Met al de financiele perikelen die Europa in de greep houden, zouden we wel eens vergeten dat in Oost-Europa momenteel enkele belangrijke debatten woeden die ons als mede-Europeanen ook zouden moeten interesseren. Een van die debatten betreft het ont-democratiseringsproces in  het Hongarije van Viktor Orban dat momenteel volop aan de gang is. (Zie de nieuwe Hongaarse grondwet van 18 april).

Eind juni ging de heer Orban, aan het eind van zijn Europees voorzitterschap, in Straatsburg de Europese parlementairen de levieten lezen: „Brussel is het commandocentrum van Hongarije niet“; „ik duld geen externe inmenging“. Goed, het Europees Parlement liet zich niet in de hoek drummen, maar het is duidelijk dat de EU met een aantal landen uit het vroegere Oost-Europa verre van klaar is… en dan vergeten we voor de gelegenheid nog maar eens de corruptie in enkele van die landen.

Van tijd tot tijd verschijnt over dit alles wel iets in onze media. Voor zover ik zie, is er echter een ander debat  – van een andere orde – dat, tenzij ik erover heen gekeken heb, weinig of geen aandacht kreeg in onze media en toch ook belangwekkend is: dit van de armoedebestrijding, deze keer in Slowakije.

Zoals andere achtergestelde landen in Europa wordt ook Slowakije gesteund om zijn economische en sociale achterstand weg te werken. Daarvoor dienen naast eigen middelen ook Europese fondsen. Over de instrumenten die ingezet worden, wordt – subsidiariteitsprincipe – grotendeels en vermoedelijk terecht nationaal beslist.

Vanuit dit oogpunt is het debat dat vandaag gevoerd wordt binnen  de Slowaakse regering en binnen de Slowaakse media interessant. Gebrek aan terreinkennis weerhoudt me ervan om ten gronde positie in te nemen. Maar sommige lezers zien daar misschien meer klaarheid in. Wel gaan bij mij spontaan enkele knipperlichten branden…

De Slowaakse regering heeft 700 sterk geisoleerde gemeenschappen in kaart gebracht, goed voor 200.000 Slowaakse burgers die voor een speciaal armoedebestrijdingsbeleid in aanmerking komen. De meesten daarvan zijn Roma gezinnen.

Tot het instrumentarium behoort het gratis aanbieden van anticonceptie. Daar is op zich geen bezwaar tegen, gelet op de kostprijs van anticonceptie in Slowakije. Tot het pakket aan maatregelen behoort echter verder ook het aanbieden (oké) en promoten (vraagteken?) van gratis sterilisatie als instrument van armoedebestrijding. En op dit laatste punt start nu het Slowaakse debat.

Een sociologe als Elena Kriglerova Gallova wijst op het etnische aspect in de maatregel en op historische antecedenten onzaliger gedachtenis. Anderzijds verdedigt Laco Orovec, een expert in discriminatiezaken de maatregel, erop wijzend dat die techniek door UNO instanties in een aantal Derde Wereld situaties aanvaard en gepromoot wordt bij de armoedebestrijding en dat de maatregel geen verplichtend karakter zal hebben.

Hiertegen wordt dan weer ingebracht dat Slowakije geen Derde Wereld land is en dat het dus de Roma zijn die als een soort Derde Wereld officieel door Europa op eigen gebied erkend wordt. Slowakije is een EU land, behoort tot de Eurozone en is een Schengenland.

Ik vrees dat we hier tegen de grenzen aanstoten van een debat waar met morele beginselen heel wat harde klappen heen en terug uitgedeeld kunnen worden en vooral het feit dat hier vrij eenzijdig een populatie geviseerd wordt die én arm én Roma is, lijkt me een nogal griezelige gedachte. Maar is het niet tegelijk een aanduiding dat in Europa ook nog wel eens andere debatten en structurele maatregelen een prioriteit zouden mogen krijgen dan de financiele? Bijvoorbeeld, dit over de Roma, hun „empowerment“ en hun emancipatie, vertrekkende vanuit hun eigen positieve potentialiteit?