“Deze uitspraak is een niet mis te verstaan signaal aan onze beleidsmakers. Er moet onmiddellijk en prioritair werk gemaakt worden van een doortastend beleid richting een koolstofarme toekomst. Een betere en gezondere toekomst dus”, zegt Serge de Gheldere, voorzitter van VZW Klimaatzaak.

Het uitvoerige vonnis (83 bladzijden!) is op drie vlakken historisch.

1. Niet alleen de klacht van de vzw Klimaatzaak, maar ook van de 58.000 mede-eisers  werd ontvankelijk verklaard.  Met deze ontvankelijkheid voor burgers schrijft Klimaatzaak geschiedenis op wereldvlak: voor het eerst is er erkenning van het feit burgers rechtstreeks, persoonlijk en reëel risico lopen.
2. Het vonnis stelt bovendien dat de federale staat en de drie gewesten gezamenlijk en individueel verantwoordelijk zijn, en dit ondanks de complexe Belgische staatsstructuur. Ook op dit punt verzet Klimaatzaak de bakens. Het gaat dan om de verplichting  van het Burgerlijke Wetboek om op een maatschappelijk zorgvuldige manier te handelen en voorzienbare ernstige klimaatschade te voorkomen.
3. Het vonnis, en dat is het strafste, stelt ook vast dat onze overheden met het huidige ondermaatse klimaatbeleid, artikels 2 en 8 van het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens schenden. Die artikels gaan over het ‘recht op leven’ en het ‘recht op eerbiediging van privé-, familie- en gezinsleven’. Daarmee zegt de rechter: het is een mensenrecht om gevrijwaard te blijven van gevaarlijke klimaatopwarming en staten hebben de verplichting om dat mensenrecht te beschermen. Het gaat hier om het meest fundamentele mensenrecht, namelijk het recht op leven.

Voor het eerst hebben burgers zo massaal duidelijk gemaakt dat de beleidsvrijheid van regeringen en ministers ophoudt waar onze rechten, en de rechten van onze kinderen en kleinkinderen, dreigen geschonden te worden.

“Dat is allemaal goed nieuws. Maar we zijn er nog niet”, laat vzw Klimaatzaak optekenen.

De rechtbank ging niet mee in de eis van Klimaatzaak om concrete reductiedoelstellingen op te leggen. De VZW vroeg dat ons land in 2025 minstens 42% minder broeikasgassen zou uitstoten, en in 2030 minstens 55 procent. De Belgische rechters zijn niet zo ver durven gaan als bijvoorbeeld de Nederlandse en Duitse in recente, gelijkaardige processen.

Eigenlijk is dat niet te rijmen, reageert de VZW. Het komt neer op de een situatie waarbij een agent tegen een automobilist zegt: “Meneer, u rijdt 180 per uur. Dat is veel te snel.” “Oh, pardon. Hoeveel mag ik dan hier?” “Wel, dat zeggen we u niet.”

“Kortom, het is weliswaar een duidelijke juridische overwinning en het glas is vol, maar er staat nog geen schuim op.”

Daar zegt de vzw niet mee te kunnen leven. De best beschikbare wetenschap is duidelijk: we hebben nog een kleine tien jaar om de gevaarlijke klimaatverandering te voorkomen. In dat uiterst krappe tijdsvenster moet de uitstoot van broeikasgassen mondiaal drastisch en versneld gereduceerd worden.

Gesterkt door recente vonnissen van o.a. de hoogste rechtscolleges van Duitsland en Nederland, die in soortgelijke zaken ambitieuzer klimaatbeleid oplegden, tekent de VZW daarom beroep aan tegen het vonnis. Tegelijkertijd spant ze ook een zaak aan bij het mensenrechtenhof in Straatsburg. Het Brusselse gerecht kampt immers met zulke grote vertragingen dat de Klimaatzaak misschien pas binnen 9,5 jaar zijn beslag zal krijgen. En we hebben maar tien jaar. In het licht van de klimaaturgentie zou dat betekenen dat er in het Belgische rechtssysteem geen effectief rechtsmiddel voorhanden is, wat een beroep op de Straatsburgse rechters noodzakelijk maakt.

“Er is nog werk aan de winkel”, zegt voorzitter Serge de Gheldere, “niets minder dan de toekomst van onze kinderen staat op het spel. Wij zijn de rechtbank dankbaar voor het baanbrekend werk dat ze hier verricht heeft en leggen ons vertrouwen in het verkrijgen van een concreet reductiegebod in de handen van de rechters van Hof van Beroep en het Mensenrechtenhof in Straatsburg.”

Hiermee wordt een nieuwe fase afgetrapt van een proces dat intussen al 6 jaar duurt.