De huidige regering zette in haar regeerakkoord enkele engagementen op papier wat betreft nucleaire ontwapening: “De regering pleit voor het revitaliseren en het eerbiedigen van het non- proliferatieverdrag. Zij zal op een besliste manier ijveren voor internationale initiatieven met het oog op een verdere ontwapening – inbegrepen nucleaire.” Vredesactie vroeg de zes regeringspartijen wat ze willen doen om de Amerikaanse kernwapens uit ons land weg te krijgen, nu ze ter discussie staan in de NAVO.

Alle partijen zijn minstens voorstander van de vermindering van het aantal tactische kernwapens in Europa, en van een uiteindelijke verwijdering op termijn. De angel zit in de voorwaarden die de aan de verwijdering van kernwapens verbinden.

Uit de antwoorden van de liberale en christendemocratische partijen spreekt koudwatervrees. Voor Open VLD is er “steeds overeenstemming nodig binnen de EU en de NAVO” en kan een vermindering van het aantal tactische kernwapens in Europa alleen “in het kader van een breed multilateraal ontwapeningsverdrag met wederzijdse garanties” van Rusland.

Ook voor CD&V is de afbouw van het kernwapenarsenaal “een stap die in overleg met de NAVO-bondgenoten en met consensus moet gebeuren”, waarbij we ook “rekening moeten houden met de nucleaire reducties die reeds doorgevoerd zijn of verder worden onderhandeld, met name tussen de Verenigde Staten en Rusland”.

De verwijdering van de kernwapens uit Europa afhankelijk maken van de Amerikaans-Russische onderhandelingsagenda komt in de praktijk neer op een keuze om de Amerikaanse kernwapens nog voor jaren in Kleine Brogel te houden. Open VLD legt zich er dan ook bij neer dat “nucleaire wapens nog voor langere tijd een rol blijven spelen in de NAVO strategie.”

Een scenario waarin de VS eerst hun kernwapens tot op eigen grondgebied terugtrekt als openingszet in gesprekken met Rusland is taboe. Nochtans lijkt dat een realistische optie. De ingrijpende reducties in de kernwapenarsenalen van de VS en Rusland begin jaren negentig tonen aan dat zo’n reciprocal approach werkt, zonder dat daarvoor formele verdragen noodzakelijk zijn. George H.W. Bush nam unilateraal de beslissing om kernwapens te ontmantelen. De Sovjet-Unie en later Rusland beantwoordde dat prompt met significante reducties aan haar kant. Dat zou ook vandaag kunnen.

Open VLD toont zich een heel voorzichtig voorstander van een herformulering van de NAVO-kernwapenstrategie, maar alleen in het kader van een akkoord met Rusland. Vandaag sluit de NAVO-strategie niet uit dat ze als eerste kernwapens inzet, ook tegen niet-kernwapenstaten.

Alleen SP-A zegt dat ze voorstander is van een ‘no first-use’-beleid, waarbij de rol van kernwapens beperkt wordt tot afschrikking, of van een belofte dat ze niet worden ingezet tegen niet-kernwapenstaten.

De regering belooft in haar regeerakkoord ook te ijveren “een verbod op wapensystemen met een willekeurig bereik en/of die disproportioneel veel burgerslachtoffers maken.” Alleen SP-A en PS zeggen dat ze voorstander zijn van een verbod op kernwapens. PS, bij monde van Kamerlid Dufrane, vindt dat België kernwapens op haar grondgebied moet verbieden. SP-A is daarnaast ook voorstander van een internationale Conventie tegen kernwapens.

Vredesactie kijkt uit naar initiatieven van SP-A en PS om hun coalitiepartners tot meer ambitie en de bevoegde ministers tot een actiever beleid te bewegen.

Onze vragen en de belangrijkste citaten uit de antwoorden van de regeringspartijen vind je hier.

Kabinet-Reynders: Koude Oorlog domineert het denken

Een delegatie van Abolition 2000 sprak op 20 februari 2012 met François de Kerchove, kabinetschef, en François Delhaye, adviseur van minister van Buitenlandse Zaken Reynders, over welke stappen de minister zal zetten op vlak van nucleaire ontwapening.

De NAVO verklaart dat Rusland geen vijand meer is en dat de NAVO geen enkel land als tegenstander beschouwt, maar toch blijft de Koude Oorlog het denken domineren. Want hoewel Reynders’ kabinetschef meent dat de tactische kernwapens “slechts een zwakke toegevoegde militaire waarde hebben”, kunnen ze alleen verwijderd worden “als daarmee hetzelfde niveau van veiligheid behouden blijft.” Tegen wie die kernwapens dan ingezet zouden worden of wie ze moeten afschrikken is een open vraag.

Reynders ondersteunt onderhandelingen tussen de VS en Rusland over ontwapening, maar de verwijdering van de tactische kernwapens kan alleen als ook aan Russische kant stappen worden gezet. De NAVO legt dus de grenzen vast van ons veiligheidsbeleid. Een veiligheidsbeleid voeren dat niet past binnen de NAVO-strategie is onmogelijk.

Nochtans bestaat voor de onmiddellijke verwijdering van de kernwapens uit ons land een groot draagvlak. Hoe strookt minister Reynders dat met zijn aarzelende houding in de NAVO? “We moeten realistisch zijn. Zolang hier in de NAVO geen consensus over is, zullen de kernwapens niet uit Europa verdwijnen.” De democratie moet het dus afleggen tegen ons NAVO-lidmaatschap.

Gevraagd hoe de minister de belofte in het regeerakkoord interpreteert dat de regering zal ijveren voor “een verbod op wapensystemen met een willekeurig bereik en/of die disproportioneel veel burgerslachtoffers maken” hoort het kabinet het in Keulen donderen. Na enig aarzelen: “die paragraaf slaat op wapens die ook werkelijk worden gebruikt.” De Belgische regering gaat dus wachten tot een kernwapen wordt ingezet voor ze kernwapens verbiedt. Begrijpe wie begrijpen kan.

Ook onderhandelingen over een internationaal verdrag dat gebruik, bezit, ontwikkeling en productie van kernwapens verbiedt, zoals dat voor chemische wapens al van kracht is, wil Reynders niet. “Als NAVO-lid kunnen we onmogelijk zo’n verdrag steunen,” klint het op het kabinet. Noorwegen, nochtans ook lid van de NAVO, steunt zo’n conventie overigens wel.

Minister De Crem: “geen interesse in dialoog”

Vredesactie vroeg ook aan minister De Crem om aan gesprek in aanloop naar de NAVO-top in Chicago. De minister is daar niet in geïnteresseerd. Hij schrijft ons: “wat betreft het bespreken van standpunten, vind ik dat zulks in de eerste plaats binnen het Parlement moet gebeuren.” Dialoog met middenveldorganisaties maken volgens minister De Crem blijkbaar geen deel uit van een transparant beleid. Democratisch debat moet beperkt blijven tot de geijkte procedures van de parlementaire democratie.