Sinds de val van de regering-Sócrates, precies twee weken geleden, was de vraag om steun van het Europese noodfonds zo goed als onvermijdelijk geworden.

“Ik heb er alles aan gedaan om dit scenario te vermijden, maar we kunnen de vraag om steun niet langer uitstellen”, verklaarde de ontslagnemende Portugese premier aan de bevolking in een toespraak die woensdagavond laat live werd uitgezonden op de openbare televisiezender RTP.

Lissabon heeft Jean-Claude Juncker, de Luxemburgse premier die de EU-landengroep van de eurozone voorzit, al officieel laten weten dat het om hulp uit het noodfonds vraagt. Officieel is er nog geen bedrag genoemd, maar in de Portugese pers werd donderdag uitgegaan van een steunaanvraag van 80 tot 90 miljard euro.

Langetermijnrente was onbetaalbaar geworden

De Portugese regering had nochtans tot begin deze week met klem ontkend dat ze aan de alarmbel zou trekken. Zelfs woensdagmiddag liet het ministerie van Financiën nog weten dat “alles onder controle was”. Maar op een nieuwe staatslening moest Portugal een recordrente gaan betalen. De tienjaarsrente op overheidsobligaties is al opgelopen tot 8,78 procent. Toen was het voor iedereen duidelijk dat uitstel geen optie meer was.

Ratingbureaus zoals Moody’s, Standard & Poor’s en Fitch hadden de voorbije dagen met hun ratingverlagingen de kredietwaardigheid van Portugal op de financiële markten helemaal de das omgedaan. Voor de Portugese banken was de situatie stilaan onhoudbaar geworden. Die banken zijn immers de belangrijkste kopers van de staatsschuld, die vooral een binnenlandse schuldenlast is.

Eurozone nog niet uit problemen

De Europese ministers van Financiën komen eind deze week samen in de Hongaarse hoofdstad Boedapest. De Portugese financiële crisis zal er ongetwijfeld hoog op de agenda staan. Eerdere scenario’s die uitgingen van een domino-effect waarbij ook Spanje in zware problemen zou geraken, lijken nu evenwel minder waarschijnlijk. Maar dat de landen van de eurozone zeker niet uit de problemen zijn, is wel duidelijk.

De Portugese politieke partijen proberen ondertussen elkaar de zwarte piet door te spelen voor wie de hoofdverantwoordelijkheid draagt voor de uitzichtloze situatie waarin het land is verzeild geraakt.

Wie zal de politieke rekening betalen?

Doordat de oppositiepartijen van rechts én links hun steun aan de minderheidsregering-Sócrates hebben opgezegd, kwam een politieke crisis nog eens bovenop de economische en financiële crisis. Begin juni gaat Portugal opnieuw naar de stembus. Algemeen wordt aangenomen dat de socialisten de rekening zullen betalen, maar of de rechtse oppositie zal kunnen profiteren van het diepe ongenoegen dat leeft onder de bevolking, is nog maar de vraag.

Wie er ook aan de macht komt in Lissabon, extra zware besparingsplannen zullen nu nog meer dan ooit noodzakelijk zijn. Zeker als Portugal ook nog moet voldoen aan de strenge bepalingen van het Internationaal Muntfonds. 

“Regelrechte bedreiging verzorgingsstaat”

De grootste Portugese vakbondscentrale, de União Geral de Trabalhadores (UGT), waarschuwde donderdagmorgen al dat de beslissing van de regering om aan te kloppen bij het Europese noodfonds zal leiden tot “een regelrechte bedreiging voor de verzorgingsstaat, de werknemers in openbare diensten en de toekomst van de openbare sector in het algemeen”.

Vooral het verzoek tot bijstand van het IMF is, volgens de vakbond, “de slechtste beslissing voor werknemers, die reden te over hebben om zich zorgen te maken over hun lonen en hun pensioenen, met name mensen met lagere inkomens”.

De vakbond onder leiding van João Proença verklaarde zich te verzetten tegen de komst van het IMF in Portugal, “die begroet door de grote economische en financiële belangen de situatie voor werknemers en gepensioneerden helemaal uitzichtloos zal maken”. De vakbondsleider zei nog dat hij nooit zal aanvaarden dat de politieke macht ondergeschikt zou worden gemaakt aan de economische en financiële belangen van een elite.

Portugese lonen lager dan in Griekenland of Ierland

De voorzitter van de vakbond van overheidskaderpersoneel, Sindicato dos Quadros Técnicos do Estado (STE), zei te hopen de Europese interventie in Portugal niet zal leiden tot massale ontslagen in de overheidsadministratie.

“Griekenland en Ierland hadden al een hoger stadium van ontwikkeling bereikt dan wij. De Portugese lonen, met inbegrip van het minimumloon, zijn veel lager, dus hopen we dat de sociale maatregelen niet zo drastisch zullen uitpakken als in die landen het geval is geweest”, zei Bettencourt Picanço van STE aan het persbureau Lusa.