale paradigma na de val van de Berlijnse Muur het veld voor zich heeft gekregen. Zonder te willen oordelen over het communistische alternatief van de Sovjet-Unie, is met de ondergang daarvan de laatste tegenkanting verdwenen. De geschiedenis was ten einde, het paradijs kon haar deuren openen.
Ik weet best dat Gennez dit stuk waarschijnlijk in die internationale context heeft geschreven, maar zolang sp.a geen functie in Europa of bij de VN voor haar heeft weten verzinnen, gaat zij enkel over het Belgische niveau. Wat dat betreft wil het geval dat sinds de val van de Muur – Martens VIII, vanaf 9 mei 1988 – SP/sp.a steeds in de regering heeft gezeten. Na 2007 heeft de partij weliswaar federaal oppositie gevoerd, maar de Vlaamse regering heeft ze nooit verlaten. Elke neoliberale hervorming in dit land na 1989 is dus met steun van de socialistische partij tot stand gekomen.
Gennez is desalniettemin geenszins van plan enige verantwoordelijkheid op te nemen. “De grote ideologische discussies over de rol van de overheid versus markt hebben tien jaar na de val van de Muur al plaats gevonden in onze partij,” schrijft ze. Dat wil zeggen dat haar partij het sociaaldemocratische licht heeft gezien voor de Paarse periode, en maatregelen als de vrijmaking van de energiemarkt in datzelfde licht moeten worden geïnterpreteerd. Die werden dus blijkbaar genomen met dezelfde motieven als waarmee Judt Het land is moe heeft geschreven – Gennez heeft het over een gevoel van herkenning. Judt haalt het openbaar vervoer als voorbeeld aan – de spoorwegen zijn ook door Paars geprivatiseerd, weliswaar na een Europese richtlijn -, maar pleit in het algemeen voor essentiële openbare diensten in publieke handen. Judt wilde het algemeen belang niet aan commerciële machten uitleveren, Gennez en haar partij hebben daar manifest aan versaagd.
Nog steeds blij dat Caroline Gennez Judt leest – de uitgeverij had alle Nederlandse parlementsleden een exemplaar cadeau gedaan, maar Mark Rutte gaf meteen aan geen tijd te hebben om het te lezen -, maar haar analyse moet diepgaander en eerlijker zijn. Pas als de sociaaldemocratische partijen hun fouten durven toegeven, kan er gewerkt worden aan een nieuwe toekomst voor deze ideologie. Anders lezen de woorden van Gennez als mooipraterij in een zogezegd sociaalprogressief krantje.
