Op 21 juli 2014 maakte de
Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken, Frans Timmermans, in de VN
Veiligheidsraad grote indruk bij de stemming van resolutie 2166 over de ramp met vlucht MH17 waarbij 298 mensen omkwamen, onder wie 195
Nederlanders. “Nederland
is bereid om in nauwe samenwerking met de betreffende landen, de Verenigde
Naties en de ICAO[1],
de leiding op zich te nemen in het onderzoek[2] naar de oorzaak van de
tragedie. “Ik ben mij bewust van onze verantwoordelijkheid,” aldus de zichtbaar
aangeslagen minister, die de Veiligheidsraad nadrukkelijk wees op haar
verantwoordelijkheid om zo nodig aanvullende maatregelen te treffen om “de
veiligheid en beveiliging van de rampplek en de internationale onderzoekers” te
waarborgen. Vervolgens werd de resolutie met eenparigheid aangenomen.

Timmermans
mag dan “buitengewoon
intelligent [en] eloquent” zijn, erg doortastend is hij in het onderzoek naar de
oorzaak niet geweest. De zwarte dozen werden door de “rebellen” geborgen en
overgedragen aan de Maleisische delegatie die ze vervolgens naar een
laboratorium in het Verenigd Koninkrijk stuurde. Waren het niet de “rebellen”
die het Nederlandse onderzoek bemoeilijkten, dan staken de troepen van Kiev wel
stokken in het wiel. Op 11 augustus, vier weken na de ramp, zei onderzoeksleider
Kees Kuijs in het Nederlandse TV-programma Nieuwsuur dat zijn team zich
had beperkt tot een zoektocht naar stoffelijke resten en persoonlijke spullen,
en niet had gezocht naar de oorzaak van de ramp. De rebellen zouden dat van ons
niet geaccepteerd hebben, en al evenmin van een team van de Nederlandse
Onderzoeksraad
voor Veiligheid
(OVV), aldus een weinig overtuigende Kuijs.

Geen
bezoek aan crashsite, onderzoekers terug in Nederland

In
een recent persbericht zegt de OVV dat een
internationaal team de afgelopen weken informatie heeft verzameld en “over
enkele weken” voorlopige bevindingen zal publiceren op basis van de zwarte
dozen, gegevens van de verkeersleiding, radarbeelden en eventueel
satellietfoto’s. Het team is naar Den Haag teruggekeerd en “om daar verder te
werken”. Blijkbaar is het OVV-team wegens “de verslechterde veiligheidssituatie
in Oost Oekraïne” nooit op de crashsite geweest en keerde het naar Den Haag
terug op grond van een “besluit van het kabinet”. Men roept opnieuw de problematische
veiligheidssituatie in om aan te geven dat het onzeker is of “de gegevens
aangevuld kunnen worden met verder [forensisch-technisch] onderzoek op de
crashsite.” Of men de informatie van “enkele onderzoekers onder leiding van
Oekraïne [die] kort op de crashsite [zijn] geweest” meeneemt in de rapportering
blijft onvermeld.

Het
eerdere kort bericht van de OVV is een
soort functiebeschrijving. Het onderzoek moet de toedracht achterhalen. Dat
vergt een “grondig onderzoek” naar “alle beschikbare informatie.” Hier lijkt
het onderzoek te gaan falen: de “informatie” van de verkeersleiding in Kiev is
eenzijdig, men spreekt niet specifiek over de opnames van de gesprekken tussen
toren en MH17 (die zouden zijn “verdwenen”[3]), men blijkt geen
boodschap te hebben aan de uitvoerige onderzoeksgegevens die Rusland ter
beschikking heeft gesteld en doet geen beroep op de informatie die in
Washington beschikbaar moet zijn van spionagesatellieten die boven het
oorlogsgebied hingen en de Amerikaanse vloot die op manoeuvres in de Zwarte Zee
het oorlogsgebied nauwlettend in de gaten hield.

Van
een serieus onderzoek komt weinig in huis

Alles
duidt erop dat Nederland wordt tegengewerkt. Resolutie 2166 geeft Nederland een
scala van drukmiddelen. Het had, zoals door Moskou
gesuggereerd,
een tweede resolutie kunnen afdwingen voor een staakt-het-vuren rond de
crashzone, idealiter gewaarborgd door gewapende blauwhelmen. Het had Oekraïne
kunnen aanzetten het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag de verdachten te
laten vervolgen. Maar voor zover
bekend is van een Nederlands initiatief geen sprake. Van een serieus
onafhankelijk onderzoek, zoals destijds in Lockerbie, zal nog weinig in
huis komen: de wapenstilstand rond het rampgebied, die toch al niet werd
nageleefd, werd 7 augustus door het regime in Kiev opgezegd, waarna het Oekraïense
leger de crashsite probeert te veroveren “om de toegang van de onderzoekers tot
de rampplek te waarborgen”. Maar voor Kiev staat de uitkomst bij voorbaat vast:
Rusland is schuldig.

In
Maleisië wordt daar blijkbaar anders over gedacht. Een artikel in het aan de overheid gelieerde blad
New Straits Times
(NST) wijst op onderzoeksjournalist Robert Parry die meent dat vlucht MH17 is
neergehaald door een Oekraïens gevechtsvliegtuig. Parry citeert een tv-interview met de
Oekraïens-Canadese OSCE-onderzoeker Michael Bociurkiw, die met enkele collega’s
als eerste bij het nog smeulende wrak arriveerde. Sommige wrakstukken waren
doorzeefd met wat leek op inslagen van zware automatische wapens en toonden ook
gaten die wijzen op de inslag van een raket vol flechettes, aldus Bociurkiw. Het NST-artikel
vormt een zware aanklacht tegen de Oekraïense regering, maar ook tegen
Washington, Berlijn en de EU. Die hebben februari dit jaar het regime in Kiev
na een door fascisten geleide putsch aan de macht gebracht. Dat zet geheime
agenten en huurlingen in die de fascistische milities en eenheden van de
Nationale Gardes aansturen die vechten in Oost-Oekraïne waar MH17 werd
neergeschoten. Het zijn zij die een explosieve militaire confrontatie met het
nucleair bewapende Rusland zoeken.

Opbod
aan economische sancties

Dat
de wereld Moskou onmiddellijk en luidkeels schuldig verklaart aan het neerhalen
van MH17, ligt in het verlengde van de stroom kritiek op Rusland en president Poetin
van de afgelopen jaren. Denk aan Pussy Riot, de homowetgeving en Solchi. Die
kritiek is onderdeel van een strijd rond zaken als het asiel voor klokkenluider
Edward Snowden en het blokkeren van het Westerse plan om de Syrische president
Assad ten val te brengen, waarmee er na Irak en Libië een abrupt einde kwam aan
de geplande regimewissels in het Midden-Oosten. De aanhechting van de Krim bij
Rusland, de beweerde Russische steun aan opstandelingen in Oost-Oekraïne en nu
het neerhalen van MH17 waar Rusland verantwoordelijk wordt gesteld: dat alles
heeft geleid tot een opbod aan economische sancties. Deze beginnende handelsoorlog
doet de VS nauwelijks pijn en Rusland kan tegen een stootje. Maar het is vooral
de EU die lijdt onder de Russische tegenmaatregelen.

Zeven op de tien Nederlandse bedrijven kunnen zich
vinden in de sancties tegen Rusland “vanwege de inlijving van de Krim en het
neerhalen van vlucht MH17[4]”. Dat blijkt uit een enquête[5] onder 743 Nederlandse
ondernemingen, afgenomen in opdracht van het Nederlandse Financieele Dagblad
(FD) juist voor de Russische tegenmaatregelen. De krant meldt wel dat de
steekproef nauwelijks agrarische bedrijven bevatte, maar niet dat van de 126.000 Nederlandse exporterende bedrijven er slechts 4.000 exporteren naar Rusland. De headline van het
FD-artikel dat “de meeste Nederlandse bedrijven” achter de sancties tegen
Rusland staan, verdient dus enige nuance. Nu over de schuldvraag rond MH17 niets
zinnigs te zeggen valt, bevreemdt het dat de krant niet wilde reageren op de
vraag of het onderdeel “…en het neerhalen vorige maand van vlucht MH17” als zodanig
aan de respondenten werd voorgelegd.

De
dappere stemming in het mercantiele Nederland slaat om

Maar rond het afgelopen weekend sloeg de dappere
stemming in Nederland plotseling om. “De aankondiging donderdag dat Rusland een
boycot wil van land- en tuinbouwproducten uit de Europese Unie en de Verenigde
Staten, kwam in Nederland hard aan,” zo blokletterde het Financieele Dagblad (FD).
“De vrees bestaat dat het politieke conflict rond Oekraïne zal leiden tot een
langdurige importstop, met grote financiële gevolgen voor boeren en tuinders,”
aldus het FD.

Nu de tegensancties het o zo mercantiele Nederland blijkbaar veel
pijn doen, moet worden afgewacht of van Nederland nog veel steun mag worden
verwacht bij een verdere escalatie van de handelsoorlog met Rusland. Het
is wel zeker dat premier Rutte niet “de onderste steen” rond MH17 mag boven krijgen, en zijn
verplichtingen jegens “de
onschuldige slachtoffers en hun nabestaanden” moeten wegvallen tegen de
belangen van het Westen in de mondiale strijd om de macht.

Dit artikel verscheen
eerder op Geopolitiek in perspectief

[1]
International Civil Aviation Organization

[2] §3 van de resolutie: “Supports efforts to
establish a full, thorough and independent international investigation into the
incident in accordance with international civil aviation guidelines”

[3] In een interview met
de New Straits Times
wijst de Oekraïense ambassadeur in Maleisië Ihor Humennyi berichten als zouden
de bandopnames in beslag genomen zijn door de Oekraïense geheime dienst SBU van
de hand. “Daar is geen enkel bewijs voor. Ik lees dat enkel in de kranten,” aldus
de ambassadeur.

[4] Het FD, noch TNS Nipo dat de enquête uitvoerde, wilde reageren op de vraag of het tendentieuze onderdeel
“… en het neerhalen vorige maand van vlucht MH17” (er is immers
niets bekend over de toedracht) als zodanig was vermeld in een vraag aan de respondenten

[5] Ondernemerspeil, een
maandelijkse enquête uitgevoerd door TNS Nipo voor het Financieele Dagblad.