In de schoot van het Vlaams parlement is een werkgroep opgericht die zich buigt over de toekomst van het Vlaams Vredesinstituut, het Kinderrechtencommissariaat, de Vlaamse ombudsman en het Instituut Samenleving en Technologie. Deze onafhankelijke instellingen verbonden aan het Vlaams parlement boudweg afschaffen leek aanvankelijk niet op tafel te liggen tijdens de eerste vergadering op 4 april. Al hielden sommigen toen al hun hart vast voor een mogelijke ontmanteling.

Betrokkenen die we er toen over opbelden, schrikten op. “Hoe weet u van het bestaan af van de werkgroep?” en “U gaat daar toch niet over schrijven?”, waren de reacties die we kregen. De betrokkenen wilden de discussie in alle stilte voeren.

En er werd ook meteen gesust. “We onderzoeken of er overlappingen zijn en of het niet efficiënter kan. Op zich stellen wij niks in vraag: afschaffen is dus niet het discussiepunt”, zei N-VA-fractieleider Kris Van Dijck begin april.

Een maand later is de sfeer totaal omgeslagen. Bart Caron (Groen!) en John Crombez (SP.A) verslikten zich toen ze het verslag lazen van de eerste vergadering. Ze lieten ondertussen aan de voorzitter van het Vlaams parlement Jan Peumans (N-VA) weten dat ze niet langer mee willen werken aan de werkgroep, zo vernam de redactie.

Zelf willen ze daar niet veel commentaar bij geven. Bart Caron zegt: “Ik heb aan de voorzitter laten weten dat ik deze gang van zaken niet waardeer en dat ik niet wens mee te werken aan een afbraakpolitiek.” John Crombez wil wachten tot Peumans de andere leden van de werkgroep op de hoogte kan brengen op de tweede vergadering die woensdag op de agenda staat.

Afschaffen of ontmantelen

De redactie wist te achterhalen wat er met het verslag van die eerste vergadering gebeurde. Terwijl op de vergadering iedereen gematigd klonk en er van een afschaffing geen sprake was, kwamen er uit het verslag nog twee opties naar voor: afschaffen of ontmantelen.

De ontmanteling zou inhouden dat delen van de instellingen worden ondergebracht bij Kracht van je stem, de educatieve dienst van het Vlaams parlement. Andere delen zouden worden opgeslokt door de administratie van het Vlaams Parlement. De externe communicatie zou in handen komen van de communicatiedienst van het Vlaams parlement.

Van onafhankelijke instellingen die ook een kritisch geluid kunnen laten horen als dat moet, zou in dat scenario geen sprake meer zijn. Bye bye dus met de krachtige pleidooien van de kinderrechtencommissaris voor de rechten van het kind of de gedegen rapporten van het Vredesinstituut over de Vlaamse wapenuitvoer.

Crombez en Caron zijn boos omdat hun scenario’s werden geschrapt uit het verslag. “Ik heb gepleit voor een consolidatie van de instellingen om hun onafhankelijkheid te vrijwaren, maar dat is niet in het verslag beland”, reageert Bart Caron.

Machtsgreep administratie

Het is opmerkelijk dat de pen van het verslag werd vastgehouden door Henk Cuypers, kabinetchef van Jan Peumans (N-VA) en door Martine Goossens, de griffier van het Vlaams parlement. De tekst werd wel goedgekeurd en ondertekend door Jan Peumans.

Een insider van de administratie van het Vlaams parlement vertelde ons: “De administratie van het Vlaams parlement kampt met enkele serieuze problemen. Maar zolang de politici bezig zijn met de onafhankelijke paraparlementaire instellingen, blijven ze van de administratie af. De instellingen zijn een makkelijke zondebok. Maar zelfs als ze de instellingen volledig afschaffen, valt maar een klein stuk van de totale begroting van het Vlaams parlement weg.”

Door het besparingsdebat te laten gaan over de instellingen, blijft de administratie buiten schot. In de administratie zou ook niet iedereen gelukkig zijn met het onafhankelijke statuut van de instellingen.

Bart Caron bevestigt dat gedeeltelijk: “Er is duidelijk een machtsstrijd binnen het Vlaams parlement. Maar er speelt ook een tweede dynamiek. Bepaalde politieke partijen willen die lastigaards van het Vredesinstituut of het Kinderrechtencommissariaat kortwieken. Die instellingen brengen soms een kritische boodschap en sommige politici hebben dat niet graag.”

Bij de instellingen zelf wil niemand reageren. Tomas Baum, directeur van het Vredesinstituut geeft liever geen commentaar maar verwijst naar de gunstige evaluatie van maart 2010. Kinderrechtencommissaris Bruno Vanobbergen reageert verbaasd: “Tijdens de voorstelling van ons jaarverslag liet parlementsvoorzitter Jan Peumans zich nog positief uit over onze werking tijdens zijn toespraak.”

De vroegere kinderrechtencommissaris Ankie Vandekerckhove wil wel iets kwijt: “Dit is onaanvaardbaar. Het Vlaamse decreet is jarenlang een voorbeeld geweest in Europa met uitgebreide mogelijkheiden voor de paraparlementaire instellingen. Het Kinderrechtencommissariaat kreeg aan het einde van mijn tweede mandaat ook een positieve evaluatie en decretaal werd de autonomie verankerd.”

“Het VN-Comité voor de rechten van het kind hamert op het belang van onafhankelijke instituten en ook de Raad van Europa doet dat. We zijn echt met een afbraak bezig in Europa wat bescherming van de jeugd betreft. Zo heeft Frankrijk het kinderrechtencommissariaat niet afgeschaft maar opgenomen binnen de algemene ombudsdienst maar zonder al te veel garanties op een eigen agenda, budget of acties. Kroatië zou dat binnenkort ook doen”, aldus Vandekerckhove.

Het is nu uitkijken naar wat er gebeurt op de vergadering van woensdag. Kan de werkgroep doorgaan als twee partijen waaronder één meerderheidspartij opstappen?