Banken en mediabedrijven zijn dicht. Ziekenhuizen behanden alleen noodgevallen. Vele scholen blijven gesloten. Treinen, bussen of metro’s rijden zo goed als niet. Havens en luchthavens zijn geblokkeerd. En over het hele land vinden vakbondsmanifestaties plaats.

“Grootste staking ooit”

Na sociale protesten in Griekenland, Spanje en Frankrijk is nu Portugal aan de beurt. Volgens de vakbonden wordt het “de grootste staking ooit”.

Vrijdag zal het Portugese parlement de begroting 2011 goedkeuren. Gezien de bijzonder moeilijke financiële toestand waarin het land zich bevindt, met de aanhoudende aanvallen van speculanten tegen Portugese staatsobligaties, zal de regering zware maatregelen nemen.

Algemeen wordt er vanuit gegaan dat Portugal aan de vooravond staat van besparingen zonder voorgaande in de geschiedenis van na de Anjerrevolutie. Het begrotingstekort moeten worden teruggedrongen van 7,3 procent van het BBP dit jaar naar 4,6 procent eind 2011.

Forse daling van de koopkracht

Om dit te kunnen realiseren, heeft de regering onder leiding van premier José Sócrates (PS) beslist drastisch te snoeien in de overheidslonen en de belastingen te verhogen. Dat zal zeker leiden tot een forse daling van de koopkracht.

Het gemiddelde maandloon in Portugal ligt momenteel al onder de 800 euro. Het minimummaandloon ligt op 420 euro. “Het is onaanvaardbaar dat de werknemers de zwaarste offers moeten brengen”, vinden de vakbonden die daarom oproepen tot een algemene staking.

De Portugese krant Público publiceerde een Q & A: “Alles wat je moet weten over de algemene staking van 24 november 2010 in Portugal”

Waarom wordt er gestaakt?

De staking werd door de Portugese vakbonden afgekondigd op de dag dat de socialistische regering-Sócrates een nieuw pakket bezuinigingsmaatregelen voor 2011 heeft voorgesteld. Dat pakket houdt onder meer in dat er stevig zal worden gesnoeid in de salarissen van de ambtenaren, dat er een bevriezing komt van de loonsverhogingen volgens duurtijd van de loopbaan, dat de BTW-tarieven voor veel consumptiegoederen stijgen, dat de kinderbijslag naar omlaag gaat en dat alle pensioenen op het huidige niveau worden bevroren. Maar op het niveau van de privé-ondernemingen kunnen nog andere redenen meespelen waardoor de vakbonden oproepen om er het werk neer te leggen.

Wie roept op?

Tot de algemene staking werd opgeroepen door de twee grootste vakcentrales, de UGT en de CGT, die samen ongeveer 700.000 werknemers vertegenwoordigen. Ook de linkse politieke partijen PCP (communisten) en Bloco de Esquerda (links blok) hebben uitdrukkelijk hun steun uitgesproken.

Algemene stakingen niet zo gewoon in Portugal

Wie heeft het recht om te staken?
Het stakingsrecht is een recht voor alle werknemers, zo staat het in de Portugese grondwet van na de Anjerrevolutie van 1974. Er zijn enkele beroepen die niet mogen staken: het leger, de veiligheidsdiensten, rechters en parlementsleden.

Moet ik mijn bedrijf waarschuwen dat ik zal deenemen aan de staking?
Neen, maar als je op vakantie bent op de dag van de staking en je wilt er toch aan deelnemen, moet je de werkgever hierover informeren, dan zal die dag op het einde van de maand worden afgetrokken van het aantal opgenomen vakantiedagen.

Kan ik worden ontslagen als ik aan de staking deelneem?
Nee, volgens de Portugese arbeidswetgeving is het een zeer ernstige inbreuk als de werkgever zou proberen om een werknemer via het dreigen met ontslag te verhinderen aan een staking deel te nemen. De staking mag evenwel geen beschadiging aanrichten aan het bedrijf.

En als je deelneemt aan de staking verlies je dan een dag salaris?
Ja, werknemers die deelnemen aan de staking verliezen een dag loon. De vakbonden hebben gewaarschuwd dat werknemers in bepaalde bedrijven ook hun premies voor aanwezigheid en productiviteit zullen verliezen op de stakingsdag. Vakbonden kunnen aan hun leden een vergoeding uitbetalen.

Wat gebeurt er als je als enige in je bedrijf niet meedoet aan de staking?
Als dit het geval zou zijn, moet de werknemer zich aanmelden bij de directie. Als hij niet in staat is om te werken door de staking, moet hij worden betaald.

En als je ziek bent op de dag van de staking?
Als je ziek bent op de dag van de staking moet je naar je dokter gaan en een attest vragen.

Zijn stakingsposten illegaal?
Nee, de Portugese arbeidswetgeving is daarover zeer duidelijk: vakbonden mogen stakingsposten organiseren aan de bedrijven om de werknemers proberen te overtuigen aan de staking deel te nemen. Dat moet evenwel met vreedzame middelen gebeuren en wie toch wil werken, moet de vrijheid hebben om het bedrijf binnen te gaan.

Wat verstaan we onder het begrip ‘minimale dienstverlening’?
Er zijn openbare diensten die onderworpen zijn aan de verzekering van een minimale dienstverlening. Het gaat om de post, de telecommunicatie, ziekenhuizen, energie-, brandstof- en watervoorziening, brandweer, openbaar vervoer, …

Wie beslist dat een minimale dienstverlening moet worden gegarandeerd bij een staking?
De minimale dienstverlening moet worden vastgelegd in een collectieve arbeidsovereenkomst of alleszins in een overleg tussen werkgever en de vakbondsafgevaardigden. Indien dit niet zou zijn gebeurd, komt de arbitrage toe aan de Economische en Sociale Hoge Raad. Een speciaal college bestaande uit drie leden beslist: een voorzitter, een vertegenwoordiger van de werkgevers en een van de vakbonden.

Welke andere algemene stakingen waren er al in Portugal?
De enige algemene staking die de UGT en CGT samen hebben uitgeroepen, was in 1988. Het ging toen tegen de hervorming van de arbeidsmarkt door de toenmalige premier Anibal Cavaco Silva, de huidige Portugese president.