Minister van Werk Kris Peeters krijgt de volle laag voor een ideetje dat hij overnam van MR en CDH. Die twee partijen dienden begin dit jaar een wetsvoorstel in dat het weggeven van vakantiedagen mogelijk zou maken.

MR en CDH halen de mosterd in Frankrijk. Daar bestaat sinds 2014 de Wet Mathys. Die wet is genoemd naar een jongen die vier jaar tegen kanker vocht. Zijn vader wou zoveel mogelijk bij zijn kind aanwezig zijn, maar hij had al zijn vakantiedagen al opgebruikt. Zijn collega’s hebben hem toen 170 dagen cadeau gedaan.

Na het overlijden van Mathys hebben zijn ouders een parlementslid van UMP gecontacteerd met de vraag om die mogelijkheid in een wet te gieten. De wet werd uiteindelijk gestemd maar de PS onthield zich en een andere linkse groep stemde tegen. Zij vonden dat zorgverlof de verantwoordelijkheid is van de overheid en niet van welwillende collega’s.

Er zijn nogal wat verschillen tussen de démarche van minister Peeters en de Wet Mathys. In Frankrijk formaliseerde de wet een spontane vorm van solidariteit. In België is er voorlopig geen sterk gemediatiseerde spontane beweging.

De Franse wet is ook strikt omschreven. Het moet gaan om kinderen die zoals Mathys langdurig en ernstig ziek zijn. In de communicatie van Peeters leek het alsof ploetermoeders en bumpervaders om vakantie zouden moeten bedelen bij collega’s zonder kinderen. Een journalist van De Tijd stelde op Twitter de vraag of er in elk bedrijf een beurs zou komen waar vakantiedagen worden verhandeld.

Meer vakantie

Maar het grootste verschil is wellicht dat Franse werknemers veel meer vakantie hebben dan in België. Wettelijk hebben alle werknemers er recht op vijf weken, in België is dat vier. Maar in Frankrijk geldt bovendien de 35-urenweek. In veel bedrijven wordt die arbeidsduurvermindering omgezet in extra vrije dagen. Gemiddeld hebben Franse werknemers daardoor 37 dagen vakantie. Uit de loonwijzer van Jobat blijkt dat Belgische werknemers gemiddeld 28 dagen vrij hebben per jaar.

In het eerste jaar nadat de wet werd ingevoerd werd in 15 bedrijven beroep gedaan op het systeem. Al bij al gaat het dus om een marginaal fenomeen. Maar belangrijker is de visie die er achter zit. Dit is de zogenaamde participatiesamenleving in volle glorie. Het was de Nederlandse koning Willem-Alexander die in 2013 de term in de markt zette.

“Van iedereen die dat kan, wordt gevraagd verantwoordelijkheid te nemen voor zijn of haar eigen leven en omgeving. Wanneer mensen zelf vorm geven aan hun toekomst, voegen zij niet alleen waarde toe aan hun eigen leven, maar ook aan de samenleving als geheel. Zo blijven Nederlanders samen bouwen aan een sterk land van zelfbewuste mensen. Een land met een compacte en krachtige overheid, die ruimte geeft en kansen biedt waar het kan en beschermt als dat nodig is, zodat niemand tussen wal en schip raakt”, zo zei Willem-Alexander in zijn troonrede.

In Groot-Brittannië noemde premier Cameron dat ‘big society’. Dat moest dan het tegengestelde zijn van ‘big government’. Stimuleer de bevolking om aan liefdadigheid te doen en vervang overheidsdiensten door vrijwilligerswerk. In ons land vertaalde N-VA dat tot de wat knullige helfie-campagne. ‘Vooruitgang is geen zaak van selfies, maar van helfies’, zo klonk het in het bijhorende melige reclamefilmpje.

Zoek het zelf uit

“De participatiesamenleving zegt: “Zoek het zelf maar uit en als je niet mee kunt doen, pech gehad dan”, zo vatte de Nederlandse historicus Han van der Horst het samen. Er voor zorgen dat ouders tijd kunnen doorbrengen aan het ziekbed van hun kind is namelijk een taak van de overheid. Als collega’s een geste willen doen, is dat sympathiek. Maar het kan nooit de basis vormen van een solidair systeem. Je zal maar in een klein bedrijfje werken of de pech hebben dat een andere collega de pot al leeg gebedeld heeft of gewoon niet in de bovenste schuif liggen bij je collega’s.

Wat in Frankrijk gebeurde rond de vader van Mathys is geen uitzondering. Je ziet op steeds meer terreinen dat gewone mensen het beu zijn om te wachten op een overheid die weigert in actie te komen. Toen staatssecretaris Francken vorig jaar weigerde om voldoende opvangplaatsen te creëren, openden gewone Brusselaars hun huizen voor de gestrande vluchtelingen.

Als de overheid voor onvoldoende jobs zorgt en knabbelt aan de uitkeringen, dan gaan mensen maar bijklussen door Über-chauffeur te spelen of door Airbnb-gasten te ontvangen in de logeerkamer. Wanneer de regering de strijd tegen de klimaatcrisis verwaarloost, dan richten burgers maar zelf repaircafés op en investeren ze hun vrije tijd in ecologische projecten.

In de participatiesamenleving probeert de overheid te teren op die creativiteit. Het initiatief van gewone burgers moet de pil van de besparingen vergulden. De overheid trekt zich terug en rekent er op dat gewone mensen dan wel in de bres zullen springen.

Maar die burgers worden het al snel gewaar dat zij gebruikt worden. Toen Theo Francken de opvang met plezier overliet aan de gewone Brusselaars reageerden die geprikkeld. “Ondanks al onze inspanningen, wordt de situatie steeds precairder. We roepen de regering op om haar mislukkingen niet langer op de burgers af te schuiven en dringende maatregelen te nemen om deze wanhopige situatie op te lossen”, zo klonk het in een open brief.

Het is een verzuchting die binnenkort ook in een brief kan staan van werknemers die al hun vakantiedagen aan collega’s met zieke kinderen hebben uitgedeeld.