Week van de vrijwilliger: vrijwilligerswerk in het keurslijf van de marktlogica

“Het zou geen gezonde situatie zijn, mochten steeds meer mensen in vzw-structuren gratis werk gaan verrichten waarvoor normaal gezien wel zou worden betaald. Want zo grijpen andere werkzoekenden naast kansen.” Zo stelt Chris Sebrechts, verantwoordelijke Wetgeving van de RVA woensdag in de krant. Deze uitspraak is een belediging voor alle organisaties, hun vrijwilligers en eventueel betaald personeel die hun bijdrage leveren aan een warme, democratische samenleving en getuigt van een grote wereldvreemdheid.

Sociale bewegingen worden gedragen door mensen die nooit een cent hebben gevraagd voor hun inzet. Als je vrijwilligerswerk reduceert tot activiteiten die de tewerkstelling bedreigen, raak je aan de essentie van het hele verenigingsleven – zowat het enige eiland in onze samenleving dat nog los staat van geldgewin en marktdenken.

Nu, de visie van de RVA op vrijwilligers en op het verenigingsleven in het algemeen is problematisch, zowel voor mensen die zich sociaal engageren als voor het verenigingsleven dat steunt op hun inzet. Het is bovendien contraproductief op vlak van ‘activering’ van werklozen en druist in tegen de breed gedragen visie op het belang van levenslang leren.

Elke vorm van vrijwilligerswerk, of het nu voor een basketbalclub, vereniging voor kansarmen of vredesorganisatie is, moet vooraf bij de RVA worden aangevraagd. Daarbij kan dit engagement beschouwd worden als een beperking van de beschikbaarheid voor de reguliere arbeidsmarkt, wat bij een werkloze leidt tot inhouding van de uitkering of schorsing.

Het verdacht maken van vrijwilligerswerk wordt zo een ontmoedigen van sociaal engagement. Mensen zien de inzet voor hun vereniging plots in een duister daglicht geplaatst, op het moment dat ze beroep moeten doen op een werkloosheidsuitkering. Een eerste stap in de goede richting hier zou zijn dat de wetgever zegt dat wie aan vrijwilligerswerk doet, en opeens op een uitkering terugvalt, hiervoor niet wordt gesanctioneerd.

Wie vandaag ‘betrapt’ wordt op niet vooraf aangevraagde activiteiten, hangt een schorsing of terugvordering van het inkomen boven het hoofd. Er wordt met dreigende taal en kruisverhoren duidelijk gemaakt dat dit niet kan. Zo krijgt de werkloze een dubbel etiket: werkloos én verdacht van zwartwerk.

Verenigingen en vzw’s moet men niet beschouwen als firma’s, vrijwilligers niet als potentiële zwartwerkers, en sociaal engagement mag niet worden gezien als ‘werkonwilligheid’. Het is tijd dat de overheid en diensten zoals de RVA het rijke potentieel van het verenigingsleven echt beginnen te waarderen en stimuleren, in plaats van het te stigmatiseren en in een keurslijf van marktdenken te duwen. Geld is immers niet het enige wat een maatschappij maakt. En gelukkig maar. Hart boven hard.

Bart Verhaeghe is beleidsmedewerker van De Verenigde Verenigingen