Hoe succesvol kan je als letter zijn, vroeg ik mij op een blauwe maandagochtend af ?
Al gauw kwam ik onvermijdelijk uit bij de Sven Nys van het alfabet, de Kannibaal onder het geletterte: de A.
Zeg nu zelf: als in kleine landjes grote steden naar jou genoemd worden; als de eerste mens bij jou kwam aankloppen voor zijn naam; als de Allerhoogste, de Allerheiligste Allah himself zich tweemaal aan jouw buffet kwam bedienen (zodat er voor God niks meer overbleef); als jij de macht hebt om mensen in te delen in categorieën -Autochtonen rechts, Allochtonen links, alstublieft!- dan heb je het als letter helemaal gemaakt, lijkt me, dan wordt het waarschijnlijk nooit nóg beter. De hele wereld ligt aan A voeten.
De hele wereld? Misschien toch niet, want er wordt aan de poten van je macht gezaagd. ‘t Stad is nog van A, maar A is niet meer van iedereen en scherpslijpers als De Morgen en de stad Gent schrappen het woord Allochtoon. Het Rijk van A brokkelt langzaam af en dus, op diezelfde blauwe maandagochtend, dacht ik: laat ik er dan meteen nog een schepje bovenop doen. Laat ons in één moeite ook het woord ‘Ambtenaar’ afschaffen, want het gijzelt vele discussies, het verdoezelt en verduistert en je vraagt je af welke lading het nog dekt.
Begin tegen mijn Vlaamse leeftijdgenoten over ‘de ambtenaar’ en hij of zij wordt teruggekatapulteerd naar zondagavonden eind de jaren ‘70, toen Jan Matterne ons aan het TV-scherm gekluisterd hield met zijn sitcom ‘De Collega’s’. Paul ‘den tientonner’ Thienpondt, Jomme Dockx, Hilaire Baconfois, Filemon Persez, Gilbert Vanhie, Bonaventure Verastenhove, … : zij hebben het beeld van die ambtenaar voor een hele generatie onuitwisbaar vastgelegd. De komische versie van “Het leven zoals het is” op een overheidsdienst van Financiën zette via deze typetjes -die zowat onderdeel zijn van het collectief geheugen (niet in het minst door de talrijke heruitzendingen)- een geweldige karikatuur neer van het ambtenarengild, die vermoedelijk sterk gerelateerd was aan de toenmalige realiteit. Gelachen!
De wereld is ondertussen echter dertig jaar verder geëvolueerd en het zogenaamde Westen ervan, zit in een diepe financiële, economische en sociale crisis. Laat het ons gewoon een systeemcrisis noemen, dat bekt nog zo makkelijk. En dus zijn er een heel pak mensen die ervan overtuigd zijn dat Vadertje Staat dringend van bij de vleespotten van Egypte moet worden weggehaald en in een model dat voldoet aan catwalk specificaties moet herschapen worden. Een negatieve BMI, so to speak. Dus moet volgens een aantal partijen “het ambtenarenapparaat” fel afgeslankt worden. Pas dan zal het beter worden. Telkens dat woord valt, stel ik mij voor dat in het hoofd van een heel aantal mensen op dat moment Jomme al zuchtend weer door zijn papieren klassement begint te graaien op zoek naar een dossier dat Vanhie, “anarchist eerste klas”, even tevoren voor de lol uit de kast had weggenomen maar dat nu spoorloos is verdwenen en uiteindelijk opduikt in de koffiedrash van Madame Arabelle, zonder dat het voor iemand ook maar ene flikker uitmaakt of zonder dat iemands leven erdoor wordt beïnvloed. “De Collega’s” zaten op een onbewoond eiland. Wat daar gebeurde had geen consequenties voor de buitenwereld en in de lijn van die (televisie)-logica, is “de ambtenaar” voor de Weight Watchers van de moderne wereld een nutteloos of zelfs helemaal overbodig wezen. Ambtenaren zijn zoals calorieën: na de stevige maaltijd van de voorbije decennia, moeten ze nu workout-gewijs worden verbrand. En ik zie vele hoofden driftig “ja” knikken.
Mij zal je niet horen beweren dat een klein dieet op tijd en stond niet aan de orde is, maar het is duidelijk dat er ook hier, net zoals in de autochtoon/allochtoon discussie, semantisch geweld wordt gebruikt door hen die “de ambtenaar” als staatsvijand (haha !) nummer één hebben gebombardeerd. Want zeg nu zelf: kan u ze tellen, de menigte die staat te huilen na alweer een geval van hersenloze agressie, voor “meer blauw op straat” ? De politie, uw vriend, maar evengoed ambtenaar, dus toch maar minder blauw op straat ? Kan u ze tellen, de ouders die zo heftig reageerden op het nieuwsitem van dat kleuterklasje met maar liefst 52 (spel: tweeënvijftig) kleuters onder de hoede van één kleuteronderwijzeres, of de tweeverdieners voor wie de naschoolse opvang een organisatorisch walhalla is ? De leraar, hoeder en opvoeder van uw kind dag in dag uit, maar helaas ook ambtenaar, dus … afslanken die handel ! Pot u liever uw afval een tijdje op bij u thuis alvorens het een keer per maand wordt opgehaald ? Hoera, weer wat ambtenaren minder ! U vindt het geen probleem dat wat de Belastingen u nog schuldig zijn pas twee jaar na datum wordt uitbetaald ? Zie dat metertje aftellen ! U wil die “verdwaalde” gevangenen in uw tuin die zonet die eenzame cipier in elkaar hadden geramd nog wel een bakkie koffie aanbieden ook ? Tel uit uw winst ! Bejaarden die niet goed begrijpen waarom ze cookies moeten eten als ze online een formuliertje willen opvragen en dus toch maar liever naar het Dienstencentrum stappen ? Pech ! Geen probleem met een lijntje “cocaine-straight-to-the-school” ? Vier douanierkes zag men ter Vlaamse Dienst Voor Arbeidsbemiddeling gaan …
En zo kunnen we nog wel even doorgaan ….
Desondanks zijn er toch heel wat ter rechterzijde die ons willen doen geloven dat DE AMBTENAAR en zijn befaamde apparaat “den duvel” is. Optimalisatie –daar zal iedereen het over eens zijn- is nodig en dringend gewenst, maar de aanval op de overheid en bijgevolg de ambtenarij die nu bezig is, is ongezien, oneerlijk en ronduit gevaarlijk. Onder de vlag van dit A-woord zitten ladingen verborgen die u en mij wel eens danig zouden kunnen doen schrikken. Het wordt tijd dat we, in een maatschappij waar alles meer en meer tailor-made moet zijn, dezelfde eisen beginnen stellen aan het taalgebruik van onze leiders en in die visie beantwoordt het woord “ambtenaar” niet langer aan de minimum vereisten van accuratesse. Afschaffen dus ! Wie het spreekgestoelte betreedt moet maar nagels met koppen slaan, wanneer het zaken betreft die ons allemaal aangaan en eventueel kunnen schaden. Een correcte definiëring is in deze dan ook een goed begin, zij het zeer onpopulair bij de verkopers van lucht en spuiers van mist.
Mijn excuses voor het ongemak.
