“Politiek is een kwestie geworden van reacties op het hier-en-nu. De meeste politici schuwen grote verhalen en zijn ver afgeraakt van hun ideologische bronnen.” Aldus Jos van Dijk op www.sargasso.nl (08:00, 27 november). Is dat zo? 

Er is iets vreemd aan de hand met het begrip ideologie. Voor het uiteen vallen van het Sovjet-imperium – na de val van de Berlijnse Muur in november 1989 – werd dit concept eigenlijk alleen maar gebruikt als omschrijving voor de verfoeide politieke denkbeelden van de residenten in het Kremlin in Moskou. ‘Ideologie’ was met andere woorden een vies woord. De Amerikaanse antropoloog Clifford Geertz omschreef de negatieve betekenis ervan in één raak zinnetje: “Ik heb een sociale filosofie, jij hebt een politieke opinie, hij heeft een ideologie.” 

Of zoals de gewaardeerde Nederlandse financiële geograaf Ewald Engelen het zeer gevat formuleert: “Ideologieën zijn valse wereldbeschouwingen die private deelbelangen verhullen achter morele vertellingen die publieke waarden suggereren.” 

Tegenwoordig schroomt evenwel niemand er nog voor terug, zelfs niet voor camera en microfoon van Linda De Win in Villa Politica, zijn politieke denkbeelden als ideologie te verkopen. Neoliberalisme is er zo eentje. De aanhangers lijden echter aan neoliberalitis. Dat is, zeg maar, de intellectuele en morele fall-out van het economisch liberalisme, waarvan ze niet echt bewust zijn. Volgens de volgelingen van dit economisch hersenspinsel is de concrete toepassing ervan dé voorwaarde om echt vrij te kunnen zijn. Om ongehinderd te kunnen kiezen tussen een Duvel of een Jupiler.

Ideologische peptalk natuurlijk, want in het leven van alledag ziet het er helemaal anders uit. 

Ewald Engelen: “Wie na de ruige bevrijding van Thatcher en Reagan bij het horen van het woord neoliberalisme nog altijd denkt aan markten, gelijke speelvelden, schumpeteriaanse entrepreneurs en innovatie moet zich laten nakijken. De neoliberale werkelijkheid is er een van geknechte burgers, die zuchten onder de knoet van hebzuchtige staten die zijn verworden tot uitvoeringsorganen van het grootkapitaal. Je hebt patsers en je hebt sukkels. U hoeft maar naar uw belastingformulier te kijken om te weten wat u bent.”