Als
ik een aantal reacties lees op mijn gesprek met Bart De Wever in Reyers Laat,
lijkt het mij nuttig enkele preciseringen te brengen inzake racisme.
Vooreerst
is het belangrijk te wijzen op de biologische wortels van dit begrip. Aangezien
velen mij niet op mijn woord (hoeven te) geloven, zal ik citeren (sorry, in de
oorspronkelijke taal, om niet beschuldigd te worden van verdraaiing). In de belangrijke Encyclopedia of Ethics (Becker & Becker ed. 1992,
1462 blz.) lees ik: “Racism notoriously involves several assumptions. Prominent
among these assumptions are that human beings are divided into races; that some
of these races are morally, intellectually of physically superior to others and
that this superiority is due to inherited biological differences. blz. 1056”.
Vgl. hiermee de nog meer gezaghebbende Encyclopedia of Bioethics, (W.T. Reich
ed. 1995, 2950 blz.): “Racism is a set of negative beliefs held by individuals
or groups with respect to a population thought to be biologically distinct.” (blz. 2189); Encyclopaedia Universalis (1996, 24 vol.): “Le
raciste met l’accent sur une différence biologique, réelle ou supposée, à
partir de laquelle il déduit une conduite qu’il veut légitime, et souvent, par
extension, une politique et une philosophie sociale…Ainsi les traits physiques
des Noirs, qui seraient le signe de leur infériorité biologique, autoriseraient
les Blancs à les gouverner. » (vol. 19 blz. 439);
The Social Science Encyclopedia”(Kuper & Kuper ed., 1985, 916 blz.):
“Racially discriminatory practices make certain assumptions about race, some
overt, some tacit: (i) races are pure and distinct entities, (ii) all members
of a race look alike and think alike,
which assumption, in turn, is based upon the idea that how one behaves depends
entirely or mainly on one’s genes. (iii) Some races are better than others.” (blz.
681).
Vanaf
de zestiende eeuw tot na de Tweede Wereldoorlog, was deze biologische definitie van
racisme de enig gangbare. De racistische mentaliteit (de term ‘ras’ werd nog niet
gebruikt) moest immers een motivering bieden om het recht op koloniseren te
verdedigen, en heel snel, het recht om slaven te houden. Reeds in 1550 werd in
Valladolid een debat gehouden over de vraag om men de Indianen tot slavernij
mocht brengen. Maar mede door de verschrikkelijke sterfte onder hen voerde
men liever uit Afrika slaven aan. Die waren immers erfelijk gedoemd tot
slavernij omdat men ze beschouwde als de afstammelingen van Cham (immorele zoon
van Noach). Vanaf de negentiende eeuw werd dan een beroep gedaan op een
pseudobiologie en een pseudogenetica om het moderne racisme, zowel in de koloniën
als in eigen land (VS, Duitsland) te funderen.
De vreselijke misdaden tegenover
zwarte slaven die door deze schandelijke theorie (over biologische
minderwaardigheid) mogelijk werden gemaakt, vormen een eerste reden om dit
begrip ‘racisme’ nooit te banaliseren door het toe te passen op elke vorm van
afwijzing. De tweede reden is dat dit biologisch racisme ook de grondslag
vormde van de uitroeiing van de joden en de zigeuners. De derde, dat het tot op
heden de bron is van ergerlijke vormen van verdrukking in de VS en elders.
(“Strange fruit” was een fenomeen van de twintigste eeuw). Om zich
daarvan te doordringen raad ik iedereen aan bij YouTube te kijken naar de drie
delen van Racism, a history en durf dan nog racisme gelijkstellen met een
reglement over lange rokken.
Schaamteloosheid
moet ergens een grens hebben.
In
de internationale verdragen en wetten sinds de jaren ’60 vermijdt men het woord
‘ras’ zomaar te gebruiken, omdat het momenteel wetenschappelijk vaststaat dat
rassen als afgebakende gehelen niet bestaan. Daarom wordt, binnen die
contexten, het begrip ‘raciale discriminatie’ zowel op ras als op etnie en
godsdienst toegepast. Dat verandert echter niets aan de basisbetekenis van dit
begrip als wanbegrip. Soms gebruikt men de uitdrukking ‘zogenaamd ras’, maar
dat is een ondefinieerbare notie.
Mijn voorstel biedt daar een elegante
oplossing voor: “Racisme is een geheel van gedragingen en overtuigingen
gebaseerd op de opvatting dat mensen in negatieve zin (soms positieve) bepaald zijn door een aantal reële of denkbeeldige
eigenschappen die ze door biologische afstamming gemeen zouden hebben met een
groep”. Voor andere vormen van discriminatie kan men dan termen zoals
xenofobie, religiehaat, enz. gebruiken. Ik weet dat sommige auteurs de bredere
definitie van racisme gebruiken, maar ik keur dat om de bovengenoemde redenen
af. Wat de IS in Irak en Syrië de christenen aandoet is afschuwelijk, maar het
is geen racisme.
Terloops
nog dit over de tekst van collega Pinxten. In de vele publicaties die ik
hierover geraadpleegd heb, wordt in de bibliografie nergens verwezen naar het
enige werk dat hij vermeld. Dat is echter niet te verwonderen. Dat boek:
“LeVine & Campbell, 1972” (niet 1971) – overigens interessant – heeft
immers geen betrekking op racisme, maar op ethnocentrisme. Etnocentrisme komt
in meerdere of mindere mate voor in alle tijden en culturen: het is een
in-group out-group-relatie waarbij men soms de term voor ‘mens’ alleen op de
eigen stam toepast. (‘google’ over deze auteurs). Racisme daarentegen is een
verderfelijke westerse ideologie die pas
vanaf de zestiende eeuw functioneert en die zowel bij groepen als
individuen voorkomt; de volwaardige formulering dateert uit de negentiende
eeuw.
Het betoog van Pinxten over ‘racisme’ slaat de bal dan ook volledig mis.
Ik zou dat niet zo scherp formuleren als hij mij niet onheus de term
‘beleefdheid’ in de schoenen geschoven had. Ik heb dat woord niet gebruikt; ik
heb wel gezegd dat ik de uitspraken van De Wever als burgemeester misplaatst
vond; dat is scherp, maar ik heb uitgelegd waarom. Dat heeft met beleefdheid
niets uit te staan.
