Hoewel Portugal nog lang niet uit de gevarenzone is, en de bevolking nu pas goed de gevolgen van het besparingsplan aan den lijve begint te ondervinden, is het verschil met buurland Spanje wel opmerkelijk. De conservatieve regering-Rajoy heeft woensdag in Madrid voor het eerst openlijk moeten toegeven dat de hoge obligatierente, die nu al boven de 6 procent piekt, de herfinanciering van de overheidsschuld ernstig in het gedrang brengt.

Spanje moet bovendien dringend miljarden vrijmaken om de noodlijdende banksector te hulp te komen. De tienjarige Spaanse obligatierente was woensdag al opgelopen tot 6,3 procent of ruim 5,1 procentpunten meer dan de vergelijkbare Duitse rente, die momenteel op een historisch laag peil staat.

Toch heeft Spanje succesvol 2,7 miljard euro geleend, veel meer dan verwacht. De markten lijken er dus van overtuigd te zijn dat Spanje de financiële crisis wel zelf de baas kan, zonder een beroep te moeten doen op het Europese noodfonds. Hoewel vooral vanuit de Duitse regering-Merkel de druk toeneemt om toe te geven aan de Europese Centrale Bank en het IMF.

Nieuwe staatsobligaties tegen lagere rente

Het Portugese Instituto de Gestão da Tesouraria e do Crédito Público (IGCP), het agentschap dat de overheidsschuld beheert en staatsobligaties uitgeeft, moest woensdag tussen de 1,2 en 1,5 miljard euro zien te vinden op de financiële markten. Dit gebeurde door de uitgifte van twee nieuwe series staatsobligaties met een looptijd van zes en twaalf maanden.

Dat bleek volgens financiële analisten bijzonder vlot te gaan. Zelfs tegen een rentevoet die net iets lager lag dan bij eerdere soortgelijke operaties begin mei. Voor de 500 miljoen euro aan obligaties op zes maanden kon de Portugese staat lenen tegen 2,65 procent rente (tegen 2,93 procent begin mei). Voor het staatspapier op één jaar moest tegen een rente van 3,83 procent worden geleend (begin mei was dat nog 3,90 procent).

Het vooropgezette bedrag van 1,5 miljard euro werd dan ook vlot gehaald. Door de zware problemen in de Spaanse banksector, met de spaarbank Bankia die op de rand van het bankroet staat, was de vrees ontstaan voor de negatieve impact op de uitgifte van Portugese obligaties.

Evaluatierapport van trojka geeft Portugese regering goede cijfers

Maandag 4 juni maakte de Portugese minister van Financiën, Vítor Gaspar, tijdens een persconferentie in Lissabon bekend dat het vierde trimestriële evaluatierapport van de trojka (de Europese Commissie, de Europese Centrale Bank en het IMF) grotendeels positief was over de inspanningen die de regering-Passos Coelho levert om het begrotingstekort terug te dringen tegen eind 2013.

Het rigoureuze besparingsplan was in mei vorig jaar afgesproken met de trojka nadat de toenmalige ontslagnemende socialistische minderheidsregering van premier José Sócrates gedwongen was om beroep te doen op het Europese noodfonds.

Portugal kreeg een hulppakket van 78 miljard euro toegewezen op voorwaarde dat fors zou worden bespaard op de overheidsuitgaven. Het land staat sindsdien onder feitelijke curatele van de trojka die geregeld het beleid van de regering tegen het licht houdt.

Gaspar zei maandag dat Portugal “aan alle relevante kwantitatieve en structurele doelstellingen van de vierde proef van de trojka heeft voldaan” en dat momenteel dan ook geen bijkomende vraag tot steun aan de orde is, ondanks de dreigende bankencrisis in Spanje. Portugal krijgt eerstdaags – zoals voorzien – de vijfde tranche van het hulppakket uitbetaald, een bedrag van 4,1 miljard euro.

Flexibele arbeidsmarkt en meer concurrentievermogen

De minister van Financiën zei er zeker van te zijn dat de staatsbegroting 2012 volledig binnen de verwachtingen zal blijven. Speculaties over nieuwe bezuinigingsmaatregelen als de algemene economische toestand in de eurozone zou verslechteren, wilde hij niet beantwoorden. Vooral de uitslag van de Griekse verkiezingen van 17 juni zou ook grote gevolgen kunnen hebben voor Portugal, Spanje en Italië.

Op de vraag of de lonen in de overheidssector nog meer naar beneden zullen gaan, bleef de minister vaag. Hij zei dat op korte termijn het van groot belang is om het concurrentievermogen van de economie te herstellen en de arbeidsmarkt flexibeler te maken. “Als we de economie willen stimuleren, moeten we naar een verlaging gaan van de arbeidskost per eenheid product. Alleen dan kunnen we winnen door een verbeterd concurrentievermogen.”

Een ander onderdeel van het herstelprogramma van de centrumrechtse regering is een efficiëntere inning van belastingen en besparingen in de sociale zekerheidsuitgaven. Gaspar gaf wel toe dat het werkloosheidspercentage momenteel boven het niveau uitkomt van wat verwacht werd bij het begin van het jaar.

“Aangezien bedrijven geen nieuwe banen creëren en streven naar lagere kosten”, zei de minister, “is dit een ongewenst gevolg, maar onvermijdelijk.” Meer dan 13 procent van de Portugezen is momenteel werkloos.

“Schuldenlast niet laten terugbetalen op rug van werknemers”

Tijdens een debat aan de universiteit van Coimbra stelde hoogleraar economie José Maria Castro Caldas vorige vrijdag dat het geld geleend door de trojka aan Portugal “niet dient om salarissen en pensioenen te betalen, maar om de schuldeisers terug te betalen”. “Maar zonder die hulp van Europa was er helemaal geen geld meer geweest om de pensioenen en salarissen te betalen aan ambtenaren tegen het einde van 2011”, merkte de onderzoeker aan het Centrum voor Sociale Studies (CES) van de Universiteit van Coimbra op.

Castro Caldas zei dat “de vele mensen nog altijd geloven dat die 78 miljard euro van de trojka bedoeld was om pensioenen en salarissen te kunnen betalen, maar dat klopt natuurlijk niet.” Hij ging daarmee in tegen een groot aantal deelnemers aan het debat, die stelden dat de Portugese overheidsschuld niet mag worden betaald op de rug van de gewone werknemers.

Castro Caldas was wel van mening dat een deel van het hulppakket moet worden besteed aan een speciaal fonds voor de sociale zekerheid. Onder meer kleine beleggers, die hebben geïnvesteerd in staatsobligaties en spaarrekeningen bij Portugese banken, moeten worden beschermd.

Vakbondsman Olinda Lousã vindt dat Portugal gewoon “opnieuw moet onderhandelen met Europa over een legitieme schuldherschikking. De toekomst van dit land wordt niet veiliggesteld door dit blinde neoliberale soberheidsbeleid”, zei hij.

72 procent wil in eurozone blijven

Uit een opiniepeiling die einde mei werd uitgevoerd door onderzoekers van de Universidade Católica blijkt dat 72 procent van de bevolking absoluut binnen de eurozone wil blijven. Een mogelijk Griekse exit baart vele Portugezen zorgen omdat de weerslag ervan op de zwakste schakels van de eurozone het hardst zou aankomen.

Ondertussen was er donderdag weer een algemene staking bij de Portugese spoorwegen (CP). De machinisten legden het werk neer uit onvrede met de nieuwe loon- en vakantieregeling die door de directie werd voorgesteld en die ongunstiger zou uitvallen dan de bestaande. Volgens de Portugese media reed er de hele dag zo goed als geen enkele trein.

Ook voor zondag 10 juni, de nationale feestdag (Dia de Portugal), is er weer een nieuwe spoorstaking aangekondigd. Volgens recente gegevens van de CP zou het overheidsbedrijf – dat in aanmerking komt voor gedeeltelijke privatisering – vorig jaar 8 miljoen euro verlies geleden hebben door de stakingen tegen het besparingsbeleid van de regering.