Meer dan vijftien jaar geleden liepen in de Nigeraanse dorpjes Oruma en Goi akkers en visvijvers vol met olie. Dorpsbewoners die rond moesten komen van de opbrengt van hun land en visserij hadden plotseling geen inkomsten meer. Vier van hen stapten in 2008 naar de rechter, met hulp van de Nederlandse organisatie Milieudefensie. 

Maar volgens Shell werden de lekken veroorzaakt door sabotage, waardoor er naar Nigeriaans recht dan geen aansprakelijkheid kon zijn. Bovendien is de vervuiling voldoende opgeruimd, argumenteerde het oliebedrijf.

Aansprakelijk

Na een juridische strijd van dertien jaar – twee van de eisers zijn inmiddels overleden – oordeelt het beroepshof in Den Haag in twee eindarresten dat Shell wel verantwoordelijkheid draagt voor de lekkende pijpleidingen. De rechter oordeelt dat het Nigeriaanse recht weliswaar voorziet in een uitzondering bij sabotage, maar dat er dan een zware bewijslast geldt: de partij, in dit geval Shell, moet de sabotage kunnen aantonen. Dat is voor de pijpleidingen bij Oruma en Goi niet gebeurd, en dus is Shell Nigeria aansprakelijk voor de schade. De hoogte van de schadevergoeding moet op een later tijdstip nog worden vastgesteld.

Het gerechtshof eist van Shell ook dat het bij de Oruma-pijpleiding een beter waarschuwingssysteem inbouwt om sneller lekken te detecteren en in te grijpen bij problemen. Die verplichting wordt opgelegd aan zowel Shell Nigeria als aan moederbedrijf Shell. Een derde uitspraak, over de olieboorput bij Ikot Ada Udo, stelt dat daar wel sabotage is vastgesteld. Het gerechtshof laat in het midden of Shell daar aansprakelijk kan worden gehouden voor lekkende olie.

Bitterzoet

“Eindelijk is er wat gerechtigheid voor de Nigeriaanse bevolking die lijdt onder de consequenties van Shells olieproductie”, zegt Eric Dooh, een van de vier Nigeriaanse eisers. “Het is een bitterzoete overwinning omdat twee eisers, onder wie mijn vader, niet lang genoeg geleefd hebben om het einde van dit proces mee te maken. Maar het verdict brengt hoop voor de toekomst van de bevolking in de Nigerdelta.”

Ook Donald Pols, directeur van Milieudefensie is blij met het arrest. “Dit is fantastisch nieuws voor de getroffen boeren, maar ook een waarschuwing voor alle Nederlandse multinationals die betrokken zijn bij onrecht wereldwijd”, zegt hij. “Slachtoffers van milieuvervuiling, landroof of uitbuiting hebben door deze uitspraak meer kans om een juridische strijd te winnen tegen betrokken bedrijven. Mensen in ontwikkelingslanden zijn niet meer rechtenloos ten opzichte van multinationals.”