“Het zit in een klein hoekje”

Chris kan hierover meespreken. In de zomer van 2015 reed hij een fietser aan. De man overleed kort na het ongeval. Chris was in shock door de gebeurtenis en kreeg via de politie meteen de vraag of hij ondersteuning wenste van slachtofferhulp. Zo ontmoette hij Joke, zijn hulpverlener in het CAW (Centrum Algemeen Welzijnswerk), die hem bijstond in het verwerkingsproces. Ik praat met Chris en Joke over de gebeurtenissen, en over het interessante thema: mens en verkeer.

Chris is truckchauffeur en brengt al 25 jaar dagelijks heel wat tijd in het verkeer door. Hij is een ervaren chauffeur, hij verplicht zichzelf om altijd rustig te blijven en om steeds aandachtig te zijn voor andere weggebruikers. Toch kon dit ook hem overkomen. “Het zit in een klein hoekje” zegt hij.

“Ik was zoals gewoonlijk op baan voor het werk met mijn vrachtwagen. Ik kwam uit een zijstraat van een hoofdbaan en ik moest links afdraaien. Ik herinner me nog levendig dat ik links en rechts keek, ook in al mijn spiegels, om te zien of er niemand aankwam. Ik zag niemand en reed door. En toen voelde ik iets tegen mijn vrachtwagen. Ik ben direct gestopt en uitgestapt om te gaan kijken naar de man. Hij leefde nog, er waren onmiddellijk heel wat mensen die hem de eerste hulp gaven. Ik heb zo snel mogelijk 112 gebeld. In het begin zeiden ze dat hij stabiel was, maar een tijd later kwam de MUG en kreeg ik te horen dat de man overleden was.” Terwijl hij hierover vertelt, krijgt Chris het even moeilijk, hij heeft een pauze nodig voor hij verder kan vertellen. Hij komt over als een sterke man en hij kan er ook open over praten. Maar zoiets meemaken raakt iedereen. “Op dat moment voel je vooral onmacht.”

Slachtofferhulp

Ook de politie was snel ter plaatse. Standaard stelt de politie aan betrokkenen de vraag of er nood is aan slachtofferhulp. Chris antwoordde ‘ja’ op deze vraag. Dan komt een politieman ter plaatse om de betrokkenen onmiddellijk bij te staan. Als de betrokkenen slachtofferhulp willen, bezorgt de politie een een ingevuld doorverwijsstrookje aan het CAW. Het CAW is een organisatie die mensen met welzijnsvragen of -problemen gratis hulp aanbiedt.

Bestempeld als dader

Zo kwam Chris in contact met Joke. Zij is hulpverlener bij CAW Centraal-West-Vlaanderen en begeleidt slachtoffers van geweld, misdrijven en verkeersongevallen. “Van zodra een strookje binnenkomt proberen we zo snel mogelijk contact op te nemen om een afspraak te maken. Ik heb Chris snel na het ongeval kunnen contacteren en we hadden ook meteen een eerste goed gesprek aan de telefoon. Ik heb in de eerste plaats vooral veel naar hem geluisterd, en hem ook duidelijk gemaakt dat hij evengoed een traumatische gebeurtenis meemaakte en dit moet verwerken. Op juridisch vlak word je misschien als veroorzaker bestempeld, maar als mens ben je evengoed getroffen door wat er gebeurd is. Ondanks het feit dat hij het stuur in handen had en de vrachtwagen bestuurde, heeft hij dit niet gewild. Het is belangrijk dat die boodschap meegegeven wordt.”

Dat was ook waar Chris absoluut nood aan had. “Als je zoiets meemaakt, heb je het gevoel dat je een stempel van dader op je voorhoofd krijgt. Je gaat ook twijfelen aan jezelf. Ik had het stuur in handen en heb op het gaspedaal gedrukt. Ik had het zwaard in mijn handen, door mijn handeling was die man dood. Maar door er met Joke over te babbelen, kwam het besef dat ik er niet aan kon doen. Ik heb dit nooit gewild.”

Terug van nul beginnen

Chris nam na het ongeval twee weken vakantie om even niet te moeten werken. Hij moet zich voor zijn job dagelijks in het verkeer begeven en dat viel op dat moment te zwaar. De eerste keer dat hij terug in zijn vrachtwagen stapte, was voor hem dan ook bijzonder vermoeiend. “Na de eerste dag terug werken, voelde het aan alsof ik al twee maanden terug aan het werk was. Het was vreselijk uitputtend. Het was alsof ik opnieuw van nul moest beginnen en me voor de allereerste keer in het verkeer begaf. Bij elk kruispunt bleef ik langer staan, ik keek veel meer en schrok bij de kleinste bobbel in de weg. Het heeft een tijd geduurd vooraleer ik mij terug wat zekerder voelde achter het stuur.”

Een keer stapte Chris uit onzekerheid zelfs uit zijn vrachtwagen. Twee mensen stonden rechts van zijn vrachtwagen. Hij had ze zien afkomen, maar ze kwamen daarna in zijn dode hoek terecht. “Ik bleef maar wachten maar ik zag hen niet meer. Ik ben dan uitgestapt om hen te vragen of ze gingen doorrijden of blijven staan. Ik moest het gewoon zeker weten.”

Chris vermijdt nog steeds bewust de plaats waar het verkeersongeval gebeurd is. “Ik passeer er wel nog steeds, maar zorg altijd dat ik van de andere kant kom. Elke keer dat ik daar ben, zie ik het verkeersongeval opnieuw voor me.”

Dit is voor Joke het duidelijkste bewijs dat personen die iemand aanreden ook slachtoffer zijn van het verkeer. “Je eigen veiligheidsgevoel en vertrouwen is weg. Je habitat waar je je zo lang in bewogen hebt, voelt plots niet langer vertrouwd aan.”

De gevaren van het verkeer

Chris deelt tijdens ons gesprek nog heel wat verhalen uit het verkeer, waaruit inderdaad blijkt dat hij zijn beroep met passie uitoefent. Zijn verhalen maken ook duidelijk hoe gevaarlijk het verkeer wel is. “De reden dat ik mijn verhaal wil vertellen is om dit duidelijk te maken aan mensen. Dat besef ontbreekt maar al te vaak.”

Dat is ook Joke haar ervaring. ”Mensen zijn te weinig bewust bezig met de gevolgen en de gevaren. Ondanks het feit dat er dagelijks zo veel ongevallen gebeuren en dat het zo vaak in het nieuws komt, vergeten mensen dit heel snel eenmaal ze in de wagen stappen. Er kan al zoveel mislopen zonder dat je er zelf controle over hebt, en toch nemen mensen nog zo vaak extra risico’s door bijvoorbeeld met de smartphone bezig te zijn, onder invloed te rijden of te snel te rijden.”

Vrachtwagen boeman

Chris is ook erg begaan met de positie van de vrachtwagenchauffeurs. Hij vindt dat de vrachtwagen vaak als boeman van de weg aanzien wordt, omdat mensen te weinig besef hebben van wat het inhoudt om je met een vrachtwagen in het verkeer te begeven. “Als je in een vrachtwagen zit, heb je een totaal ander zicht dan in een gewone auto. Je zit veel hoger, waardoor je in bepaalde hoeken onvoldoende kan zien wat er naast of achter je gebeurt.” Ook het gewicht speelt een rol. Hoe meer gewicht je meedraagt, hoe minder controle. “Mijn vrachtwagen weegt 14 ton zonder lading en 44 ton met lading. Ik heb al veel meegemaakt dat ik plots moest remmen, omdat een auto mij nog snel wou inhalen en dan voor mij schoot. Een keer vloog er van alles tegen mijn voorruit omdat ik zodanig moest remmen.”

Chris vindt dat iedereen die de baan op gaat eens een tijd zou moeten meerijden in een vrachtwagen, om te zien wat het betekent. “Dan pas gaan ze het verkeer leren kennen, en de gevaren ervan inzien.” Hij wil zich graag inzetten voor die bewustmaking.

Ook Joke vindt dat we ons in het verkeer te weinig inleven in het standpunt van andere bestuurders, en dat er te weinig respect is voor elkaar. “De ingesteldheid om rekening te houden met de anderen ontbreekt soms in onze samenleving. Heel wat gebeurt tegenwoordig voornamelijk in het eigen belang en in het verkeer is dat heel erg merkbaar. Mensen moeten vlug ergens geraken en willen daarom nog vlug voor die andere persoon schieten om wat sneller te zijn. Terwijl die andere persoon er evengoed moet geraken.”

In eigen boezem kijken

Naast bewustzijn en respect, is ook kalmte een belangrijke factor. Kalm blijven in het verkeer is niet evident. Dat blijkt ook uit de persoonlijke ervaringen van mijn gesprekspartners, en in alle eerlijkheid ook die van mezelf. In een samenleving waarbij de prestatiedruk steeds toeneemt, wordt het verkeer ook steeds drukker. Een drukker verkeer zorgt ervoor dat de mensen zich zelf ook drukker gaan gedragen, en het respect voor elkaar vervaagt dan ook sneller.

De vraag is dan ook hoe we daar verandering in kunnen brengen. Zowel Joke als Chris vinden dat de overheid alvast werk moet blijven maken van sensibilisering rond het thema verkeer. Beiden vinden echter ook dat we niet alleen in de richting van de overheid moeten kijken. “We moeten ook in eigen boezem durven kijken, en zelf voor verandering willen zorgen. Ik betrap mezelf er geregeld op dat ik me erger aan anderen in het verkeer. Maar door te focussen op het rijgedrag van anderen, ga je onvoldoende focussen op je eigen rijgedrag. Daar moeten we allemaal aan werken” zegt Joke. “Door mijn job ben ik me daar ook veel bewuster van geworden.”

Chris heeft zichzelf over de jaren heen geleerd om kalm te zijn en is daar ook zeer aandachtig voor. “Ik geef dat ook mee aan de mensen rond mij. Ik heb allebei mijn dochters leren rijden. Met wat ik meegemaakt heb, kan ik hen van heel wat zaken bewust maken.”

Sensibiliseren in je eigen kring is volgens Joke van cruciaal belang. “Als een persoon waar je zelf een band mee hebt iets overbrengt, heeft dat een bepaalde waarde. Dan gaat het sneller doordringen. Niet alleen de overheid heeft een sensibiliserende rol, we hebben daar zelf ook een belangrijke rol in te vervullen.”

Positieve evolutie

Ondanks het feit dat er nog heel wat werk aan de winkel is, heeft Joke het gevoel dat we de goede kant op gaan. “Ik ben iemand die sterk gelooft in slingerperiodes. Ik heb nu wel het gevoel dat we naar een betere periode gaan. Ik merk heel wat beïnvloeding van de politiek, je ziet dat organisaties zich heel erg inzetten en dat er een bewustwording is bij bepaalde generaties. Ik heb er toch een positief gevoel bij.”

De BOB-campagne is daar een goed voorbeeld van. Chris: “In mijn generatie kenden we Bob niet, nu is dat een algemeen gekend begrip. Als mijn dochters weggaan met de auto, drinken ze nooit een druppel alcohol.” Zowel Chris als Joke hebben de indruk dat de jongere generatie daar veel bewuster mee omgaat. Dat geeft een zekere hoop voor preventie en sensibilisering.

Hulp wanneer nodig

Altijd op alles preventief inspelen is onmogelijk, verkeersongevallen zullen er altijd zijn. Op het moment van een ongeval is het dan ook belangrijk dat mensen weten dat ze ergens terecht kunnen met hun verhaal, om alles te verwerken.

Chris is dankbaar dat die hulp er voor hem was. “Ik kon in het CAW meteen mijn verhaal vertellen. We hebben heel goede gesprekken gehad. Ik kon veel meer open zijn tegen Joke dan tegen mijn familie. Zij luisteren ook en ze waren er ook voor mij, maar gesprekken zoals met Joke had ik met niemand anders. Er was ook geen enkele verplichting, dus dat voelde goed aan.”

De neutrale rol van een hulpverlener kan belangrijk zijn. “In het begin na zo’n gebeurtenis hebben mensen vaak heel wat ondersteuning rondom hen, maar na verloop van tijd vervaagt dat of neemt wat af. Iedereen gaat weer verder met zijn leven, maar betrokkenen bij een verkeersongeval blijven nog altijd zitten met wat ze meegemaakt hebben. Dat gaat niet zomaar weg in een dag of een week” zegt Joke. “Als je dan weet dat je ergens terecht kan om er toch nog over te praten, of je emoties kwijt kan zonder je schuldig te voelen om iemand anders te belasten, geeft dat een zeker gevoel. Daarom geef ik als hulpverlener altijd eerst dat luisterend oor, en dan ga ik verder met het geven van informatie en advies. Maar alles hangt heel sterk af van persoon tot persoon, we gaan bij iedereen afzonderlijk na waar ze nood aan hebben. Alles is op maat.”

Een vertrouwensrelatie

Doorheen het gesprek valt het op hoe goed Chris en Joke het met elkaar kunnen vinden. Het is duidelijk dat zij voor hem veel betekend heeft. “Met Chris was het eerste telefonisch gesprek eigenlijk al heel goed verlopen en was er meteen een klik, waardoor we op die manier al meteen goed op weg waren. Onze begeleiding was redelijk kort, maar ik voelde ook wel meteen aan dat Chris een goed netwerk had. Ik merkte dat die paar gesprekken voor hem voldoende waren om verder te kunnen.” zegt Joke.

Dat moment van afscheid doet altijd wel even raar voor Joke. “De vertrouwensrelatie die je professioneel opbouwt zorgt ervoor dat je heel wat weet van die persoon. Die persoon heeft ook heel veel in jouw handen gelegd en dan is het wel moeilijk om dat stop te zetten.” Joke belt haar cliënten vaak nog eens terug om te weten hoe het gaat, en of ze nog nood hebben aan een gesprek. “Ik maak dan meestal het grapje dat het misschien beter is dat ik ze niet meer hoor, omdat het dan teken is dat het goed met hen gaat” lacht ze.

 Lies Debouver is sectorverantwoordelijke bij CAW

Het CAW lanceerde op 29 februari een bekendmakingscampagne. Deze week brengt het CAW elke dag een stuk over een bepaald welzijnsthema. Vandaag wordt er toegespitst op de impact van een verkeersongeval op iemands leven. 

Het CAW is bereikbaar via www.caw.be of 078 150 300.