De Jury van Democratie 2000 reikt dit jaar de Prijs voor de Democratie uit aan ‘het Burgerplatform voor Steun aan de Vluchtelingen’ met de volgende motivatie.

Indrukwekkende solidariteit

Sinds september 2017 ondersteunt het Burgerplatform dagelijks honderden vluchtelingen die in Brussel en andere steden en gemeenten in ons land stranden. Gestaag bouwde het Burgerplatform aan een netwerk van zo’n 30.000 burgers uit gans het land die op vrijwillige basis vluchtelingen overnachtingen aanbieden en de vluchtelingen ook wegwijs maken in hun contacten met administratieve, medische en juridische diensten. De indrukwekkende solidariteit die door duizenden burgers de voorbije jaren werd opgebouwd is een belangrijk humaan antwoord op het falende en de-humaniserende opvang- en asielbeleid van onze Federale Regering.

Terwijl honderden vluchtelingen dagelijks doodop van de stress noodgedwongen in het Maximilaan- en andere parken moeten overnachten en overleven, zetten meer en meer burgers hun deur open om mensen op de vlucht op een humane en gastvrije manier de nodige opvang en zorg te bieden. Het netwerk ‘Hébergement Plateforme Citoyenne’ en het ‘Burgerplatform voor overnachtingen is zo goed georganiseerd en wijdvertakt dat er naast Brussel ook in Leuven, Gent en Antwerpen lokale groepen zijn ontstaan. 

Opkuistweet Francken

Na de opkuistweet van Francken groeide het aantal burgers dat voor solidariteit koos heel sterk. Het is een sterk signaal dat wanneer een overheid kiest voor een brutale en ontmenselijkende aanpak de civiele samenleving niet bij de pakken blijft zitten.

Naast het vrijwillig opvangen van mensen op de vlucht koos het Burgerplatform om op zondag 18 januari met meer dan 2.000 burgers een mensenketting te vormen tussen het Maximiliaanpark en het Noordstation uit protest tegen een geplande razzia van de federale politie. Deze vorm van burgerboycot is uniek in de Belgische politieke geschiedenis en baart opzien, zowel in binnen- als buitenland. De mensenketting was en is een sterk signaal dat het beleid anders moet. 

Burgerlijke ongehoorzaamheid

Het opvallende aan deze solidariteit is dat het zich volledig van onderuit is ontwikkeld. Ver van de schijnwerpers van de media en los van de heersende politieke krachten. Het zijn veelal heel gewone mensen die zich dag na dag inzetten omdat ze niet langer een overheid aanvaarden die steeds onmenselijker over migranten spreekt en een steeds brutaler push back beleid voorstaan.

De federale politie beletten een razzia uit te voeren is een belangrijke daad van burgerlijke ongehoorzaamheid die de ‘Prijs voor de Democratie’ verdient. 

Dat dit robuuste solidariteits-netwerk als een doorn in het oog van de politieke krachten wordt ervaren illustreert de vitaliteit en de wil tot verzet tegen de in ons land nooit geziene criminalisering van vluchtelingen door bepaalde politieke krachten.

Burgers die mensen op de vlucht onderdak bieden en beschermen tegen een falend opvang- en asielbeleid is een vorm van unieke solidariteit die de grond- en mensenrechten centraal zet. Zoals het hoort in een echte democratie.

Jan de Maeseneer en sociale geneeskunde

De winnaar van de Prijs Jaap Kruithof 2018 gaat naar prof. em. Jan de Maeseneer. De jury motiveert haar keuze voor Jan de Maeseneer met de volgende argumenten.

Prof. Jan De Maeseneer was professor huisartsgeneeskunde aan de UGent. Heeft zich in zijn volledige loopbaan ingezet voor een sociale geneeskunde met grote aandacht voor eerstelijnszorg, wijkgezondheidscentra, patientenrechten en zelfs eerstelijnszorg in Afrika.

Belangrijk om te vermelden is dat hij als professor huisartsgeneeskunde aan de UGent honderden dokters opgeleid heeft met oog voor de sociale aspecten van geneeskunde in relatie tot de volksgezondheid.

Bruggenbouwer

“Jan De Maeseneer is iemand die zich altijd onvermoeibaar heeft ingezet voor een betere huisartsgeneeskunde. Ook internationaal heeft hij zijn stempel kunnen drukken en heeft hij baanbrekend onderzoek verricht. Het is iemand met een duidelijke visie, maar ook een persoon die bruggen kan bouwen”, loofde Domus Medica in 2016 onze laureaat.

Hij was werkzaam in het eerste wijkgezondheidscentrum in Gent aan de Botermarkt in Ledeberg en werd later bekend door zijn werk in het Wijkgezondheidscentrum De Sleep in Gent. In 1981 begon hij deeltijds als assistent te werken bij het departement Huisartsgeneeskunde en Eerstelijnsgezondheidszorg van de UGent.

In 1989 doctoreerde hij met de thesis The functioning of 94 GP trainers at the State University of Ghent: an explorative research. Twee jaar later werd hij departementshoofd van de vakgroep. Bij zijn academisch onderzoek gaat de aandacht vaak naar onderwijs, gezondheidspromotie, ongelijkheid in de zorg en kwaliteit in de zorg.

Wijkgezondheidscentra

De gezondheidspolitiek interesseerde hem al meteen heel erg. Zo was hij een grote voorvechters van het Globaal Medisch Dossier en toonde hij zich steeds een pleitbezorger van de wijkgezondheidscentra. Een mening die hij wereldkundig maakte in veelvuldige contacten met politici, in tientallen standpunten en open brieven in de algemene media en ook als één van de leden van het Vlaams Huisartsenparlement.

Op internationaal vlak oogt zijn curriculum indrukwekkend. Sinds 1996 is hij lid van de Wonca International Classification Committee. In 1997 richtte hij het internationale samenwerkingsplatform Primafamed-network op, dat bijdraagt tot de ontwikkeling van de huisartsgeneeskunde en de eerstelijnszorg in Afrika. Jan De Maeseneer zetelt in de Strategic Advisory Council for Welfare, Health and Family en sinds 2005 is hij voorzitter van het European Forum for Primary Care. Sinds 2007 is hij tevens secretaris-generaal van het Network Towards Unity for Health.

Wijlen Jaap Kruithof was zelf een groot voorvechter voor een “geneeskunde voor het volk” met de nadruk op wijkgezondheidscentra en patiëntenrechten.

Zwarte zondag

De prijs voor de Democratie werd ingesteld in 1992 na het democratische debacle van “zwarte zondag” 24 november 1991” waarbij bleek dat de politieke democratie zeer broos was en verdedigd moest worden door alle democraten tegen extreem-rechtse, populistische en anti-politieke stromingen in. De laureaat ontvangt een bronzen beeld ontworpen door beeldhouwer/zanger Walter De Buck.

Het is de bedoeling van de jaarlijkse prijs voor de democratie, om iemand, een individu of een organisatie, te bekronen die zich heeft onderscheiden in inzet en initiatief op één van de belangrijke thema’s in de voortdurende strijd voor de democratie. De uitreiking van de prijs is dan ook telkens een gelegenheid om aan te geven welke aangelegenheden het voorbije jaar inzet zijn geweest voor het behoud en de versterking van een democratisch regime en aan te tonen dat daarin ook de inzet en de strijd van personen en groepen het verschil kunnen maken. Een democratische samenleving kan niet blijven bestaan zonder de voortdurende activiteit van vele democratische burgers.

De sluipende ondermijning van de democratie gaat niet alleen verder in onze instellingen, maar vooral ook in de geesten van de mensen.

Kloof tussen burger en politiek

Het gaat niet zo goed met de representatieve democratie. Waar de kiesplicht niet bestaat vermindert de opkomst. Bij ons is er opkomstplicht, maar de kloof tussen burger en politiek is niet gedicht. Politieke partijen worden steeds meer door de media bepaalde kiesverenigingen. Het electoraat is zeer vlottend. De politieke controle via de zuilen is gelukkig sterk verminderd. Maar in het algemeen is het niet goed gesteld met het vertrouwen in de politiek. Dat is niet gezond voor de democratie, want die vereist een gezond en gedragen politiek debat.

De democratie vereist actieve burgers. Niet alleen mensen die actief willen deelnemen aan verkiezingen. Maar vooral mensen die begaan zijn met het algemeen belang, met de maatschappelijke agenda, met het publieke debat. En die zijn er in dit land. Niet alleen is nog een meerderheid van de bevolking lid van verenigingen, is ze verbonden met het georganiseerde middenveld. De laatste jaren is ook een zeer actieve civiele maatschappij actief geworden die deelneemt aan het maatschappelijk debat.

We zullen die actieve burgers en organisaties die zich dagelijks inzetten om de democratie te beschermen, te verdiepen, te democratiseren blijven zoeken en een podium aanbieden.

Radicale denken en strijd

Tien jaar geleden na de dood van moraalfilosoof Jaap Kruithof werd ook de Jaap Kruithof Prijs ingesteld waarbij telkens een radicale denker of sociale beweging wordt bekroond ter nagedachtenis van het radicale denken en strijd voor maatschappelijke verandering van Jaap Kruithof.