Ik steek van wal met een krantenartikel. Het komt niet
uit de krant van vandaag, maar uit die van 20 november. De Lijn meldt dat er
steeds meer kleuters alleen met de bus naar school reizen. Ze worden niet begeleid door
ouders, en ook wanneer ze na school naar huis moeten, gebeurt het vaak dat er
geen ouders zijn die hen opwachten. ‘Dit
is niet veilig voor de kinderen, en niet veilig voor onze chauffeurs’, klinkt
het. ‘Kinderen tot en met vijf jaar mogen nooit onbegeleid op de bus. Dat staat
zo in onze reisvoorwaarden.’ Tot daar de duiding van De Lijn. De titel van het artikel luidt: ‘Moederziel
alleen op de bus omdat mama geen tijd heeft’.

Het
artikel en de kop tonen aan hoe het met onze samenleving de foute kant op gaat.
Het legt met een extreem voorbeeld bloot hoe moeilijk mensen werk en zorg
combineren. De kop vertelt hoe stereotiep we over die combinatie denken en bij
wie we de schuld of de oorzaak van het probleem leggen. Want waar zijn de
papa’s in dit busverhaal? En wat met de verantwoordelijkheid van de
samenleving?

Kinderen hebben recht op hun ouders. Ouders hebben recht
op hun kinderen. Een samenleving heeft recht op tijd. Mensen moeten voor elkaar
en zichzelf kunnen zorgen. Er moet tijd zijn voor (klein)kinderen, voor
mantelzorg, voor vrijwilligerswerk en voor op café gaan. Een democratie heeft
recht op burgers die over haar nadenken en haar mee vormgeven.

Eat, work, sleep, repeat

We zien in talloze cijfers dat combineren voor velen niet
evident is. Nog sprekender dan die cijfers zijn de verhalen. Verhalen zoals dat
van journaliste Ilse Ceulemans, duizenden keren gedeeld op de sociale media,
verhalen in de geschreven pers, maar ook verhalen uit de honderden dagboekjes
die vrouwen voor Femma enkele maanden bij hielden. De tijdsdruk spat ervan af. Enkele quotes:

‘Drukke “vlieg”dag… Amper
tijd om te ademen, van de ene opdracht / activiteit / klus naar de andere… ’s
Avonds val ik vol creatieve plannen uitgeput in slaap op de zetel. Om 20 uur!’

‘Eat work sleep, repeat’

‘Niet werken vandaag, dat betekent als
huisvrouw aan de slag: boodschappen, de was, schoonmaken, afspraken maken. De
dag is om.’

‘Ik voel me echt de sandwichgeneratie. Er zijn
voor de kinderen en er zijn voor de ouders. Ik wil dit allemaal wel graag doen,
maar het valt me niet gemakkelijk dat de tijd voor mezelf daardoor schromelijk
te kort schiet.’

Ilse Ceulemans kon kiezen en koos ervoor om meer bij haar
kinderen te zijn. Ze won tijd en
kwaliteit met haar kinderen maar verloor een carrière en bouwt minder
pensioenrechten op. Anderen kunnen niet
kiezen en zien zich genoodzaakt voltijds te blijven werken. En als ze daarbij niet
kunnen rekenen op hulp van naasten, dan krijgen we kleuters die alleen met de
bus reizen.

Voor ons is het erg duidelijk: het huidige voltijds werkt niet. Het is een relict uit het
kostwinnersmodel. Voor velen, en vooral voor vrouwen, niet haalbaar. En onze
samenleving betaalt er een hoge prijs voor.

Met maatregelen in de marge – zoals tijdskredieten die
voor velen niet toegankelijk zijn, dienstencheques en bedrijfskinderopvang –
redden we het niet. Als we een onrealistische norm – die van het huidige
voltijds – vooropstellen, moeten we voortdurende flankerende maatregelen nemen
om te corrigeren in functie van die onhaalbare norm. Dit is niet duurzaam.

We moeten de norm zelf aanpassen. Naast betaalde arbeid is er zorg, sociale en zelfarbeid. De dertigurenwerkweek biedt voor veel mensen meer perspectieven op werk. En als de lat voor voltijds werken lager ligt, hebben we ook minder stress, burn-out, werkloosheid en ziekte. We maken ons sterk dat ook de bedrijven er wel bij zullen varen: het gepuzzel met deeltijdse formules en tijdskredieten zal minderen. En hun werknemers zullen gelukkiger zijn en beter presteren.

De dertigurenwerkweek is niet de magische oplossing om werk en privé beter te combineren. In ons
dossier beklemtonen we ook het belang
van degelijk betaalde en kwaliteitsvolle
jobs in een inspirerende arbeidsomgeving. We hameren op emanciperende
kinderopvang en stellen nieuwe kinderverloven voor. En, last but not least: het is
belangrijk dat we de stereotiepe denkbeelden over mannen en vrouwen doorbreken.
De speelgoedsector is in dit opzicht exemplarisch. In glanzende foldertjes zien
we steevast meisjes met roze stofzuigertjes en strijkplankjes en – voor in hun
vrije tijd – een gigawinkelcentrum. Jongens mogen bouwen en met techniek
spelen, maar niet met poppen. Het is maar één voorbeeld van hoe we traditionele
rolpatronen promoten en in stand houden.

Positie kiezen bevrijdt

Wij, femma´s, kiezen positie. Waarom? Omdat de democratie een marktplaats van
ideeën moet zijn, waar verhalen worden uitgewisseld en mensen worden
geïnspireerd. Waar een samenleving wordt opgebouwd.

Dit positie kiezen heeft ons bevrijd. Bevrijd van de angst om naïef te
worden bevonden. Lang dachten we bij elk standpunt ‘zijn we wel realistisch
genoeg’? We dachten defensief. Nu is ons discours volgens sommigen ‘te gek voor
woorden’,

Daar zijn we fier op, want in het
rijtje ‘te gek voor woorden en dus niet realistisch’ stonden in het verleden
ook:

• De afschaffing van de kinderarbeid. Kon niet want de
  economie zou stil vallen;
• De invoering van de achturenwerkdag. Kon niet, want die
  zou leiden tot zedelijk verval bij de arbeidersklasse;
• Het stemrecht voor vrouwen. Dat was onmogelijk, want
  vrouwen waren
  door hun emotionele en zwakke aard niet in staat een objectief oordeel te
  vellen. De plaats van een vrouw was aan de haard en deelname aan het politieke
  leven zou het harmonieuze gezinsleven verstoren.

Wat in het verleden vaak onmogelijk leek, is gerealiseerd. Dat sterkt ons. Tegelijkertijd beseffen we dat ons verhaal nog broos is. Het heeft verdere verdieping en verbreding nodig. Hoe ziet het financiële plaatje er bijvoorbeeld uit? En wat zijn de voor- en tegens van zo’n financiële oefening? Hoe verbreden we het verhaal van werknemers naar zelfstandigen, voor wie de combinatie ook zwaar weegt? En hoe verhoudt arbeidsduurvermindering zich precies tot het klimaatprobleem?

Ons verhaal heeft ook fondsen nodig. Binnenkort keurt onze Raad van Bestuur hopelijk het ‘Femmafonds’ goed. Dit fonds zal good practices, studies en campagnes ondersteunen die passen in kwaliteitsvol, evenwichtig en duurzaam combineren.

En ten slotte heeft ons verhaal ook een Europees netwerk nodig. De Zweedse stad Göteborg experimenteert met een dertigurenwerkweek. In Frankrijk is er een evaluatierapport van de Assemblée Nationale over de invoering van de 35-urenwerkweek eind de jaren negentig. Het is belangrijk om zo’n initiatieven op te volgen, expertise te delen en de krachten te bundelen.

Ik sluit af
met een quote van Eleanor Roosevelt, een bijzonder inspirerende vrouw voor elke
feministe vandaag: ‘The future belongs to those who believe in the beauty of
their dreams’.