Ituna Itatá, het gebied dat door de milieuorganisatie onder de loep werd genomen, was in 2019 het meest ontboste inheemse land in Brazilië. Ondanks zijn grondwettelijk beschermde status (sinds 2011) wordt 94% van het gebied geclaimd door grote veebedrijven, houthakkers, mijnwerkers en landrovers. [2] De ontbossing in Ituna Itatá bedroeg volgens Prodes tussen augustus 2018 en juli 2019 zo’n 119,9 km² – het equivalent van 115.000 voetbalvelden en 30% van alle ontbossing binnen de Braziliaanse inheemse gebieden voor die periode.
Greenpeace stootte op domeinen die illegaal waren gevestigd in inheems gebied en waar vee werd “witgewassen”: frauduleus vee van onbekende illegale herkomst kreeg er een stempel mee en werd zo verkocht aan boerderijen die Marfrig en JBS, twee van ‘s werelds grootste rund- en lederhandelaren, bevoorraden.
Greenpeace ontdekte ook dat één enkel landgoed voor meer dan 3 miljoen dollar aan “witgewassen” illegaal hout naar de VS en de EU had uitgevoerd. De leveringen werden gedekt met een kapvergunning die onwettig werd afgeleverd voor beschermd (off-limit) inheems gebied. Van de concessie werd ook beweerd dat ze meer dan vijf keer de hoeveelheid waardevolle Ipé-bomen bevat dan wat er normaal gesproken in de bossen van deze regio wordt aangetroffen. De vergunning was niet alleen onwettig en frauduleus, er is zelfs nooit hout gekapt op het terrein, wat erop wijst dat het landgoed alleen het papierwerk leverde bij het witwassen van illegaal hout.
Ook het Belgische bedrijf Vogel Import Export NV (gevestigd in Antwerpen) heeft 46 kubieke meter van dit illegale hout ingevoerd in 2017. Het verwijst naar de verantwoordelijkheid van Braziliaanse overheid, en stelt dat het over alle nodige documenten beschikt. Nog volgens Vogel was het meeste van dit hout bestemd voor Korea, en valt het dus niet onder de Europese houtwet EUTR. Sinds 2017 heeft Vogel naar eigen zeggen extra maatregelen getroffen om de wettelijkheid van zijn hout te controleren, zoals externe audits, veldbezoeken, zwarte lijsten met louche leveranciers en analyse van satellietbeelden. Zulke maatregelen beveelt Greenpeace aan voor alle Belgische importeurs. We dringen bij de Europese Commissie aan op een nieuwe EU-bossenwet die de verkoop op haar grondgebied verbiedt van alle producten die een link hebben met ontbossing, of andere natuurvernietiging, en mensenrechtenschendingen.
Wetsvoorstel MP 910 wordt gestemd
Het verkruimelen en uiteenvallen van de bossen in Ituna Itatá is veelzeggend voor de staat waarin inheemse territoria in Brazilië verkeren. Volgens een recente analyse van Greenpeace Brazilië is de ontbossing in de inheemse gebieden in de eerste vier maanden van 2020 met 59,4 procent toegenomen – het hoogste percentage in de afgelopen vier jaar – en met 172 procent in de beschermde natuurgebieden. Intussen beslaat de gemelde ontbossing in het Amazonegebied tussen januari en april een gebied van 5666 km², vergeleken met 2914 km² voor dezelfde periode in 2019.
Uit officiële cijfers blijkt dat de ontbossing in het Amazonegebied in de eerste vier maanden van 2020 met 94% is toegenomen ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar.
De ontbossing in de Amazone zal verergeren als het Braziliaanse congres een wetsvoorstel van president Jair Bolsonaro goedkeurt dat illegale landroof van Braziliaanse openbare gronden legaliseert. Met deze wet, de MP 910, ook de wet voor landroof (Grilagem) genoemd, wordt miljoenen hectaren openbaar land dat vóór 2018 illegaal is bezet en gekapt, gelegaliseerd. Bolsonaro ondertekende wet MP 910 al in december. De bal ligt nu bij het congres; als zij deze wet aannemen is het de zoveelste stap in het afzwakken van bosbescherming en bescherming van Inheemse gebieden.
Komt volgende pandemie uit het Amazonewoud?
“We stevenen af op een nieuw recordjaar voor ontbossing en branden. In het midden van de pandemie wil Bolsonaro het gaspedaal verder induwen, met als gevolg dat inheemse gebieden effectief uiteen zullen vallen en er nog meer woud in de as wordt gelegd voor vleesproductie. We moeten de existentiële dreiging van ontbossing op lange termijn afwenden want die zou het Amazonegebied voorbij een omslagpunt duwen met onomkeerbare klimaatchaos als gevolg ” verklaard Sebastien Snoeck bij Greenpeace.
Wetenschappers waarschuwen dat verdere ontbossing de volgende pandemie zou kunnen veroorzaken, en vermoeden dat het volgende zoönotische virus wel eens uit het Amazonegebied zou kunnen komen als de ontbossing zo doorgaat. Ze erkennen ook dat inheemse volkeren de beste beschermers van de bossen ter wereld zijn, en dat het handhaven van hun rechten een cruciale oplossing is voor de klimaat- en biodiversiteitscrisis.
“Bedrijven die medeplichtig zijn aan de vernietiging van het regenwoud voor de productie van vlees, hout of mineralen verergeren enorm de huidige en toekomstige crisis waar we mee kampen. Het is echt een no-brainer: de gezondheid van de planeet vraagt om de dringende bescherming van de bossen, en daarvoor moet de regering-Bolsonaro zijn dodelijke aanval op de inheemse bevolking en het Amazonegebied staken.”
