In februari van dit jaar verbleef ik drie weken in St Louis, en ik kan
gerust zeggen dat na wat me daar is opgevallen, de rellen in een
voorstad van St Louis, naar aanleiding van het neerschieten van een
zwarte tiener door een blanke politieman, me geenszins verbazen. St
Louis, bekend van Chuck Berry, de St Louis Blues, de Mississippi, maar
misschien vooral van tornado’s en…’etnische’ segregatie.

 Delmar Boulevard snijdt als een mes doorheen het hart van deze stad.
Een viervaksweg die de stad in twee delen klieft: ten noorden 94 procent
zwarte inwoners; ten zuiden zo’n 30 procent. Een opdeling die op zich
geen problemen zou moeten opleveren, we hoeven niet per se naast elkaar
te wonen, vriendjes te zijn, hoewel dat een pak aangenamer lijkt, maar
het levert uiteraard problemen op als dergelijke demografische scheiding
gekoppeld wordt aan een socio-economische scheiding (it’s the economy
stupid!).
 

En je hoeft geen economische jaarrapporten in te kijken, academische
publicaties te lezen of hele tabellen met cijfers te doorploegen om je
bewust te worden van die scheiding. Nee, boek een retourticket St. Louis
(het is eens iets anders dan New York; of die Westkust, waar iedereen
zijn verplichte 6000 km afmaalt langs de nationale parken).
Waarschijnlijk land je op Lambert Airport en wil je tot in het centrum
van de stad raken. Je bent moe, want het is minstens negen uur ‘s avonds,
terwijl het eigenlijk god weet welk uur is, dus neem je een taxi om die
twintig kilometer zo snel mogelijk achter de rug te hebben. Kies dus die
taxichauffeur maar, deze die een en al hulpvaardigheid komt toesnellen,
en lach vriendelijk tegen de aan oververmoeidheid leidende zwarte man.
Nee, veel woorden zal je niet hoeven wisselen, het enige wat de man
van je verlangt is een makkelijk te bereiken hotel, een stevige fooi en
lichte koffers. Met wat geluk deel je de taxi en de kosten zelf met die
sympathieke rossige kerel, een jonge gedreven onderzoeker bij een van de
vele biotech ‘start ups’ in St Louis.

Aan de hotelbalie erger je je aan die rozige veertiger, een bankier bij
Citigroup gok je, die een eindeloos lange uitleg verlangt van de
receptioniste over én het ontbijt én het gebruik van de wifi én de
verschillende manieren hoe je ervoor kan zorgen dat een receptioniste
haar eeuwige glimlach verliest. De jonge zwarte dame checkt je in en
wenst je een goeie nacht; jij durft het woord wifi zelf niet zacht te
fluisteren.

Door de jetlag slaap je een stuk in de dag, waardoor je gewekt wordt
door die zwarte poetsvrouw. Gegeneerd door zoveel luiheid trek je snel
je kleren aan, en storm je naar beneden in de hoop nog net op tijd te
zijn voor het ontbijt. Het ontbijt is walgelijk, zelfs de suiker lijkt
gesuikerd te zijn, het zout gezouten. Je deelt het tafeltje met een jong
koppeltje: de man stelt zich voor als entrepreneur (don’t ask), de vrouw als
arts in opleiding. Beiden zijn hier op familiebezoek. Blank, net als
iedereen aan het ontbijt. Na een toiletbezoek, waar een zwarte dame net
aan het kuisen was, komt een onaangename gedachte langzaam
binnensijpelen.

Maar eerst is het tijd om de stad te verkennen. Hiervoor gebruik je in
St Louis natuurlijk de metro: blue line of red line, West-Oost of
Noord-Zuid. Eenvoudiger kan gewoonweg niet. De man die over de
veiligheid waakt in de metrostations, die dus tijdens de winter acht uur
moet rechtstaan op een ijskoud perron, in de zomer op een bakplaat, is
zwart. De metrobestuurders zijn allemaal zwart. De mensen die de metro
nemen: slechts hier en daar zie je een blanke, de rest heeft allemaal
een donkere huidskleur.

Je stapt uit aan Forest Park, een van de grootste (stedelijke) parken
in de VS, waar in 1904 de wereldtentoonstelling doorging. Op Lindell
Boulevard, een viervaksbaan dwars door het park (enkel in ‘the land of
the free‘), scheuren de auto’s voorbij, en je kan het niet laten om af
en toe eens binnen te loeren: zoals je verwachtte, overwegend blanken.
Blanken nemen de auto; zwarten de metro. Het bezoek aan het History
Museum, gelegen in Forest Park, waar een schitterende tentoonstelling te
zien is over de geschiedenis van de VS en St Louis, een tentoonstelling
die geen enkel pijnlijk detail van de slavenhandel negeert, lijkt je nu
nog slechts een hypocriete opvoering. Een gevoel die zijn climax nadert
bij het zien van het standbeeld van Thomas Jefferson, de president die
tegen slavernij streed, maar tegelijkertijd duizenden slaven liet werken
op zijn landgoed Monticello.

Maar de ware climax komt pas als je van het History Museum naar de
prachtige campus van Washington University in St. Louis stapt, slechts
een korte wandeling door het park. Topuniversiteit in het midwesten,
wereldleider op het vlak van biotechnologie. Een campus in de stijl van
de Engelse traditie: zoals in wapperende vlaggen boven op kitscherige
torentjes, maar bovenal: blanken. Overal blanken. Jonge, Amerikaanse,
hardwerkende en gedreven twintigers. Binnen enkele jaren afstuderend,
waarna ze ongetwijfeld onmiddellijk werk vinden bij een van de vele
grote bedrijven in de stad, of bij een bloeiende ‘start up‘. En als je
zoals mij het geluk hebt gehad om hier enkele weken te werken, dan kon
je ook vragen aan collega’s hoeveel het kost om hier één jaar te
studeren. Tienduizenden dollars.

De metro; het historisch museum; de universiteit: ze loopt langs, of
zijn gelegen dicht bij, Delmar Boulevard. In St Louis tonen ze je een
blik op het ware Amerika. Een maatschappij waar een scheiding aan de
gang is, die in St Louis pijnlijk langs de breuklijn tussen zwart en
blank loopt. Nee, geen apartheidsregime in de strikte zin van het woord,
maar een ‘gemaskeerde’ apartheid. Een economische apartheid, versneld
door de financieel economische crisis, waarin op een abstract wettelijk
niveau iedereen gelijk is, maar in de concrete realiteit een apartheid in stand wordt gehouden, en verder uitgediept, die de maatschappij in
twee scheurt.

Word je geboren aan de ‘verkeerde’ kant van de breuklijn,
dan heb je uitzicht op een slecht betaalde job waarvan saaiheid en
verveling het voorstellingsvermogen van ieder van ons met een uitdagende
en gevarieerde job met enkele magnitudes overtreffen; of nog erger, de
totale uitsluiting: permanente werkloosheid.

In deze vorm van apartheid moeten de oorzaken gezocht worden voor de
rellen in St Louis: een gebrek aan toekomstperspectieven, de
onmogelijkheid om te ontsnappen aan de eigen economische realiteit. De
rellen moeten dan ook niet gezien worden als enkel de reactie op een
(racistische) moord, maar eerder als reactie op het onvermogen van
een hele bevolkingsgroep om toe te treden tot de essentiële en
belangrijkste delen van de samenleving.