religie (7) er is wezenlijk slechts één bovennatuurlijk begrip
Religie, bovennatuurlijk begrip, ziel -

religie (7) er is wezenlijk slechts één bovennatuurlijk begrip

vrijdag 7 oktober 2011 11:08
Spread the love

(11a) Het basisbegrip, de ziel, betekent leven

We hebben gezien dat jagers en verzamelaars, boeren zonder staat aan hun voorouders vroegen wat ze nodig hadden om zich te reproduceren en dat was voornamelijk voedsel en bescherming. Dat hield in dat met geloofde dat de voorouders een weldadige invloed konden uitoefenen. Zij wisten dat hun voorouders dood waren want niet zelden hield men hun lijk bij, of men liet het ontvlezen waarna het tweede keer begraven werd. Daarna kon men botten en schedels op tochten meedragen. Men kon het lijk ook verbranden of opeten.
Waarom geloofde men dan dat voorouders toch nog invloed konden uitoefenen? Omdat men geloofde dat hun ziel bleef bestaan na de dood. De vooroudercultus was gebaseerd op het geloof dat de voorouders bleven ‘leven’ na hun dood?  Nochtans onze voorouders, jagers en verzamelaars, dachten vooral concreet. Hun denkwereld bestond niet uit grootse, abstracte ideeën maar uit zeer concrete. Het is uit de dagelijkse werkelijkheid dat het eerste bovennatuurlijk begrip is ontstaan.

De ziel als oudste religieus begrip
Het ene moment leeft een mens, het volgende moment is hij dood. Het is een zeer dunne lijn tussen leven en dood. Er is iets onbegrijpelijk aan, niet in bovennatuurlijke maar in feitelijke zin. Zelfs vandaag is er discussie over wanneer leven begint en eindigt.
Is een foetus van drie weken menselijk leven? Een foetus van drie maand? Iemand die tien jaar in coma ligt en hersendood is maar nog ademt? Het leven is niet iets wat we kunnen vastnemen, zien of voelen, net als … de ziel. In oorsprong was het begrip
ziel misschien gelijkaardig aan een begrip als leven, levensprincipe. De vroegste mensen moeten op een bepaald moment een uitleg bedacht hebben voor wat telkens weer een diepe indruk maakte, de dood van een clanlid. Ieder mens heeft eigen kenmerken. Xaro is een goede jager, is vriendelijk en kan snel lopen. Hsala roostert vlees smakelijk en heeft vijf kinderen waar ze streng voor is. Uit alle individuele eigenschappen van een mens kan een begrip ontstaan zijn dat leven (of levenkracht, levensprincipe …) omvat en dat aan de basis ligt van het begrip ziel. Vaak had men het tot recent in de geschiedenis over de schaduw of de adem of het bloed van de mens die hem verliet of zijn bloed.

ziel was/is altijd de ziel van iemand, dood of levend
Het treuren omwille van gestorven verwanten is niet beperkt tot mensen. Er zijn voorbeelden van nijlpaarden die het lijk van een dode groepsgenoot enkele dagen beschermden tegen krokodillen. Olifanten kunnen dagen treuren bij de dood van een lid
van de kudde. Ze proberen daarbij vaak het lijk te bedekken met stof en houtsprokkels.
“Men kan het flagrant onbehagen en verdriet bij de overlevenden observeren, de onzekerheid en verwarring over wat men vervolgens moet doen in de slappe spieren, het gekerm en het niet eten. Later, als ze de site van de dood passeren, strelen ze zachtjes en ruiken ze aan de botten. Dit alles vertelt ons iets over emoties die niet zo verschillend zijn van de onze.” Honden treuren bij het overlijden van hun baasje en blijven soms waken bij het lijk. De moederchimp Flo rouwde om haar verloren baby, haar zoon Flint stierf van verdriet nadat Flo ook was overleden. Er is geen hermetische muur tussen wat mensen en dieren voelen, veeleer een continue ruimte.
De dood van verwanten moet op de vroegste mensen een zeer diepe indruk gemaakt hebben. Het is waarschijnlijk dat ze rouwden en treurden als een van hen overleed. Ze hadden herinneringen aan de overledenen. De mens was in staat om de overledenen voor zijn geestesoog te halen, te dagdromen en hen zo als het ware opnieuw levend te zien, opnieuw te ervaren.
Deze mensen hadden ook echte dromen. Zij droomden van hun overleden familieleden. In de paar seconden tussen slapen en waken was het alsof de dode nog echt leefde en sprak met hen. Zij hadden de kennis niet die wij hebben om dromen en voorstellingen juist in te schatten. Jagers en verzamelaars konden daardoor denken dat overledenen nog leefden. Als ze een lid van hun stam slechts een maal per jaar zagen konden ze er toch over dromen en dagdromen. Dat ze hem niet letterlijk zagen
wilde voor hen niet zeggen dat hij niet meer bestond. Jagers en verzamelaars hadden geen complexe maar een eenvoudige maatschappij. In hun wereld was alles concreet dit wil zeggen tastbaar, zichtbaar, hoorbaar. De grens met iets wat niet tastbaar was, was niet zo duidelijk als voor ons. In een (dag)droombeeld van een overledene was zijn beeld zichtbaar, werd aanvaard als echt.

marc.vermeersch@gmail.com

take down
the paywall
steun ons nu!