Ik was onlangs in Middelburg in Nederland op een debatavond over kernenergie. Wat mij daar het eerste opviel was het schandalig misbruik van het argument ‘klimaat’ door de voorstanders van nieuwe kerncentrales.
Rechtse krachten, die al meer dan 40 jaar hun voeten vegen aan de waarschuwingen over de dreigende klimaatontaarding, werpen zich nu op als klimaatkampioenen om de bouw van nieuwe kernreactoren door te duwen.
Het tweede wat mij opviel was het ontstellend gebrek aan kennis over de huidige technische mogelijkheden van een nucleair vrije en klimaatvriendelijke energietransitie. Er zijn ettelijke hedendaagse voorbeelden van bestaande hernieuwbare energietechnologie.
Er bestaan eveneens vele degelijke studies over zowel nucleair vrije als fossielvrije energietransitie, maar ze worden niet ruim gelezen. Onbekendheid met de nieuwe mogelijkheden doet angst ontstaan voor mogelijke stroomtekorten.
Onbekendheid met de nieuwe groene mogelijkheden voor de energietransitie doet angst ontstaan voor mogelijke stroomtekorten.
Het derde wat mij opviel was de afwezigheid in het debat van mensen uit de industriële arbeiderswereld. Zowel de kernreactoren van Doel aan de Belgische zijde van de Schelde als die van Borssele aan de Nederlandse zijde staan pal tegen een concentratie van petrochemische fabrieken en andere energie slorpende bedrijven.
Je kan niet anders dan dit complex geheel als een samenhangend systeem bekijken, zowel klimaatgewijs, technologisch als op sociaal vlak. Mijn suggestie: betrek de vakbonden in dit debat als stem van de arbeiders.
Al ooit gedacht hoe je een volledig industriegebied zou evacueren?
Zowel bij de kernramp van Tsjernobyl , 26 april 1986, als bij de kernramp van Fukushima 11 maart 2011, werd iedereen geëvacueerd tot 80-100 km in het rond.
Distributie van jodiumtabletten in onze regio. Kaart: Rijksoverheid Nederland, Wikimedia Commons / CC0 1.0
Hoe zou je dat hier willen doen? De petrochemische processen draaien volcontinu. Die zijn niet zomaar te stoppen of zonder beheer achter te laten. Vraag je dan aan het operatorpersoneel om zichzelf op te offeren om de kernramp niet te dubbelen met een chemische ramp? Evengoed is het evacueren van de gehele bevolking van Antwerpen tot Rotterdam een nachtmerrie.
In de jaren 1990 ontwikkelde Europa de zogenaamde Seveso-richtlijn. Die vraagt aan elk bedrijf dat met gevaarlijke stoffen werkt, om te bewijzen dat zij hun productieproces grondig beheersen. Dat zij alle mogelijke risico’s correct ingeschat hebben. Dat zij geoefend personeel, kennis en materieel hebben om de gevolgen van incidenten binnen de bedrijfsgrenzen te houden. Dat zij verzekerd zijn om de schade op te ruimen als het toch zou mislopen.
Vraag je aan het operatorpersoneel om zichzelf op te offeren om de kernramp niet te dubbelen met een chemische ramp?
Bijzonder merkwaardig: vanaf het begin werd de kernenergiesector buiten deze terechte richtlijn gehouden. De kernsector kan gewoonweg niet aan deze voorwaarden voldoen. Nucleaire incidenten kunnen niet binnen de grenzen van het bedrijf gehouden worden. De schade kan ook niet zomaar opgeruimd worden. In Tsjernobyl en in Fukushima zijn ze nog steeds bezig.
Geen enkele verzekeringsmaatschappij is bereid een kernramp te verzekeren. Dat op zich zegt al genoeg. Het zal de overheid en de bevolking zijn die opdraait voor de kosten als het verkeerd gaat.
Momenteel is in België zelfs Electrabel/Engie niet happig om hun kernreactoren in Doel en Tihange te verlengen. Onder druk van de meest rechtse partijen vraagt de regering hen dat. De multinational zal dat enkel doen als de kosten met overheidsgeld betaald zullen worden.
Geen enkele verzekeringsmaatschappij is bereid een kernramp te verzekeren. Dat op zich zegt al genoeg.
De industrie als sleutel tot het klimaatvraagstuk
Ik kan hier maar enkele puntjes van de vele aspecten aanstippen.
Industriële bedrijven kunnen door het ‘warmtekrachtkoppeling’ principe (WKK) veel besparen op hun primaire energievolume, waarmee ze zowel bruikbare warmte als elektrische stroom maken.
Bij elke transformatie van de ene energievorm in de andere gaat een deel verloren. We kunnen veel verlies vermijden door met één machine zowel warmte als stroom te produceren, in plaats van dat apart te doen. Dat kan gemakkelijk tot 30 procent energiebesparing opleveren. Dat levert evenredig veel vermindering aan broeikasgas op.
Wind en zon kunnen ook in België en Nederland ettelijke malen meer energie opwekken dan tot nu toe. Probleem: die energieproductie is bij momenten (te) hoog en bij andere momenten (te) laag. We moeten dat dus kunnen bufferen, zodat op elk moment op het net het evenwicht bewaard wordt tussen toevoer en afname.
Batterijen kunnen dat volume niet aan. Er zijn andere mogelijkheden, zoals onder andere perslucht of oververhitte stoom. De industrie is daar mee bekend. Integratie van hernieuwbare energie uit zon en wind met het industrieel gebeuren maakt grootschalige en langdurige opslag van energie wel degelijk mogelijk.
Elektrolyse. Foto: Hoekroeaxy, Wikimedia Commons / CC BY-SA 4.0
Een andere dubbele winst is te halen uit de productie van groene waterstof. Dat is waterstof gemaakt door elektrolyse van water met behulp van stroom uit zon en wind. Water wordt gesplitst in waterstof en zuurstof. Daar komt geen CO2 bij vrij, enkel veel zuivere zuurstof.
Waterstof wordt nu al massaal gebruikt in de petrochemie. Maar dat is grijze waterstof gemaakt door het kraken van aardgas. Voor elke kg waterstof wordt maar liefst 11kg CO2 uitgestoten. Er is dan ook een enorme klimaatwinst te boeken door simpelweg vervanging op grote schaal van grijze door groene waterstof.
Vaak hoor ik dan de tegenkanting: daar heb je veel te veel elektriciteit voor nodig. Dat is niet efficiënt! Ten eerste gaat het om groene stroom, die anders verloren zou gegaan zijn. Ten tweede kan je het principe van warmtekrachtkoppeling toepassen en zo de efficiëntie uiterst hoog opdrijven.
Alle milieuproblemen raken elkaar.
Ten derde produceer je naast groene waterstof evenredig veel zuiver zuurstofgas, dat ook nuttig ingezet kan worden in de verbrandingsprocessen om het broeikasgas stikstofoxiden te vermijden. Tegelijk goed voor de luchtkwaliteit. Alle milieuproblemen raken elkaar.
Productie van perslucht, warmte en groene waterstof kan lokaal en decentraal over heel het land gebeuren. Dat maakt integratie met de lokale behoeften mogelijk. Dat vermijdt ook het overbelasten van het stroomnet. Het vermijdt het moeten aanleggen van veel bijkomende hoogspanningslijnen.
Arbeiders, vakbondsmensen en progressieve ingenieurs willen niets liever dan hun bedrijf veilig doorheen de energietransitie loodsen en klimaatvriendelijk maken. Laten we hun krachten mobiliseren. Laten we samen met hen de multinationals verplichten tot de noodzakelijke investeringen.
