Opinie, Nieuws, Europa, Opinie - Anya Topolski

Propagandavideo van de EU: imperialisme is dood, leve het imperialisme

Enkele dagen geleden bracht het Directorate General Enlargement (van de Europese Commissie) het filmpje ‘Growing Together’ uit. Nog geen drie dagen later werd het al ingetrokken.

vrijdag 9 maart 2012 15:59
Spread the love

Doel van het filmpje was om het beleid van de Europese Unie te promoten bij een jong publiek. Aan een kostprijs van 127.000 euro doet het zelfs veel meer dan dat. Het brengt duidelijk de onuitgesproken xenofobie aan het licht die aan de basis ligt van ‘het idee Europa’. Het filmpje is losweg gebaseerd op het stichtingsverhaal van Europa. Maar het lijkt ook het huidig bestaan van de Europese Unie te rechtvaardigen op basis van dezelfde argumenten die Europa ooit brachten tot imperialistische avonturen en het koloniseren van 85 procent van de wereld.

In de videoclip wordt Europa gesymboliseerd door een blanke vrouw die in een magazijn door plassen water waadt. Wie vertrouwd is met de Griekse mythologie weet dat dit geen toeval kan zijn. Europa, de maagdelijke dochter van een Aziatische koning, was ook aan het ronddartelen in de oceaan toen ze plots werd ontvoerd door Zeus die zich vermomd had als een witte stier en haar verkrachtte en tenslotte achterliet uit angst betrapt te worden door Hera, zijn echtgenote.

De nacht voor haar aanranding, had Europa al gedroomd dat ze zou aangevallen worden door de continenten van Azië en Libië (nu: Afrika) om uiteindelijk te worden gered door een nieuw en ‘geciviliseerd’ continent. Net als in de mythe wordt ook het Europa van de EU-film aangevallen door drie ‘barbaarse’ mannen. Eerst is er de aanval van het Oosten door een agressief uitziende Aziatische kung-fu fighter, gevolgd door de aanval uit het Midden-Oosten, voorgesteld als een sultan met een massief zwaard. Een beeld dat doet denken aan de kruistochten en het gevecht tegen de ‘ongelovigen’. Tot slot verschijnt de halfnaakte Afrikaan. Genoeg gezegd.

Europa, die hier de wereld even herinnert aan haar superioriteit, vredelievendheid en redelijkheid, staart gewoon minachtend naar de barbaren. Ze vermenigvuldigt zichzelf – zoals het goede vrouw betaamt – en omsingelt haar vijanden die hun wapens neerleggen. De camera zoomt uit en elke ‘identieke’ vrouw wordt een ster op de Europese vlag. De anderen, zeg maar de rest van de wereld, worden uitgewist – ze verdwijnen. Geen verschil meer. Dat mag niet in het toekomstige Europa.

Men kan en moet verbouwereerd zijn door het racisme, seksisme en de xenofobie van dit filmpje. En wat nog schokkender is, is dat dit niet vanzelfsprekend was voor degenen die het filmden – zij die momenteel aan de constructie van Europa werken. Het punt dat ik echter wil maken is dat dit filmpje in feite een symbolische afspiegeling is van een pijnlijke versie van het verhaal achter het idee van Europa.

Het verhaal gaat als volgt. Europa – ten tijde van het oude Griekenland – begon als een geografische notie, zichzelf distantiërend van het Oosten en Azië. Bij de opgang van Rome werd naar een element van cohesie gezocht. Het middel dat hiervoor gekozen werd door het Westen was de tegenstelling tussen nomos en physis. Physis werd geasocieerd met het Oosten en nomos met het Westen: Rome, voorafgaand aan zijn kerstening, werd voorgesteld door zijn wetten, zijn civitas (burgerschap), zijn orde en macht.

In de vierde eeuw ging Europa meer en meer samenvallen met het christendom (en dit duurde tot in de achtiende eeuw, zoals Rousseau optekende, Œuvres Complet III 566). Maar terwijl het christendom ernaar streefde universeel te zijn (de letterlijke vertaling van katholiek is universeel), werd het constant door interne conflicten verdeeld. Wat interessant is, is dat het de dreiging van de ongelovigen en het Oosten was, die vaak als bindmiddel werkte om het christendom bijeen te houden.

Ten tijde van het schisma tussen de oosterse en westerse kerken bijvoorbeeld, waren het de kruistochten die Europa eraan herinnerden dat onze vijanden belangrijker waren dan onze interne verschillen. In de vijftiende eeuw probeerde Europa zich te zuiveren door de Spaanse Inquisitie. Een verlangen die niet kan worden begrepen los van het conflict in Avignon dat toen pas werd ‘opgelost’. En, in de zestiende eeuw, was het opnieuw de dreiging uit het Oosten – de Ottomanen – die Europa erin liet slagen om haar interne twisten tussen protestanten en katholieken op te lossen.

Dit brengt ons tot het laatste hoofdstuk in ons verhaal. Het Europa van vandaag. Na Auschwitz en Srebrenica, lijkt Europa zich te identificeren met de geschiedenis van de Verlichting door zich de rationele, civiele en seculiere connotaties van die Verlichting toe te eigenen. Hierdoor ontkent ze echter alleen haar eigen gruwelijke geschiedenis van geweld binnen en buiten haar grenzen. In een zelfde beweging wordt ook ontkend dat secularisme simpelweg een nieuw imperialistische christelijk, of moeten we zeggen Europees, project is.

Terwijl de EU zeker niet dit verhaal wilde vertellen, kan dit verhaal Europa misschien wel een grotere dienst bewijzen. Het dwingt ons de vraag te stellen: wat betekent de leuze ‘éénheid in verscheidenheid’ nu eigenlijk? Als het niet meer betekent dan het verdwijnen van de verschil van de ander door een abstract universele kloon, dan is het geschiedenis van imperialisme niet veranderd. Het imperialisme heeft zichzelf simpelweg een nieuw masker opgezet.

Anya Topolski, doet onderzoek aan de KU Leuven omtrent de constructie van de Europese identiteit en de uitsluitingen van de andere/vreemde waarmee deze constructie gepaard gaat.

take down
the paywall
steun ons nu!