Een altijd virtuoze columnist schreef in het weekend, in een krant die veel gelezen wordt en opvalt door een grote katern regio nieuws en sport, een stukje dat kennelijk als doelstelling heeft de mens van nu van zijn soms al te grote schuldbewustzijn over persoonlijke dagdagelijkse daden heen te helpen. Dagelijkse daden die naar het milieu, naar de natuur, naar Moeder Aarde destructieve gevolgen kunnen hebben. “Maak je toch geen zorgen dat de tomaat in je sandwich een belasting is voor het milieu”, zo is de boodschap. “De kranten schrijven dat je moet bewust consumeren, maar evengoed maken ze op een volgende pagina reclame voor culinaire uitstappen per vliegtuig, voor het weekend, voor wie het zich kan permitteren.” Heeft de welstellende intellectueel zonder groene boodschap vandaag het gelijk aan zijn kant? Leestijd zeven minuten.

De titel van het verrassende stukje dat in een elegante, gespierde stijl is geschreven, is “Pas op voor de tomaat”. Er is een zinnetje uitgelicht door de eindredactie, dat gaat als volgt:

“Het is niet simpel. Een hap in het verkeerde broodje en de ijskappen beginnen te smelten”

Juristen (advocaten) zoals deze originele denker, zij hebben geleerd mooi en overtuigend te spreken en te schrijven. Als zij op hun best zijn, bieden ze een verhaal dat je kan enthousiasmeren, of dat nieuwe waarheid zichtbaar maakt. Die Waarheid kan bevrijdend werken, en maatschappelijke vooruitgang mogelijk maken. Maar ik ga dan geregeld de vraag stellen, waar staan die mensen echt voor? Waarom schrijven ze wat ze schrijven? Gaan ze over tot publiceren onder het motto “Genoeg lachen, nu humor”? Daar is bijna niets mis mee. Intelligente humor behoort tot het domein van de intelligente emotie, en daar bestaat een grote nood aan, in deze complexe tijden die heel wat confronterende waarheden meebrengen die de mens tot verwarring brengen, of tot vermijdingsgedrag.

Betrokkene is afkomstig uit het oosten van het Hageland. Heeft hij iets met het landschap waar hij opgroeide? Schrijft hij vanuit een met de boeren gedeelde liefde voor het land, en voor de groeikracht die vruchten oplevert? Zoals ik zelf doe. Het lijkt er niet echt op. Hoewel hij bij vorige gelegenheden mooie waarheden schreef over het potje yoghurt dat hij vond in zijn zetel tijdens een vliegtuigreis. Dat kan je beter opeten, uit respect voor de besjes die erin verwerkt zijn. Daar kon toen zelfs Gaia voorzitter Michel Vandenbosch niet bij, die man mist kennelijk de mystieke gaven die de ware profetische mens eigen zijn, naar zijn geliefkoosde dieren (en planten?). Misschien moeten we dit stukje lezen als eentje waarvan “l’art pour l’art” de drijfveer en de kwaliteit uitmaakt. Dat mag natuurlijk, tussen meer verlichte inzendingen in.

Voor een deel heeft de zestiger in deze merkwaardige tekst overigens beslist gelijk. Sinds wereldoorlog een, deze eerste twee-drie generaties waarbij bijna niemand hoeft te vrezen voor de hongerdood, valt op hoe massa’s zich nu zorgen maken over wat ze wel en niet mogen eten, vaak tot in karikaturale, het groteske, het obsessionele. En je zou geen pijpje meer mogen roken, want wat is ons lange leven toch belangrijk… Maar geef toe, een beetje schuldbewustzijn over vliegtuigreizen, waarbij de kerosine de atmosfeer om zeep helpt, de hele biosfeer, voor wellicht vele tientallen jaren of zelfs enkele eeuwen … en wat meer schaamte over lange autoritten die miljoenen landgenoten maken, met gelijkaardige lange termijn effecten en daarbovenop onmiddellijke longziekten tot gevolg… doorleefde authentieke emotie zou ons in die materie toch wel goed doen?

De betrokken schrijver is autodidact in romanliteratuur, en in de wereld van de schilderkunst is hij ook goed thuis. Hij heeft overschot van gelijk dat we ons vandaag (weer) best trachten solide en rustig opstellen in het bestaan. Tijdgenoten lijden in duizend en een uitingsvormen aan gebrek aan identiteit. Onzekerheid is troef, onder de oppervlakte, bij velen. Misschien is dat een bij- effect van twee generaties zonder oorlogservaringen. Of een eenvoudig direct gevolg van opeenvolgende generaties die als boreling en kleuter onvoldoende hechting hebben kunnen realiseren, omdat de ouders vooral arbeiden moesten. Het belangrijke en het bijkomstige gaan vandaag voor velen als gevolg in elkaar over, het onderscheidt wordt onduidelijk. Decadentie en blasé zijn, het ligt misschien op de loer.

Daarbij hult de begoede klasse zich naar mijn aanvoelen en ervaring toch vaak in een gemakkelijk en zelfs ‘goedkoop’ te noemen comfortabele levenshouding en bijhorende excuses. Het zal allemaal zo’n vaart niet lopen, lijkt het motto. Twee wagens op benzine, een paar vliegtuigreizen per jaar, waaronder eentje die echt nodig is voor het werk; drie of vier kinderen in dit aardse leven; een groot huis met dito verwarming, 22 graden Celsius van voor het uit het bed opstaan in de morgen; een lamp meer of minder zal de wereld wel niet doen vergaan; een bibliotheek heb ik echt nodig, voor de carrière en voor de ontspanning; en schilderijen van kunstenaars met naam, die komen mijn prestige ten goede, ik ben niet eender wie, en dat mag ieder die mijn villa betreedt, meteen merken, toch?…

… Mijn kleding is wel aan schandelijke verloning gemaakt in verre landen, en we dragen ze wel niet lang, maar allemaal, ikzelf en vrouw en kinderen even goed, doen ze tijdig naar de vintage winkel. De menselijke waardigheid mag toch ook iets kosten, nietwaar?   & Dat er om de hoek moeders zijn die huilen elke avond, omdat de vader van hun kinderen weg is gegaan, en het geld ontbreekt voor een hele reeks activiteiten, voor basaal comfort, voor hoognodige gebruiksvoorwerpen, en zelfs voor gewoon gezond voedsel voor de kinderen, daar kan de middenklasse en hogere klasse burger toch niet van wakker liggen? Ieder voor zich, zo gaat het in wezen in de limiet toch, meneer? Zo gaat het toch in het leven? We kunnen toch iedereen niet redden? En… er moeten toch mensen zijn die de straten vegen?…

Is dat zo?

Of is het tegendeel eerder diepe waarheid?

Rijke mensen mogen toch best wat meer schuldbewustzijn oefenen?

Een meerderheid van welstellende mensen m/v zou toch best meer delen?

Meer vanuit liefde en compassie leven?

Als de betrokken auteur wat meer thuis was in de wereld van de biologie, toch de onderste laag van de Werkelijkheid die al het leven draagt en mogelijk maakt, dan zou hij zijn stukje nooit hebben kunnen schrijven zoals hij het schreef.

Het verdwijnen van de soortenrijkdom, de biodiversiteit, dat is echt wel iets waar de komende generaties woedend over gaan zijn,

als zij aan ons terugdenken.

Dat valt met geen macht van techniek of wetenschap terug te schroeven.

(Zou dat kunnen bestaan, een vervloeking die op ons slaat, met terugwerkende kracht? Door onze kleinkinderen en achterkleinkinderen, en de volgende honderd generaties?…)

De klimaatverschuiving, waardoor miljoenen mensen heel ernstig in de problemen gaan komen, zou dat niet een bewustzijn moeten vormen in onze hoofden, dat doorwerkt tot in elke kleine keuze in ons dagelijks leven?

“Je hebt mooi fulmineren tegen de wagen… Mijn zoon moet echt een auto hebben, hij moet veertig kilometer naar zijn werk, om zijn kantoor te bemannen”, zo zegt een vriend mij.

Maar is dat echt zo een must?

Iemand met hoge scholing, kan die niet dichter bij huis werken, als hij bereid is voor het algemeen belang en voor het redden van het menselijke leven op de lange termijn, ter ere van Moeder Aarde, een derde minder netto inkomen te verdienen?

Eerlijk, ik denk dat alvast wie zichzelf een christelijke denker en schrijver wil noemen, best wat dichter bij de diepe wijsheden van de zoon van Maria zou blijven, bij het uitstippelen van de koers van het persoonlijke leven vandaag.

Ik denk dat in welbepaalde zin er een afrekening komt, waarbij zal meetellen wat wij voor de minsten van onze broeders, de dieren, vogels en viervoeters incluis, hebben gedaan.

Naar het evangelische woord:

“God zal je aanrekenen je daden tijdens je leven –

“Wat je voor de minste van de mijnen hebt gedaan heb je voor Mij gedaan”.

“De bokken zullen van de schapen worden gescheiden,

de zondaars van de mensen die goed hebben geleefd.

Wie de andere mens niet heeft vergeten, zal in zaligheid sterven.”

Persoonlijk leef ik zoveel mogelijk, ten koste van inspanningen gedurende elk uur van de dag, het jaar lang, op zulke manier dat ik op mijn sterfbed niet tot de vaststelling zal moeten komen hoe egocentrisch en immoreel ik eigenlijk geleefd heb.

Wie van de groten der aarde zegde het ook weer,

“Leef alsof elke dag je laatste is”?

&

“Leef zodat je tevreden en trots je ogen kan sluiten, wanneer je laatste uur slaat…”

.

Is het niet zo dat er grote nood bestaat aan columnisten en commentaarschrijvers die echt “naar het diepe varen”? Die de ogen openen voor waarheden die de opvattingen van de dag overstijgen, en andere waarden centraal stellen?

Waarden die het heil op lange termijn meer vooropstellen.

Kunnen we vlotjes en onbekommerd ons ding doen, terwijl “het systeem” dat wij als intellectuelen mee in stand houden, en dat we overdragen aan onze kinderen, dit eigenste moment al zoveel miserie meebrengt? Zoals de vierhonderd duizend mensen die “uitvallen” in langdurige ziekte, omdat de arbeidsmarkt zo veeleisend is? Zoals de vele mensen in onmenselijke penitentiaire omstandigheden? Zoals de vele broeders en zusters in de psychiatrische ziekenhuizen? En in de mantelzorg, thuis.

Mogen we op onze lauweren gaan rusten, terwijl veel geld gaat naar wie dingen realiseert die vandaag hoog geacht worden, zoals topsport en bankieren en ondernemen, maar die in de limiet heel waarschijnlijk evenveel schade doen op lange termijn, dan ze goed doen?

En intussen krijgen mensen die het echte zware werk leveren, zoals dodelijke zieke, of dodelijk wanhopige mensen bijstaan, in vormen van zogenaamd “emotionele arbeid” (niet zozeer ‘met de geest’ (het intellect) of ‘met de handen’, maar met ‘het hart’!), vaak met een karig loontje moeten stellen, of zelfs gewoon met het statuut van onbezoldigd vrijwilliger!?

Een levenslijn die de onderste laag van onze samenleving, die van wanhopige, verloren mensen, op de been houdt zoals Tele-Onthaal, die zowat honderdvijftig duizend oproepen beantwoordt in Vlaanderen alleen, en tachtigduizend chatgesprekken per jaar… die draait bijna volledig op vrijwilligers. Ik ben er acht jaar een van geweest voor T.O. Brabant. Minder dan tien stafleden, meer dan honderd vrijwilligers.

Thuis ligt een nieuwjaarsgeschenk op een tafel: “Obama, een intiem portret”, met een grandioze selectie van de drie miljoen foto’s die de chef staf persoonlijke fotograaf Pete Souza maakte tijdens de acht jaar presidentschap. Wondere pareltjes van noblesse, die portretten, op alle plaatsen van de wereld, in alle mogelijke ontmoetingen en lichaamshoudingen van deze messiaanse mens.

Malia en Sasha, zo liet president Obama tijdens zijn presidentschap al weten, vroegen hem om de maand aan het ontbijt in het Witte Huis

“Paps, wat heb je intussen al gedaan om de tijgers te redden?”

De grote man lacht daar slechts een klein beetje mee, niet ten gronde. Ook al was hij van vorming hoofdzakelijk alleen maar een jurist. Misschien moeten we toch wat meer naar de kinderen luisteren.

Een zeker schuldgevoel, en ook lichte vormen van ontbering toelaten in ons dagelijks leven, dat is betekenisvol en goed. Daar moet ik het traditionele christendom toch gelijk in geven. Alle emoties hebben hun belang en hun waarde, ook de zogenaamd “negatieve”. Of wat denk je?

Creative Commons gelden.

Gepubliceerd op 30 januari 18

Bijgewerkt op 1 februari