Adriel Kasonta: Wat denkt u van het initiatief van Oekraïne om strijders te ronselen in Afrika en ze vervolgens in te zetten tegen de Russische grondtroepen? Gelooft u dat deze oproep kans heeft op slagen? Zullen we het meemaken dat deze mensen schouder aan schouder vechten met neonazi’s die in andere omstandigheden een diepe haat voelen voor mensen van kleur?

Vijay Prashad: [Volodymyr] Zelensky, president van Oekraïne, heeft aan ‘burgers van de wereld’ gevraagd om in Oekraïne te komen vechten. Ik was verrast door de commentaar van Liz Truss, minister van Buitenlandse Zaken van het Verenigd Koninkrijk. “Als mensen aan die strijd hun steun willen verlenen, zal ik hen daarbij helpen”, zei ze. Dat verraste me omdat ik moest denken aan de recente ervaring met Europeanen die naar Syrië trokken om mee te vechten in die oorlog, waarna ze diep geradicaliseerd of gedesoriënteerd weer thuis kwamen.

Liz Truss, minister van Buitenlandse Zaken van het Verenigd Koninkrijk Foto: Flickr

Is het een goed idee om burgers in een oorlogszone toe te laten? De Franse regering raadde het alvast af, met betrekking tot westerse burgers dan toch. Sommigen van die lui – zoals die 200 mensen die uit Kroatië kwamen – die zich naar Oekraïne begeven, zijn neonazi’s die zich willen aansluiten bij door nazi’s geleide bataljons, zoals het Azov-bataljon.

In vele landen – van Algerije tot Senegal – hebben Oekraïense ambassadeurs via sociale media mensen gevraagd om in Oekraïne te gaan vechten. Dit is een zeer verontrustende ontwikkeling.

Huurlingen worden betaald. Volgens recente gegevens – zoals in de London Times bijvoorbeeld – krijgen beroepshuurlingen 2000 dollar per dag aangeboden om naar Oekraïne te gaan. Als mensen uit Senegal zelfs nog maar een tiende van dat bedrag krijgen, wat dus neerkomt op 200 dollar per dag, dan is dat voor hen meer dan een gemiddeld maandloon (161 dollar).

Dat Zelensky in Oekraïne samen met Oekraïners een burgermilitie vormt, is totaal iets anders dan gebruik maken van de internationale arbeidsverdeling om mensen uit armere landen te rekruteren en ze dan in Oekraïne te laten vechten.

Werkeloze Senegalese arbeiders zouden dit wel eens als een buitenkans kunnen zien: een smak geld verdienen en tegelijk naar Europa migreren. Dit gegeven zou bij de VN toch een alarmbel moeten doen afgaan, want het ruikt naar mensenhandel. De Senegalese regering heeft de Oekraïense ambassadeur in Dakar op het matje geroepen en hem meegedeeld dat deze manier van rekruteren niet strookt met de Senegalese wetgeving.

Dat Zelensky in Oekraïne samen met Oekraïners een burgermilitie vormt, is totaal iets anders dan gebruik maken van de internationale arbeidsverdeling om mensen uit armere landen te rekruteren en ze dan in Oekraïne te laten vechten. Vergeet niet dat er in de schoot van de Verenigde Naties zoiets bestaat als het Internationaal Verdrag tegen de Rekrutering, het Gebruik, de Financiering en de Opleiding van Huurlingen. Zesenveertig landen hebben dit verdrag geratificeerd, waaronder Senegal en Oekraïne.

We hebben allemaal de mediaverslagen en livestreams gezien van de studenten uit landen van het Globale Zuiden die vastzaten aan de grens tussen Oekraïne en Polen. Ze verklaarden dat ze tijdens de evacuatie het voorwerp waren geweest van ongelijke behandeling. Daarmee bedoelden ze dat ze met racisme en openlijke segregatie te maken kregen toen ze werden verzocht om achteraan de rij te gaan staan. Wat zou de grondoorzaak van dergelijk gedrag kunnen zijn? Heeft dit nadelige gevolgen voor de toekomst?

Elke burger die een oorlog wil ontvluchten is een oorlogsvluchteling en moet volgens de bepalingen van het internationaal recht als zodanig  worden beschermd. Deze studenten zijn ook oorlogsvluchtelingen.

We weten dat Polen zich uitermate racistisch opstelt tegenover vluchtelingen uit Azië (Afghanistan en Syrië). Waarom zou het plots zijn racistische toegangsbeleid wijzigen voor Aziatische en Afrikaanse studenten die uit Oekraïne komen?

De aangrenzende landen hanteren een ‘Oekraïne Eerst’-beleid. Dit gegeven wekte beroering bij een aantal regeringen over heel de wereld. De Afrikaanse landen, van Nigeria tot Zuid-Afrika, toonden als eerste hun verontwaardiging. Helaas moet ik zeggen dat de reactie van de Aziatische regeringen op dit vlak minder uitgesproken was dan eigenlijk had gemoeten.

Deze retoriek van ‘blauwe ogen en blond haar krijgt voorrang’ is in hoge mate verontrustend. Tot nu toe ontbreekt elk commentaar vanwege de machtigste landen.

Deze houding verdient de nodige aandacht en mag niet vergeten worden op het moment dat de oorlog stopt. We moeten een breder gesprek voeren over racisme, vooral dan op het gebied van oorlogsvoering. Is de bezorgdheid ten aanzien van de Iraki’s en de Syriërs even groot als die voor de Oekraïners?

Deze retoriek van ‘blauwe ogen en blond haar krijgt voorrang’ is in hoge mate verontrustend. Tot nu toe ontbreekt elk commentaar vanwege de machtigste landen. Ook de Verenigde Naties houden zich afzijdig, voor zover ik weet.

Ook de mediaberichtgeving in verschillende landen is doordrongen van racisme. Vluchtelingen van kleur die aangaven te studeren in Oekraïne werden in de ondertitels van een VTM-reportage van maandag 28 februari aan de grens van Oekraïne prompt omgeturnd tot ‘vluchteling uit Marokko’. Screenshot VTM Nieuws

Een witte vrouw werd, zonder dat haar afkomst ter discussie werd gesteld, in de titel geïntroduceerd als ‘Oekraïense vluchtelinge’.

De westerse verslaggeving over de situatie in Oekraïne laat veel te wensen over. Er wordt onderscheid gemaakt tussen diegenen die het conflict in Oekraïne ontvluchten en zij die op de vlucht gaan voor conflicten in het Midden-Oosten of Afrika. Voorbeeld hiervan is de berichtgeving van Charlie d’Agata, nieuwscorrespondent van het Amerikaanse CBS. Wat zegt ons dat over het zogenaamde cumulatieve Westen? Kunnen we stellen dat het Westen, om het even cru uit te drukken, moreel bankroet is?

Ik denk dat de westerse landen hoge nood hebben aan zelfbeschouwing. Liberalisme gaat niet dieper dan de huid, en dat is nog mild uitgedrukt. D’Agata heeft zich verontschuldigd en zijn misstap werd hem vergeven. Hij brengt nog altijd verslag uit. Ik zeg niet dat hij moet gecanceld worden, maar het is wel gebleken dat hij geen al te beste kijk heeft op hoe dit verhaal moet worden gebracht.

Er gebeurt op dit moment trouwens totaal geen introspectie of zelfreflectie op dat vlak. In de Verenigde Staten hebben verschillende deelstaatregeringen hun politieke macht gebruikt om het onderwijzen over racisme en discriminatie tegen te werken. Daarbij demoniseerden ze de ‘kritische rassentheorie’ en een aantal etnische studies.

In het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk is er niet eens een aanzet gegeven tot zelfbeschouwing aangaande hun imperialistische geschiedenis. Beide landen zitten nog altijd in de ontkenningsfase en weigeren de pertinente morele argumenten van hun antiracistische bewegingen te honoreren. Het morele bankroet van de elite is overduidelijk, al zijn er in de westerse landen massabewegingen die dit soort zaken nadrukkelijk op de agenda willen zetten.

Op geen enkel moment heb ik een gelijkaardige kwaadheid en collectieve actiebereidheid gezien toen de Verenigde Staten en hun bondgenoten landen in het Midden-Oosten of Afrika binnenvielen en illegaal bombardeerden. Terwijl de Russische militaire campagne in Oekraïne aan de gang was, bombardeerde Saoedi-Arabië Jemen, en vorige maand bombardeerde U.S. AFRICOM Somalië. Betekent dit dat de levens en het lijden van Europeanen belangrijker zijn dan die van anderen? Zijn we dan niet allemaal gelijk?

VP: Ik geloof in het bestaan van een internationale opdeling van de mensheid. Over dit concept ben ik beginnen nadenken toen ik voor het eerst de woorden las van een vertegenwoordiger van American Cyanamid, een groot chemisch conglomeraat, na de ontploffing van Union Carbide in Bhopal in Indië, waarbij duizenden mensen omkwamen.

Michael Utidjian, medisch directeur van American Cyanamid, die ooit voor Union Carbide werkte, gaf de plaatselijke leidinggevenden de schuld omdat ze de ‘Noord-Amerikaanse filosofie inzake het belang van het menselijk leven’ niet deelden. Met andere woorden, in dat deel van de wereld kan het de mensen niet schelen of ze nu leven of doodgaan. Als dat zo is, hoef je hen ook geen schatten te betalen en kan je zonder meer de lonen verlagen. En dan hoef je het ook niet zo nauw te nemen met de veiligheidsnormen. En dan kan je hen ook bombarderen.

Een Jemeniet sterft. Tja, Jemenieten sterven nu eenmaal. Maar als een Europeaan sterft, is dat een verschrikking.

Een Jemeniet sterft. Tja, Jemenieten sterven nu eenmaal. Maar als een Europeaan sterft, is dat een verschrikking. Dat is wat ik bedoel met die internationale opdeling van de mensheid. Het is moreel verfoeilijk. Tegelijk is het een schending van het internationaal recht.

President Macron ontving zijn ‘goede vriend’ kroonprins Mohammed bin Salman van Saoedi-Arabië, de architect van de oorlog tegen Jemen. Bron: therealnews.com screenshot

Die opdeling mag dan een schending van het rechtssysteem zijn, dit soort zaken gebeurt met de regelmaat van de klok. Toen de regering van Haïti in 2009 het minimumloon wilde optrekken, stak de Amerikaanse regering daar een stokje voor. De bedoeling was om het minimumloon te verhogen tot 1,75 dollar per dag (een bedrag dat nog altijd onder de armoedegrens van 2 dollar per dag lag). Dat is nog zo’n voorbeeld van die internationale opdeling van de mensheid: sommige mensen moeten inhumaan leven.

Hierover moeten we ons verontwaardigen. Tegelijk moeten we werken aan instrumenten die dat systeem kunnen veranderen.

Ik zou het even willen hebben over het concept van de ‘internationale gemeenschap’. Welke vorm neemt die ‘internationale gemeenschap’ tegenwoordig aan en is dit concept sinds de negentiende eeuw veranderd?

Ik ben van oordeel dat de term ‘internationale gemeenschap’ dikwijls is misbruikt. In de kern gaat het om een aangepaste versie van de wereldorde ingesteld door de oude koloniale grootmachten toen ze in 1885 in Berlijn samenkwamen om Afrika te verdelen.

We hebben een meer democratische wereldorde nodig, een wereldorde die rekening houdt met de hoop en de dromen van alle volkeren ter wereld.

Als de term ‘internationale gemeenschap’ wordt gebruikt, hoort bijvoorbeeld de regering van Nepal of de regering van Barbados daar niet bij. De term verwijst in de meeste gevallen naar de NAVO-lidstaten, of naar de permanente leden van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties.

We hebben een meer democratische wereldorde nodig, een wereldorde die rekening houdt met de hoop en de dromen van alle volkeren ter wereld. De regeringen die lid zijn van de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties moeten die dromen naar de onderhandelingstafel brengen.

Ik stelde die vraag van daarnet omdat de Verenigde Staten een sanctie tegen Indië overwogen vanwege zijn onthouding tijdens de VN-stemming over Rusland. Ook gaven de VS lucht aan hun verontwaardiging ten overstaan van landen als China, Indonesië, Brazilië en Pakistan door ze ‘internationale paria’s’ te noemen. Kunnen we stellen dat de ontwikkelingen in Oekraïne een duidelijke demarcatielijn hebben getrokken tussen het Globale Noorden en het Globale Zuiden? En gesteld dat dat zo is, wat zijn daarvan dan de mogelijke gevolgen?

VP: De Verenigde Staten hebben één enorm voordeel en dat hebben ze al tientallen jaren: vanuit hun financiële bolwerk bestaande uit dollar-Wall Street-Amerikaanse schatkist-IMF kunnen ze aan heel wat economische activiteit gestalte geven.

Bij het grootste deel van de wereldhandel wordt de dollar als betaalmiddel gebruikt, en de meeste financiële transacties passeren via het door de Amerikaanse schatkist geruggensteunde banksysteem van Wall Street en het IMF. Dat maakt het de Amerikaanse regering wel erg gemakkelijk om aan andere landen sancties op te leggen.

Deze sancties zijn echter niet mogelijk zonder internationale overeenkomst. Het Handvest van de Verenigde Naties (zie Artikel 41) bepaalt dat zulke economische sancties alleen aan de hand van een resolutie van de VN Veiligheidsraad kunnen worden opgelegd. Daarom noemen wij die sancties illegaal en eenzijdig. Ze zijn enkel mogelijk vanwege de enorme macht die de VS uitoefenen op commerciële, financiële en ontwikkelingssystemen.

Er moet een stevig debat komen over mogelijkheden om een andere weg in te slaan dan die van het dollar-Wall Street-Amerikaanse schatkist-IMF-bolwerk.

De dollar als betaalmiddel afschaffen en andere financiële systemen uit de grond stampen is makkelijker gezegd dan gedaan. Een x-aantal landen zou deze alternatieve systemen dan moeten overnemen, maar de omgang met de dollar zit zodanig ingebakken dat elke poging om een andere handelsmunt of nieuwe financiële boekingssystemen in te voeren kansloos is. Dat zou veronderstellen dat een groot aantal landen een andere munteenheid als betaalmiddel zou gaan gebruiken zonder vrees voor sancties van de VS.

Mensen uitsluiten en op de kast jagen is allemaal goed en wel, maar je moet ook nog met een alternatief op de proppen komen. China en Rusland hebben andere boekingssystemen, maar er zijn niet veel landen of banken die ze gebruiken. Alternatieven uitwerken zou veel gemakkelijker geweest zijn via het blok van de BRICS-landen, maar daar is niet zoveel van terechtgekomen. Er moet een stevig debat komen over mogelijkheden om een andere weg in te slaan dan die van het dollar-Wall Street-Amerikaanse schatkist-IMF-bolwerk.

Zoals we weten is Karim A. A. Khan, de nieuwe aanklager van het Internationaal Strafhof, een onderzoek begonnen naar mogelijke oorlogsmisdaden in Oekraïne omdat Rusland in deze misschien betrokken partij is. De ernstige aantijgingen tegen de strijdkrachten van de VS en de CIA in verband met eventuele oorlogsmisdaden in Afghanistan schonk hij evenwel niet de minste aandacht. Kunnen we dit een dubbele standaard noemen? We kennen immers de reputatie van het Internationaal Strafhof dat ze wel Afrikaanse dictators vervolgen maar figuren als Tony Blair en George W. Bush ongemoeid laten.

VP: Natuurlijk is dat een dubbele standaard. Instellingen zoals het Internationaal Strafhof zitten onder de stolp van de westerse grootmachten. Dat is jammer. De Verenigde Staten hebben zelfs niet eens het Verdrag van Rome geratificeerd waaruit het Internationaal Strafhof is voortgekomen. Toch bepalen ze de agenda omdat ze zoveel diplomatieke en financiële macht hebben. Het Internationaal Strafhof moet eens goed nadenken over zijn eigen geloofwaardigheid.

Dit interview met Vijay Prashad verscheen eerder op Asia Times en werd vertaald door Ronald Decelle. 

Adriel Kasonta is consultant inzake politiek risico en advocaat met kantoor in Londen. Hij is specialist bij de Russian International Affairs Council (RIAC) in Moskou en gewezen voorzitter van het International Affairs Committee in de schoot van de Bow Group, de oudste conservatieve denktank van het Verenigd Koninkrijk. Kasonta is afgestudeerd aan de London School of Economics and Political Science (LSE). U kunt hem volgen op Twitter: @Adriel_Kasonta.

Vijad Prashad is gedelegeerd bestuurder van Tricontinental: Institute for Social Research. Hij is auteur of uitgever van verscheidene boeken, waaronder ‘The Darker Nations: A Biography of the Short-Lived Third World’ (The New Press, 2007), ‘The Poorer Nations: A Possible History of the Global South’ (Verso, 2013) en ‘Washington Bullets’ (LeftWord 2021), met een voorwoord van Evo Morales Ayma.

Zijn meest recente boek is ‘The Withdrawal: Iraq, Libya, Afghanistan, and the Fragility of US Power’ (The New Press, 2022), dat hij samen met Noam Chomsky schreef en in augustus zal verschijnen.

Hij schrijft regelmatig voor Frontline, The Hindu, Alternet en BirGun. Hij is hoofdredacteur van LeftWord Books en hoofdcorrespondent van de Globetrotter die zijn artikels aan de Asia Times aanbiedt.