Op het eerste gezicht is de clip gewoon het zoveelste een-foto-per-dag-filmpje: beelden van een lachende jonge vrouw volgen elkaar op en bieden een blik op haar verschillende kapsels en make-upstijlen.

Maar na een tijd wordt het patroon in de video doorbroken. Haar ogen kijken verdrietig en angstig en het gezicht van de vrouw vertoont steeds meer sporen van geweld. Op het einde is er een wanhopige kreet om hulp.

Voordat iemand wist wie de vrouw was en of het om echte beelden ging of niet, werd de video een hit in Servië en in het buitenland met twee miljoen hits in een paar dagen tijd.

Het bleek dat de film in feite onderdeel was van een campagne van het B92-fonds, een stichting die verbonden is aan de leidende private televisiezender in Servië. Het doel: de bewustwording over huiselijk geweld in dit land vergroten.

Niet normaal

Volgens de gegevens van het Centrum voor Autonome Vrouwen in Belgrado zijn er in Servië sinds het begin van 2012 al zestig vrouwen overleden als gevolg van huiselijk geweld. De helft van de vrouwen zou ooit te maken krijgen met verbaal of fysiek geweld.

“Het is belangrijk om over dit probleem te praten”, zegt Veran Matic, de voorzitter van het B92-fonds. “De samenleving moet begrijpen dat het niet normaal is om vrouwen te slaan. Vrouwen moeten aangemoedigd worden om geweld te melden. Solidariteit, mensen aansporen om te reageren en de overheid maatregelen laten nemen tegen huiselijk geweld, zijn onze doelstellingen.”

Het Fonds werkt al zes jaar rond dit probleem en opende onder meer vijf centra waar mishandelde vrouwen kunnen worden opgevangen.

Samen met het Ontwikkelingsprogramma van de Verenigde Naties (UNDP), is het B92-fonds ook aan het lobbyen bij de autoriteiten om slachtoffers van geweld meer bescherming te bieden tegen hun aanvallers. Via de populariteit en de middelen van het televisiestation proberen ze op brede schaal gehoor te krijgen.

Machismo

“Vluchthuizen creëren zijn slechts kortetermijnmaatregelen”, zegt Danijela Pesic van het Centrum voor Autonome Vrouwen. “Het verbeteren van de wetgeving is erg belangrijk. Een andere sleutel tot de oplossing is het veranderen van de cultuur. De belangrijkste oorzaken van het geweld zijn de patriarchale waarden, niet armoede, alcoholmisbruik of onderwijs, want we zien dezelfde percentages van misbruik opduiken in dorpen en steden waar het ontwikkelings- en welvaartniveau hoger ligt. Wat moet stoppen is de perceptie van de rolpatronen. En dat moet al in de kleuterklas beginnen.”  

Servië is nog geen lid van de Europese Unie (EU) en het Balkanland heeft een macho-reputatie. De aanpak van het probleem is vergelijkbaar met veel andere Europese landen: een optimale wetgeving om aan de EU-normen te voldoen werd aangenomen maar een goede uitvoering van de wet en de middelen voor opvolging ontbreken, en patriarchale waarden blijven overeind.

Uit een rapport van Vrouwen tegen Geweld Europa (WAVE) van 2012 blijkt dat slechts een derde van de Europese landen de Europese aanbeveling nakwam om in een gratis hulplijn te voorzien. Slechts vijf van de 46 ondervraagde landen bieden het nodige aantal opvangplaatsen voor mishandelde vrouwen. Landen in Midden- en Oost-Europa presteren hier nog slechter.

De EU-fondsen, voornamelijk in de vorm van het Daphne-programma voor projecten rond gender in de hele regio, staan ook onder druk. Hoewel de Europese Commissie heeft aangekondigd dat het beoogde bedrag van 800 miljoen euro voor de komende zeven jaar behouden zou blijven, vrezen sommigen dat er nog op beknibbeld zal worden tijdens de volgende begrotingsonderhandelingen.