Naar aanleiding van Mohamed Merah en de aanslag op de Kuregemse shi’a moskee.
Donderdag 22 en vrijdag 23 maart kon ik een interessante lezing volgen van Dr. Roel Meijer (universiteit van Nijmegen) in het kader van de “Gülen Lectures series” aan de KU Leuven, over het Salafisme. Het charmante aan deze spreker is dat hij zijn onderwerp heel duidelijk kent, met alle nuances die erbij horen, en het ook durft te zeggen als hij geen antwoord heeft op een vraag. Ik vat graag enkele inzichten samen die ik aan deze vier uren overgehouden heb, en wil nu tegelijk ook al anticiperen op enkele potentiële critici: dit gaat niet over het geheel van de Islam en ook niet over het geheel van de godsdiensten. Uit sommige reacties op enkele van mijn vorige berichten, meen ik te mogen opmaken dat sommige lezers blijkbaar denken dat onverdraagzaamheid en extremisme enkel het voorrecht is van godsdiensten, daarbij blijkbaar rustig voorbij gaand aan het feit dat ‘alles’, zelfs het nihilisme en het anarchisme, zijn extremisten gekend heeft. Maar goed, dit leidt ons af… Op naar het Salafisme dus…
1. Salafisten zijn geen moslimbroeders. Moslimbroeders zijn veel minder aan de doctrine en aan de Waarheid gebonden, maar veeleer aan de organisatie. Salafisten zijn geobsedeerd door de zorg voor het rechtstreeks contact met de Waarheid. Bij de eersten is er een organisatie, waarbij er tijd gevraagd wordt om lid te kunnen worden en door te stoten naar de top van de organisatie. Bij de tweeden verloopt het rechtstreeks contact met de Waarheid via de individuele cheikh die men volgt.
2. De huidige generatie Salafisten, of neo-salafisten, zijn totaal anders dan de Salafisten uit het begin van vorige eeuw. De Salafisten uit begin vorige eeuw waren modern en sterk beïnvloed door het Westers denken, de huidige generatie neo-salafisten staat daar totaal los van.
3. De doctrine van de Salafisten bestaat uit: de Tawhid (eenheid van God); concentratie op Qur’an en Hadith; Bid’a: verwerping van ongeoorloofde innovatie; afstandname van Kufr (ongeloof); en Takfir (het merken en beschuldigen van ongeloof bij anderen). Dit gaat gepaard met intolerantie tegenover soefisme en shi’isme.
4. Er zijn drie soorten Salafisme: de “quietistische”, de “politieke” en de “jihadi” Salafisten. (Sharia4Belgium mag klaarblijkelijk tot de jihadistische strekking gerekend worden; het is dus wellicht méér opletten geblazen dan ik zelf een hele tijd dacht). De “politieke” strekking is degene die bij de parlementsverkiezingen in Egypte de Nour lijst gevormd heeft. De “quietistische” is degene die sterk door Saoudi-Arabië gefinancierd wordt. Salafisten kunnen echter van de ene strekking naar een andere evolueren, naar gelang ze bij de ene of de andere cheikh gaan aanleunen.
5. Waar het tussen moslimbroederschappen en Salafisme uiteen loopt, is dat de moslimbroederschappen de laatste jaren klaarblijkelijk “het politieke veld” als een autonoom veld van handelen ontdekt en aanvaard hebben, een veld waarbij het maken van “compromissen” een instrument is dat men als inherent aan het politieke veld aanvaardt. Bij de Salafisten bestaat de roeping erin om de Shari’ah te concretiseren waar men leeft, en dit, zo ruim mogelijk. Vragen die men zich kan stellen: wat gebeurt er als, bv in Egypte, de compromissen die de moslimbroederschap bereid is te sluiten plaats vinden met de Salafisten als enigste partners? Blijft het aanvaarden van de rechten van minderheden dan inherent bestaan aan de acceptatie van “het politieke veld” door de Moslimbroeders?
Andere vraag, en dan meer gericht op Europa: kan men de mogelijkheid van wisselwerking tussen “quietistische”, “politieke” en “jihadi” Salafisten, die normaal drie strekkingen zijn die het niet goed met mekaar vinden, voldoende controleren en op eventuele overgangen in kwaadaardige zin tijdig anticiperen?
6. Een laatste vaststelling: de aantrekking van het Salafisme in Europa situeert zich vooral bij jongeren die sociaal marginaal geworden zijn of dreigen in de marginaliteit te verzeilen. Wat het Salafisme hen aanreikt is een kader van zelfrespect: een morele hiërarchie waarbij zij in plaats van zich aan de onderste kant van de samenleving te zien, zichzelf aan de top van de samenleving wanen, want dichter dan wie ook bij de Waarheid.
Tot slot: uiteraard speelt bij dit alles ook de individuele menselijke factor mee… Mohamed Merah respectievelijk de aanslagpleger op de Kuregemse moskee waren niet alleen exponenten van een Salafisme, maar ook zelf personen met hun eigen impulsiviteit en explosiviteit, misschien was Mohamled Merah zelf nog geen islamist maar in beginnend contact via zijn broer met het jihadistisch salafisme. Wat is oorzaak? Wat is gevolg? Er zat vermoedelijk iets in hun persoonlijkheid zelf dat de vlam aan de lont liet steken. Maar het terrein waarop en de ideologie waarbinnen ze zich bewogen was wellicht meer dan andere potentieel ontvlambaar…
