Sommige misdadigers kunnen hun proces afkopen voor misdrijven waarop een straf tot 20 jaar cel staat. Een rondzendbrief van de procureurs-generaal heeft de modaliteiten van zo’n minnelijke schikking vastgelegd. Het stond in de sterren geschreven dat dit heel wat reacties zou uitlokken. Pure klassenjustitie, zeggen niet alleen juristen maar ook Jan Modaal en Mie Katoen. En rechters die zich bovendien door de nieuwe procedure gepasseerd voelen.
Het is een erfenis van de rooms-blauwe regering-Leterme. De nieuwe Minister van Justitie Annemie Turtelboom (Open VLD) ziet er helemaal geen graten. Bij verkeersovertredingen aanvaarden we toch ook minnelijke schikkingen, aldus de minister. Alsof iemand oplichten hetzelfde is als fout parkeren. De minister meent dat de maatregel enkel bedoeld is om het logge gerechtelijk apparaat vlotter te laten werken. Flexibiliteit en efficiëntie zijn zoals bekend sleutelwoorden in het neoliberale discours.
Het idee is afkomstig uit de bedrijfswereld. Ondernemers die in de clinch liggen met justitie, vinden het maar niks dat het lang duurt vooraleer een rechter uitspraak doet. Eigen schuld, dikke bult. Ze hebben zelf allerlei ingewikkelde constructies opgezet om hun misdrijf te verdoezelen. Dat kluwen ontwarren vraagt tijd. Door een veroordeling dreigen zij op de koop toe opgezadeld te zitten met een strafblad, een gruwel voor burgers die zichzelf hoog aanzien aanmeten. Bovendien kan hun ook het verbod worden opgelegd hun lucratieve bezigheden tijdelijk uit te oefenen.
Aanvankelijk was het de bedoeling de mogelijkheden van zo’n minnelijke schikking uit te breiden voor misdrijven die omschreven worden als witteboordencriminaliteit. Fiscale fraude bijvoorbeeld. De voorbije decennia was de omvang van die fraude dermate groot geworden dat in de vorige regering liefst twee staatssecretarissen er zich met de bestrijding ervan moesten mee bezighouden, onder het waakzaam oog van Didier Reynders, ‘minister van broddelwerk’ (Hugo Camps). De meest bedrijvige van het tweetal was ontegenzeggelijk Carl Devlies (CD&A). Volgens hem moest het mogelijk zijn dat fraudeurs het op een akkoordje gooien met justitie: in plaats van de cel een geldboete.
Nee, dit is hoegenaamd geen klassenjustitie, beweerde Devlies in De Tijd (25/4/2009): “Het klopt dat enkel wie geld heeft, zich een schikking kan veroorloven. Maar wat gebeurt er nu? Wie rijk is, kan dure advocaten betalen om een vrijspraak of een verjaring te bekomen. Wat de rijken vandaag uitgeven aan advocaten, zullen ze morgen aan een schikking betalen.” Kan het cynischer? Eigenlijk is zo’n schikking erg handig als je onrechtmatig verkregen geld wilt witwassen.
De rondzendbrief van de procureurs heeft de toepassing van een minnelijke schikking verruimd. Een indrukwekkend lijstje: namaak van bankbiljetten, vervalsingen, corruptie, afluisteren van communicatie, faillissementsfraude, oplichting, computercriminaliteit, heling en witwassen, bendevorming,… Zolang er maar geen geweld bij te pas komt. Maar wat heet geweld? Het slachtoffer hoeft niet noodzakelijk een fysiek letsel te hebben opgelopen om de dupe te zijn. De fraudeur die de fiscus tilt, beperkt de overheid in haar middelen om bijvoorbeeld hospitalen te subsidiëren zodat de patiënt een fikse factuur krijgt voorgeschoteld.
De nieuwe maatregel geldt evenwel niet voor terrorisme, schending van mensenrechten, verkrachting, brandstichting,… Uiteraard ook voor misdrijven tegen de veiligheid van de staat. Maar wat dan bijvoorbeeld met de georganiseerde misdaad die sinds de val van de Muur van Berlijn als staatsgevaarlijk wordt geschouwd? De georganiseerde misdadigers, die niet eens geweld moeten gebruiken om als dusdanig te worden gecatalogeerd, moeten toch ook ergens met hun geld blijven. Het gaat vaak over zulke enorme sommen dat witwassen of heling van gestolen goederen een noodzaak is. Maar vermits ze nu kunnen schikken…
Voor de staatskassier is dit natuurlijk een godsgeschenk. Van de financiële markten, zoals gecommuniceerd door Europa, moet hij zijn begrotingstekort binnen de perken houden. Dat gebeurt door de afbraak van onze welvaartsstaat. Als Griekenland vandaag de dag geschiedenis schrijft zoals in de Oudheid, dan staat ons nog wat te wachten. Want het gros van de publieke geldmiddelen moet immers voor alles besteed worden aan de afbetaling van de dure leningen op de kapitaalmarkt en de redding van slecht beheerde banken om de bonussen te kunnen uitbetalen. Waar die staatskassier zijn geld haalt, zal het financierskapitaal, vaak zelf niet vies om regels naast zich neer te leggen, worst wezen. Ik heb geen enkele bankier gehoord toen in 2010 aan het licht kwam dat de vorige regering 115 miljoen euro in beslag genomen misdaadgeld dat nog niet verbeurd was verklaard, toch al naar de schatkist had overgeheveld om het begrotingstekort te dekken.
We ergeren ons dood als een tasjesdief door de politie wordt opgepakt en al een half uurtje later vrolijk het politiekantoor verlaat. Zouden we ons ook niet eens ergeren aan de nieuwe maatregel?
Er is echter meer aan de hand. De nieuwe regelgeving ontwricht eens te meer het toch al broze evenwicht der machten. Een parket bestaat uit magistraten (procureur, substituut), die als openbaar aanklager fungeren. Dit openbaar ministerie valt onder de bevoegdheid van de minister van Justitie, de uitvoerende macht dus. Maar de eigenlijke rechterlijke macht, zelfs het hiërarchisch hoogste Hof van Cassatie, wordt door de nieuwe regeling quasi buitenspel gezet.
Louis Tobback verklaarde ooit dat op zijn schrijftafel in het Leuvense stadhuis een eeuwenoud boek ligt dat hij geregeld ter hand neemt: ‘L’Esprit des Lois’ van Charles de Secondat, baron de la Brède et de Montesquieu. Dat boek ligt aan de basis van de liberale grondwettelijke doctrine van de scheiding der machten als wezenlijk bestanddeel van onze democratie. Tobback hoeft zijn beduimeld exemplaar niet meer te vervangen door een nieuw.
