Chapecó, hoofdstad van de Braziliaanse agroindustrie

 

Reportage, Nieuws, Economie, Brazilië, MST, Kippenboerderij, Brazilië-Europa in fragmenten?, Fetraf, Santa Catarina, Chapecó, Landbezettingen -

Psychotische kippen of depressieve kippenhouder?

De Braziliaanse sociale bewegingen zijn kampioenen in het massaal mobiliseren. Zo houdt MST zijn jaarlijkse ‘abril vermelho’ (rode april), met tientallen landbezettingen in heel het land. Fetraf, de federatie van werknemers in de familiale landbouw, heeft in mei zijn jaarlijkse ‘Jornada da luta’ (strijddag). Luc Vankrunkelsven bericht vanuit Chapecó, de hoofdstad van de agroindustrie.

vrijdag 2 juli 2010 19:00
Spread the love

Landbezettingen, zowel op de dikwijls illegaal ingepalmde grond van grootgrondbezitters, als in de steden, waar de beslissingen ten voordele van de agronegócio vallen.

17 april, de ‘internationale dag van de boerenstrijd’ (nvdr: de herdenking van de 16 doden die in 1996 vielen bij een politieactie tegen een MST-landbezetting in Carajás, in de staat Pará), is een blijvende bron om in die periode telkens opnieuw de reforma agrária hoog op de politieke agenda te zetten.

Massale volksmobilisatie

Dit jaar was het voor Fetraf-Sul een extra druk voorjaar met het driejaarlijkse congres in maart en in april-mei de verkiezing van een nieuw bestuur. Een nieuwe generatie zal nu de fakkel overnemen. In april en mei zijn er dan ook voor het zesde jaar op rij massale volksmobilisaties in diverse steden van de drie zuidelijke staten (1).

Duizenden boeren komen er op straat voor de financiering te eisen van waardige woningen op het platteland (2), herschikkingen van de schulden die velen noodgedwongen moe(s)ten aangaan, een correcte regeling over het natuurbehoud op het bedrijf en vergoedingen voor milieudiensten, etc.

28 mei wordt het hoogtepunt. In Chapecó, in de zuidelijke staat Santa Catarina, komen 7.000 boeren samen voor een groot evenement.

Cooperhaf zal dan op een congres het nationaal belang van decente woningen op het platteland aankaarten. Coopehaf kiest een nieuw bestuur, terwijl het nieuwe bestuur van Fetraf-Sul die dag aantreedt.

Dilma Rousseff, presidentskandidaat ter opvolging Lula da Silva, neemt aan deze happening deel om kennis te maken met de dynamiek en de problematiek van de agricultura familiar.

En dan zijn er de kippen

Chapecó is de ‘hoofdstad van het vlees’. Tot gruwel van menig vegetariër. Het is ook het epicentrum van de integratieteelt van kippen, kalkoenen en varkens. Duizenden boeren leven er in de greep van machten als Sadia (en Perdigão, die in ‘Brasil Foods’ willen fuseren tot één van de grootste vleesbedrijven ter wereld), de zogenaamde coöperatie Aurora, en enkele minder bekende goden.

Fetraf-Sul organiseert een tiental hearings met kippenhouders in diverse gemeenten van de regio. Het is een samenwerking met een aantal vereadores (schepenen) en burgemeesters, die de situatie niet langer kunnen aanzien.

Ook Sandro Eduardo Sardá, promotor van het Openbaar Ministerie van Arbeidsrecht, is tien keer van de partij. Zelf heb ik het geluk om zo een avond in Xanxeré en Coronel Freitas te kunnen meemaken.

‘Frango escravo’ (kippenslaaf)

De term ‘psychotische kip’ leerde Zezinho Francisco me kennen. Ik dacht dat we in Acre ‘galinha caipira‘ (scharrelkip) voorgeschoteld kregen, maar nee, het was ‘frango psichótica’ van de bio-industrie. Hier op de hoorzittingen hoor je uitspraken als: ‘frango escravo’ (kippenslaaf) of ‘de kippen worden hier beter verzorgd dan de kippenhouders’.

Coronel Freitas. Meer dan 120 mensen druppelen binnen. Er heerst een gespannen sfeer. Je ziet dat velen van hen bedrukt zijn. Het is dan ook niet mis wat je op zo’n zitting te horen krijgt. De situatie en de strijd die de boeren moeten leveren, wordt vergeleken met de situatie van duizenden gezinnen van de agricultura familiar die in de tabaksteelt zitten.

Hun arbeidssituatie gaat ook in de richting van verborgen en ongezonde slavenarbeid. De laatste jaren probeerden de mobilisaties van Fetraf en van andere organisaties hier een en ander aan te verbeteren. (3)

Het evenement vindt plaats in een zaal voor volwasseneneducatie. Rondom ons hangen teksten van Paulo Freire: “Het onderwijs kan de maatschappij niet veranderen, maar zonder opvoeding verandert ze evenmin.”          
                                                            
Er worden diverse inleidingen gegeven. Blijkt dat er in Coronel Freitas 400 gezinnen in de integratieteelt zitten: 370 met kippen en 30 met kalkoenen. De laatste tijd zijn er 28 bedrijven gestopt. Naar buiten toe vanwege de milieuproblemen, maar eigenlijk was de echte reden een kwestie van economie.

Minder dan een snoepje

Economie? Ja, blijkt dat de mensen behoorlijk uitgebuit worden. Alexandre Bergamin, de coördinator van Fetraf-Sul in Santa Catarina, brengt wat getallen mee vanwege de universiteit van Chapecó. Te veel om in een artikeltje neer te schrijven. Of misschien toch dit: de kippenhouders hebben gemiddeld per kip 0,13 real winst; per kg kippenvlees 0,05 real. Dat is minder dan een snoepje in de winkel kost.

Met die ‘winst’ moeten ze proberen te leven. Om de 20 jaar moeten ze een nieuwe schuur zetten van ongeveer 90.000 reais. Om de 10 jaar moet bovendien ook de inrichting van de schuur geheel worden vernieuwd, kostprijs: 98.000 reais. Niet te verwonderen dat deze mensen hier geslagen binnen komen en dat de meesten bij de bank zware schulden hebben lopen.

Iemand zegt: “Enkele jaren geleden vochten we om grond en krediet. Nu moeten we strijden om (mensen)rechten.” Hoe zou dat bij ons in België zijn? In Europa?

Megakippenbedrijven

Momenteel is er de opmars van megavarkens- en megakippenbedrijven. Dit is volop aan de orde in Duitsland en Nederland. Ook in Brazilië willen de grote vleesbedrijven met minder mensen meer dieren houden. Mega. Big. De reus Sadia wil zijn markt verdubbelen, o.a. richting China. (4)

Ze vragen ‘o Belga’ (de Belg) om even te spreken. Ik vertel over de DVD die ik hier en daar tijdens deze tournee gebruik: ‘De Gekke Kippenziekte’ (A Anomalia Aviária). (5) 

De film brengt in 28 minuten het relaas over de kippenproductie in de Europese Unie en de dumping van kippen sinds het in voege treden van de nieuwe WTO-regels in 1995.

Afrikaanse landen worden overspoeld, niet alleen door goedkope kippenbillen uit Europa, maar ook door ingevroren spul van Sadia uit Brazilië. De Europese consument wil hoe langer hoe minder een volledige kip, maar koopt in de supermarkt kippenborsten in een wegwerpbakje. De rest van de kip wordt geglobaliseerd. China krijgt kippendelen. Afrika krijgt vooral de kippenbillen. 

De film brengt niet alleen het probleem in beeld, maar ook hoe boeren en consumenten het verzet organiseren tot bij Europese Commissie in Brussel.

Kippenkwekersopstand

Mooi komt in beeld hoe Afrikaanse kippenhouders zich willen organiseren tegen de goedkope dumping uit het buitenland. Hun cultuur staat dan ook op het spel. Want bij feesten in Afrika is het kip! Vrouwen zorgen er traditioneel voor de kippen. Hun positie en eigenwaarde wordt nu samen met de goedkope, overzeese billen gedumpt. Aan beide kanten van de oceaan begint de kippenkwekersopstand. Waar gaat dat eindigen?

“Het is fundamenteel om de afstand te verminderen
tussen wat men (s)preekt en wat men doet,
zo zal op een gegeven moment,
jouw praktijk jouw spreken zijn.” (Paulo Freire)

De procureur van het Openbaar Ministerie van Arbeidsrecht windt er geen doekjes rond: “De integratieteelt zorgt voor een diepe crisis van dit landbouwmodel met de bijbehorende zware schendingen van de mensenrechten, verarming en plattelandsvlucht.”

“We eten met zijn allen de vruchten van dit menselijk lijden. In de slachthuizen werken een legioen jongeren in ongezonde en gevaarlijke werkomstandigheden. Brazilië is kampioen in de sociale en ecosociale dumping. Zo kunnen de producten op binnenlandse en buitenlandse markten goedkoop afgezet worden.”
 
Ik vraag me af hoe lang de machtige integratoren deze moedige man nog in het gerecht van Chapecó gaan dulden.

Hij somt een aantal schendingen op: productiekosten en wat de boeren maar als vergoeding krijgen; zware werkdagen. Overdreven clausules; geen recht op vakantie en wekelijkse rustdag; gezondheidsproblemen.

In Braço do Norte, in de staat Santa Catarina, heeft 86 procent van de kippenhouders ademhalingsproblemen; heel wat psychische problemen en andere aandoeningen; schulden bij de banken; een waardevermindering van het eigen patrimonium; herhaaldelijke investeringen; verarming van de producenten.

Tal van oplossingen en eisen vanuit de verschillende hearings passeren de revue. Hij stelt ook strategieën voor: boeren en arbeiders die zich organiseren; mobilisatie en protesten; publieke debatten; het probleem duidelijk zichtbaar maken; vergaderingen met de integratoren; actie ondernemen op het wettelijke niveau; acties met het Ministério Público de Trabalho (Openbaar Ministerie van Arbeidsrecht, met hem dus).

Als uitsmijter geeft hij nog mee: “De schrik van de agro-industrie is dat het volk zich verenigt.”

Commissie

Nadien ontspint zich een levendig debat met de zaal. Iemand zegt: “Ik betaal om te kunnen produceren. Dat moet veranderen. Dat kàn veranderen, als we samenspannen.”

Elke avond eindigt met de oprichting van een commissie, die bestaat uit contracttelers, vertegenwoordigers van Fetraf en enkele vereadores. De week nadien al komen deze commissies samen in Chapecó om gezamenlijke strategieën af te spreken en om de druk te verhogen.

De volgende maanden zullen Sadia, Aurora, Avepar, Freadis, Diplomata en de andere megabedrijven delegaties van de goed georganiseerde boeren over de vloer krijgen. Benieuwd welke diplomatie Diplomata zal gebruiken. Het bedrijf slaagt er in om de telers structureel veel te laat en te weinig te betalen.

Zullen woord en daad elkaar omhelzen? Zullen Afrika, Europa en Brazilië elkaar in de kippenhistorie kunnen vinden?

Luc Vankrunkelsven, Chapecó, 13 mei 2010

Luc Vankrunkelsven is medewerker bij Wervel vzw. Hij schreef al verschillende boeken over duurzame landbouw en soja in Brazilië.

(1) Fetraf-Sul: http://www.fetrafsul.org.br/index.php?option=com_content&task=view&id=511&Itemid=1
      http://www.fetrafsul.org.br/index.php?option=com_content&task=view&id=512&Itemid=1   Fetraf-Sul: Federação dos Trabalhadores na Agricultura Familiar, federatie van werknemers in de familiale landbouw in de zuidelijke staten van Brazilië.

(2) www.cooperhaf.org.br

(3) Zie ook: ‘Als tabak maniok wordt’ in ‘Dageraad over de akkers’ en ‘Soja, tabak en het kruis’ in ‘Brazilië-Europa in fragmenten?’ van dezelfde auteur.

(4) Ik ben altijd voor treinen geweest, ter vervanging van het dure en vervuilende wegvervoer, maar hier is iets bijzonders aan de hand. Binnen enkele maanden gaan de studies van start om een nieuwe spoorlijn aan te leggen van oost naar west in de staat Santa Catarina.

Of concreter: van vleesstad Chapecó naar de haven. De spoorweg heet ’Ferrovia  Integração’ of ‘Ferrovia Frango’. Twee termen als een klok: ‘Kippentrein’ of ‘Integratietrein’. Kippentrein hoeft geen commentaar.

‘Integratie’ slaat op de integratie van de bevolking van Santa Catarina, tussen het oosten en het westen. Ter bevordering van toerisme en economie. Integratie ook als de natte droom om de twee oceanen te verbinden door middel van een trein.

En in één beweging de integratie van Brazilië, Argentinië en Chili. Om de kippen, soja en andere grondstoffen zo vlug en zo goedkoop mogelijk in China, Europa en Afrika te krijgen. Het is natuurlijk een onderdeel van het IIRSA, dat Latijns-Amerika met grote infrastructuurwerken wil ‘ontsluiten’. Dat de kippen-, kalkoen- en varkenstelers ook in de integratie zitten, zal wel louter toeval zijn zeker?

(5) Een uitgave van EU-Media, 2006; www.eu-media.info, met steun van diverse Europese NGO’s, gelieerd aan de Evangelische kerken.

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!