Veel overlevenden zijn vandaag tegelijk slachtoffer en getuige, zegt psychologe Fabiana Rousseaux. Ze vertellen hun verhaal in processen tegen verantwoordelijken van de repressie en “herbeleven zo zeer traumatische ervaringen. Het is indrukwekkend hoe aanwezig die feiten die ze hebben meegemaakt dag na dag blijven.”

Sinds het opheffen van de amnestiewetten in 2003 hebben al bijna 4500 mensen getuigd in de processen rond mensenrechtenschendingen tijdens de Argentijnse dictatuur (1976-1983).

Psychologische en medische hulp

Rousseaux is directeur van het Centrum voor Hulp aan Slachtoffers van Mensenrechtenschendingen Dr. Fernando Ulloa in Buenos Aires. Het centrum, dat deel uitmaakt van het ministerie van Justitie, biedt slachtoffers van de dictatuur psychologische en medische hulp.

Het centrum begeleidt onder meer slachtoffers die moeten getuigen in processen. Het werkte samen met Justitie een protocol uit voor dit soort getuigenissen. Het protocol, dat in september vorig jaar werd gepubliceerd, bepaalt dat de getuigenis van het slachtoffer deel moet uitmaken van de opdracht van de staat om de schade te herstellen, de getuige “is niet het voorwerp van bewijsvoering” zoals in het strafrecht “maar een onderwerp met rechten”.

Het Ulloa-centrum biedt daarnaast hulp aan familieleden van mensen die vermist raakten in de dictatuur. Wat bij hen steeds terugkeert “is dat ze niet kunnen rouwen om een verdwenen persoon omdat er geen stoffelijk overschot is”, zegt Rousseaux. Hulpverleners kunnen hen andere manieren aanbieden om het rouwproces mogelijk maken. “Maar soms lukt dat en soms niet.”

Buurlanden

Het centrum werkt ook samen met hulpverleners in de geestelijke gezondheidszorg in openbare ziekenhuizen in heel Argentinië (“We hebben 45 medewerkers in Buenos Aires en een netwerk in het hele land”) en leidt medici op die dossiers moeten beoordelen van slachtoffers die schadevergoeding vragen. Voor Rousseaux is het belangrijk dat die medici ervan uitgaan dat er schade is zonder de noodzaak iemand aan een interview of onderzoek te onderwerpen.

De Argentijnse expertise komt nu ook de geestelijke gezondheidszorg in Brazilië, Chili en Uruguay ten goede, landen die net als Argentinië met dictaturen af te rekenen kregen in de jaren zeventig en tachtig. Zij passen bijvoorbeeld het Argentijnse protocol voor slachtoffergetuigenissen toe. En ze maken steeds meer gebruik van de handleidingen die het Ulloa-centrum publiceert.