Maandag breidde de protestgolf, die Burkina Faso nu al enkele weken in de greep houdt, nog uit. Buiten de hoofdstad kwamen ook in diverse provinciesteden muitende soldaten op straat om al schietend hun woede te koelen.

In Koudougou, een stad op 100 km ten westen van Ouagadougou, liep een vreedzaam begonnen betoging van middelbare scholieren en studenten na een tijd volledig uit de hand. Ze staken het lokale hoofdkwartier van de regeringspartij Congrès pour la démocratie et le développement (CDP) van president Blaise Compaoré in brand evenals de privéwoning van de net ontslagen eerste minister, Tertius Zongo.

Dood van Justin Zongo laat studenten niet los

Koudougou is ook de stad waar op 20 februari een scholier in een politiecel om het leven kwam. Volgens de politie aan de gevolgen van meningitis, maar volgens zijn medeleerlingen en de ouders van de jonge Justin Zongo was zijn dood een gevolg van de harde klappen die hij kreeg bij een ondervraging in het politiekantoor.

Sindsdien is het Koudougou nooit helemaal rustig geworden en zijn er geregeld betogingen geweest van scholieren die opheldering eisen van de autoriteiten in de zaak-Zongo. Daarbij zijn al zes doden gevallen. De regering reageerde met de sluiting van de scholen en universiteiten in het hele land in de hoop het studentenprotest te doen afnemen. Maar dat lukte niet.

Woede om stroompannes en corruptie

In de hoofdstad betoogden maandag ook handelaars van de Organisation nationale des commerçants du Burkina (Onacom-B) tegen de gebrekkige dienstverlening van de nationale elektriciteitsmaatschappij Sonabel. Sinds de politieke crisis in Ivoorkust nemen de stroomonderbrekingen nog toe. In sommige wijken van de hoofdstad is er maar 12 uur per dag elektriciteit en nemen de pannes hand over hand toe, waardoor handelaars en bedrijven verlies lijden of zelfs hun zaak moeten sluiten. De handelaars wijten de problemen aan corruptie en onbekwaamheid van het management van Sonabel. Ze richtten barricades op en staken autobanden in brand waardoor het verkeer in het honderd liep.

Zaterdag 16 april hadden de handelaars al van zich laten horen in een woelige protestmars tegen de plunderingen van de muitende soldaten. Toen jonge soldaten van de elite-eenheid van de republikeinse garde (RSP) in de nacht van donderdag op vrijdag aan het muiten sloegen, vernielden en plunderden ze ook winkels in het stadscentrum. Dat was niet de eerste keer, bij eerdere muiterijen eind maart waren ook al winkels aangevallen of in brand gestoken.

Symbolen van de macht aangevallen

De handelaars eisen een betere bescherming van hun zaken en broodwinning en stellen de regering en het stadsbestuur verantwoordelijk voor de ongeregeldheden. Zij eisen een schadevergoeding. Toen de oproerpolitie de betoging wilde beëindigen, vielen enkele betogers regeringsgebouwen in het centrum aan. Symbolen van de regeringspartij CDP moesten er aan geloven, het partijhoofdkwartier aan de Kwame Nkrumahlaan werd in brand gestoken en liep zware schade op. Enkele luxe-auto’s van topfunctionarissen, onder meer die van de burgemeester, werden vernield.  

Later op de avond werd ook het partijhoofdkwartier van de belangrijkste oppositiepartij Union pour la renaissance/Parti sankariste (UNIR/PS) van Bénéwendé Stanislas Sankara door vier onbekenden aangevallen. Zij probeerden met benzinebommen brand te stichten, maar buurtbewoners konden de schade nog beperken. In verklaringen in de lokale pers beschuldigde oppositieleider Sankara aanhangers van de regeringspartij van deze aanslag. Ze zouden een algemeen klimaat van angst willen zaaien en het doen uitschijnen dat het volksprotest zich tegen alle politieke partijen keert, ook die van de oppositie.

Regering en legertop de laan uitgestuurd

Vrijdagavond had president Compaoré als reactie op de nieuwe muiterij in het leger en de sociale onrust in het land de regering van premier Tertius Zongo de laan uitgestuurd. Voorlopig moeten de topambtenaren van de ministeries de lopende zaken beheren.

Ook de stafchef van het leger, generaal Dominique Djindjéré werd opzijgeschoven en vervangen door kolonel-majoor Honoré Nabéré Traoré, een vertrouweling van Compaoré. Zaterdag volgde dan nog meer verschuivingen aan de legertop, en aan het hoofd van de gendarmerie, zo meldde een grortdroog bericht dat op de radio werd voorgelezen zonder enige commentaar. Een avondklok is van kracht sinds zaterdagavond.

Oppositieleider Stanislas Sankara noemde de maatregelen die de president had afgekondigd “totaal onvoldoende”. Hij zei dat alleen de expliciete belofte van de president om zich te houden aan de grondwet en geen nieuw mandaat meer te ambiëren, voor enge rust zou kunnen zorgen.

Artikel 37 van de grondwet

Momenteel staat ‘artikel 37’ fel ter discussie. Dat grondwetsartikel bepaalt dat een president maximum twee ambtstermijnen van vijf jaar kan volmaken. Compaoré is al sinds 1987 aan de macht in Burkina en werd bij de laatste presidentsverkiezingen van november 2010 met een monsterscore van meer dan 80 procent opnieuw verkozen voor vijf jaar.

Sommigen vrezen dat de 60-jarige president de grondwet wil laten wijzigingen om in 2015 opnieuw kandidaat te kunnen zijn voor het hoogste staatsambt. Hoe langer hoe meer betogers eisen het onmiddellijke aftreden van de president en verwijzen daarbij naar de revoltes in Tunesië en Egypte.   
  
Volgens cijfers van het Burkinese Rode Kruis vielen er sinds donderdag al 45 gewonden, enkelen liepen zware schotwonden op door verdwaalde kogels die de muitende soldaten afvuurden. Een anonieme bron in het belangrijkste ziekenhuis van Ouagadougou sprak ook over enkele gevallen van verkrachtingen door militairen, maar dat bericht kon niet worden bevestigd.

Avondklok moet rust doen weerkeren

Vast staat dat vele inwoners van de hoofdstad nauwelijks nog hun huizen durven verlaten. Zeker vrijdag en zaterdag leken grote delen van de stad compleet uitgestorven. Maandagmorgen leek het normale leven enigszins te hernemen en openden de banken opnieuw hun deuren. Overal was de oproerpolitie in gevechtsuitrusting aanwezig en vanaf 21 uur geldt de avondklok. Het Franse ministerie van Buitenlandse Zaken heeft een negatief reisadvies uitgevaardigd voor heel Burkina Faso.