Bron: Pixabay
Interview, Wereld, Samenleving, Politiek - 11.11.11

Q&A: Trumps beslissing om Jeruzalem te erkennen

Op 6 december 2017 maakte de Amerikaanse President Trump bekend dat hij Jeruzalem erkent als hoofdstad van Israël. De aankondiging maakte over heel de wereld afkeurende reacties los. 11.11.11-medewerker Willem Staes, die in Oost-Jeruzalem woonde en werkte, geeft antwoord op een aantal prangende vragen.

maandag 14 mei 2018 16:38
Spread the love

1. Wat is het probleem juist?

Israël annexeerde in 1967 Oost-Jeruzalem, een zware schending van het internationaal recht. Deze annexatie werd nooit erkend door de internationale gemeenschap. Als Trump nu de Israëlische soevereiniteit over heel Jeruzalem (inclusief Oost-Jeruzalem) erkent, legitimeert hij een illegale annexatie. Hij geeft hiermee ook de doodsteek aan de twee-statenoplossing, die onmogelijk te verkopen valt aan Palestijnen zonder een gedeelde hoofdstad in Jeruzalem.

Tegelijk valt op hoe Trump’s aankondiging uitblonk in onduidelijkheid en ambiguïteit. De Amerikaanse president had het over “Jeruzalem”, maar het is niet duidelijk of hij hiermee West- of Oost-Jeruzalem bedoelde (of allebei). Enerzijds verwees Trump expliciet naar de “Jerusalem Embassy Act” (1995) die spreekt over een “undivided” Jeruzalem, anderzijds stelde hij dat de VS “geen positie innemen over ‘final status issues’, waaronder de specifieke grenzen van de Israëlische soevereiniteit in Jeruzalem of een oplossing voor betwiste grenzen“.

Maar de aankondiging van Trump is hoe dan ook problematisch. Door niet expliciet te verduidelijken dat de VS elke Israëlische soevereiniteit over Oost-Jeruzalem afwijst, geeft hij impliciet groen licht voor de Israëlische annexatiedrang in de bezette Palestijnse gebieden. Die annexatiepolitiek werd de afgelopen jaren dramatisch opgevoerd en bereikte de afgelopen maanden een ongezien hoogtepunt. De Israëlische kolonistenbeweging (inclusief Premier Netanyahu) zal zich hoe dan ook gesterkt voelen en het annexatiebeleid nog versnellen.

Door geen expliciet onderscheid te maken tussen Oost- en West-Jeruzalem ondergraaft Trump bovendien VN-Veiligheidsraadresolutie 2334, die VN-lidstaten oproept om systematisch een onderscheid te maken tussen Israël en Israëlische nederzettingen in bezet gebied.

Bovendien: zelfs een “beperkte” erkenning van West-Jeruzalem als hoofdstad van Israël (in afwezigheid van een vredesakkoord) is in strijd met de Oslo-akkoorden uit de jaren 1990, die stellen dat “it was understood that several issues were postponed to permanent status negotiations, including Jerusalem“. Dergelijke erkenning gaat eveneens in tegen verschillende VN-Veiligheidsraadresoluties (252, 267, 298, 476,478) die stellen dat de finale status van heel Jeruzalem niet unilateraal opgelegd kan worden.

2. Wat is de impact op het vredesproces?

Analisten waarschuwen dat de Amerikaanse erkenning van Jeruzalem ernstige schade toebrengt aan het Israëlisch-Palestijnse vredesproces. Het is echter moeilijk om een proces dat al jaren dood en begraven is nog veel meer te beschadigen.

De aankondiging van Trump bevestigt vooral wat elke objectieve waarnemer van het vredesproces al lang weet. De Verenigde Staten leggen het Israëlische bezettings- en annexatiebeleid al decennialang geen strobreed in de weg en zijn op geen enkele manier een neutrale bemiddelaar. Het enige verschil met vorige Amerikaanse presidenten is dat Trump dit nu ook openlijk aangeeft en elke diplomatieke scrupules laat varen.

Door de Israëlische claims op Jeruzalem te erkennen zonder dat er sprake is van een Israëlisch-Palestijns akkoord, bemoeilijkt Trump bovendien de kans op een hervatting van betekenisvolle vredesgesprekken. “By handing him one of the biggest trophies the peace process had to offer, Trump is giving Netanyahu (and Israel) even less of a reason to engage in meaningful negotiations with the Palestinians“, stelt ook de Israëlische journalist Noam Sheizaf.

De Amerikaanse erkenning komt er overigens op een moment dat hardnekkige geruchten de ronde doen over een Amerikaans ‘vredesvoorstel’ dat elke verbeelding tart. In dit plan zou er een Palestijnse “staat” komen die bestaat uit kleine, niet-aaneensluitende stukken van de Westelijke Jordaanoever en waarover de Palestijnen slechts beperkte soevereiniteit hebben. De meeste illegale Israëlische nederzettingen zouden niet ontmanteld worden, er komt geen Palestijnse hoofdstad in Oost-Jeruzalem en de Palestijnen zouden volledig moeten afzien van het ‘recht op terugkeer’ van de nakomelingen van Palestijnen die in 1948 uit Palestina vluchtten.

3. Komt er een Derde Intifada?

De toespraak van Trump leidde onmiddellijk tot protesten in Jeruzalem en de Westelijke Jordaanoever. De radicale Islamitische groep Hamas riep op tot een nieuwe Palestijnse opstand (Intifada) en er werd een “dag van woede” aangekondigd op 8 december. De kans lijkt reëel dat deze protesten ontaarden en dat er gewonden of zelfs doden vallen.

Het lijkt echter voorbarig dat er op korte termijn een derde “Intifada” zal plaatsvinden. Het Palestijnse volksprotest in Jeruzalem verloopt al jaren zonder duidelijk leiderschap, terwijl de Palestijnse Autoriteit op de Westelijke Jordaanoever erg repressief optreedt tegen protesten en nauw samenwerkt met Israëlische veiligheidsdiensten.

Opiniepeilingen van het Palestinian Center for Policy and Survey Research tonen bovendien geen eenduidig plaatje over de Palestijnse wil tot een nieuwe Intifada. Palestijnse steun voor een nieuwe gewapende Intifada fluctueerde het afgelopen jaar tussen 45 procent (september 2017), 39 procent (juli 2017) en 53 procent (december 2016). Deze steun bleef wel altijd kleiner dan de steun voor vreedzame vormen van protest: 76 procent in september 2017, 54 procent in juli 2017 en 62 procent in december 2016. Tegelijk zagen 35 procent van de Palestijnen in september 2017 gewapende actie als meest effectieve middel om een Palestijnse staat te creëren naast Israël, tegenover 26 procent die vreedzaam verzet als meest effectieve middel zien.

Het uitbreken van een Derde Intifada valt dus zeker niet uit te sluiten. De combinatie van de Amerikaanse erkenning van Jeruzalem, de blijvende spanningen rond de Tempelberg, de voortdurende nederzettingenexpansie en Israëlische huisvernietigingen en gedwongen uitzettingen van Palestijnse families in Oost-Jeruzalem, de sociaaleconomische marginalisatie en discriminatie van Palestijnen en het totale gebrek aan een politieke horizon zorgt ervoor dat een kleine vonk kan volstaan om de situatie te doen ontploffen.

4. Wat met de Palestijnen in Oost-Jeruzalem?

De grote afwezige in de discussies en politieke verklaringen over Jeruzalem zijn de Palestijnse inwoners van Oost-Jeruzalem. Deze maken 40 procent uit van de totale bevolking van Jeruzalem maar worden al decennialang behandeld als tweederangsburgers. Human Rights Watch had het in augustus 2017 nog over ‘geïnstitutionaliseerde discriminatie’ en ‘systematische mensenrechtenschendingen’ en stelde dat ‘the reality is effectively one set of rules for Jews and another for Palestinians (…) that feeds the alienation of the city’s residents‘.

Deze praktijken worden al jarenlang uitvoerig gedocumenteerd door Palestijnse en Israëlische organisaties, maar de internationale gemeenschap laat na concrete actie te ondernemen. Analist Martin Konecny (EUMEP) merkt terecht op dat Europese leiders wel zeggen dat Jeruzalem de hoofdstad van twee staten moet zijn in de toekomst, maar laten na om actie te ondernemen tegen mensenrechtenschendingen in het heden.

De Europese leiders die nu gretig Trump veroordelen, bleven bovendien erg stil toen Israël de afgelopen maanden de nederzettingenexpansie in en nabij Oost-Jeruzalemdramatisch versnelde. Jeruzalemexpert Danny Seideman (Terrestrial Jerusalem) heeft het in dit verband over een ‘ongeëvenaarde intensiteit‘ en benadrukt dat deze ontwikkelingen gericht zijn op het ‘onomkeerbaar uitvagen‘ van elke mogelijkheid tot een twee-statenoplossing.

Tussen 1 juli en 30 oktober 2017 werden in Oost-Jeruzalem plannen voor minstens 2.700 nieuwe nederzettingeneenheden goedgekeurd, terwijl plannen voor de bouw van twee volledig nieuwe nederzettingen (Givat Hamatos en Atarot) in een stroomversnelling raakten. Netanyahu kondigde ook de bouw aan van duizenden nieuwe nederzettingeneenheden in het strategisch erg belangrijke Ma’ale Adumim. De afgelopen maanden werd daarnaast een “Greater Jerusalem Bill” besproken die verschillende Israëlische nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever annexeert bij Jeruzalem.

Het bedoeïenendorp Khan al Ahmar kreeg daarnaast te horen dat alle huizen in 2018 zullen gesloopt worden. Dit moet de weg vrijmaken voor de bouw van de uiterst controversiële E1-nederzetting, die Jeruzalem volledig van de Westelijke Jordaanoever zou afsnijden. Daarnaast vonden grootschalige infrastructuurwerken plaats in nederzettingen, terwijl Palestijnse families in Oost-Jeruzalem plaats moesten maken voor Israëlische kolonisten.

5. Wat kan Europa doen?

Europese politici, inclusief buitenlandminister Reynders en Premier Michel, veroordeelden terecht in scherpe bewoordingen de Amerikaanse acties. Reynders beloofde ook de situatie in Jeruzalem aan te kaarten bij het bezoek van de Israëlische Premier Netanyahu aan Brussel op 11 december 2017.

Veroordelingen volstaan echter niet en klinken bovendien nogal hol. Aangezien de Israëlische kolonistenbeweging en –regering zich enorm gesterkt voelt door de verklaringen van Trump, moet de EU dringend concrete actie ondernemen en duidelijke rode lijnen stellen.

Europa kan bijdragen tot een hervatting van ernstige vredesgesprekken door het Associatieverdrag met Israël op te schorten zolang dat land zijn illegale nederzettingen- en annexatiebeleid voortzet en de Palestijnse mensenrechten op grootschalige wijze schendt. Als een absoluut minimum moet Netanyahu duidelijk gemaakt worden dat er momenteel geen sprake kan zijn van een nieuwe EU-Israël Associatieraad. Ook de Europese handel met en investeringen in Israëlische nederzettingen moeten worden aangepakt.

Dit artikel is eerder gepubliceerd op de website van ngo 11.11.11. 

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!