Al sinds het Nederlandse koloniale bewind in Indonesië in de jaren zestig eindigde, wil de inheemse bevolking van de Indonesische provincies Papoea en West-Papoea op westelijk Nieuw Guinea zelfbestuur. Etnisch en cultureel is de bevolking verwant aan de Melanesiërs, de bewoners van de eilandgroep Melanesië in de Stille Oceaan.

Dekolonisatie

Het eerste Papoeaanse Volkscongres in 1961 was onderdeel van de dekolonisatie. Het werd echter gedwarsboomd doordat het gebied bij Indonesië werd gevoegd nadat een referendum over de politieke toekomst van West-Papoea, dat in 1969 gehouden werd onder auspiciën van de Verenigde Naties, kennelijk gemanipuleerd werd om een meerderheid van stemmen voor integratie te behalen.

Het toekennen van speciale autonomie in 2001, na het tweede Papoeaanse Congres, leidde niet tot een verbetering van de sociale en economische status of politieke vrijheid van de West-Papoeanen.

Het derde Papoeaanse Congres in oktober, geleid door Selpius Bobii, voorzitter van het Nationale Comité voor West-Papoea (KNPB), werd samengeroepen in Abepura (Jayapura). Na de afsluiting van het congres op 19 oktober, waar ongeveer 5000 mensen aan deelnamen, en na een onafhankelijkheidsverklaring, brak er geweld uit. Het Indonesische leger arresteerde ongeveer driehonderd deelnemers.

Verraad

De Indonesische mensenrechtenorganisatie Kontras stelt dat er sprake was van “moorden, willekeurige arrestaties, marteling en gebruik van excessief geweld” door het leger tegen de deelnemers aan het congres.

Er vielen zes doden onder de afgevaardigden en zes anderen zitten nog vast, inclusief Selpius Bobii, Forkorus Yaboisembut, voorzitter van de Papoeaanse Traditionele Raad en Edison Waromi, voorzitter van de Nationale Autoriteit van West-Papoea. Zij worden beschuldigd van verraad.

Tijdens grote demonstraties in de provincie in het afgelopen jaar uitten de Papoeanen hun frustratie over de mislukte tien jaar van Speciale Autonomie, straffeloosheid bij mensenrechtenschendingen door de veiligheidstroepen en door de overheid gestimuleerde migratie naar Papoea en West-Papoea. Dat laatste resulteert in een demografische minderheid voor de inheemse Papoeanen.

Verzwakt

De beweging groeide nadat de regering van Vanuatu in 2010 had besloten om onafhankelijkheid voor West-Papoea te steunen en nadat in augustus in Groot-Brittannië een conferentie op hoog niveau werd gehouden.

“De centrale regering is er niet in geslaagd cruciale wetgeving aan te nemen die nodig is voor de volledige implementatie van de Speciale Autonomie”, zegt Camellia Webb-Gannon, projectcoördinator West-Papoea bij het Centrum voor Vredes- en Conflictstudies van de Universiteit van Sydney.
“De splitsing van West-Papoea in twee provincies ondermijnt de Special Autonomie en zet een proces van ‘pemekeran’ in werking waardoor Papoea en West-Papoea bestuurlijk gefragmenteerd en verzwakt zijn geraakt. Veel van de onder de Speciale Autonomie beloofde vrijheden, zoals het hijsen van de (separatistische) Morgenstervlag, zijn sindsdien ingetrokken.”
Desintegratie
Hoewel de regering ook de verantwoordelijkheid delegeerde voor de kopermijn Grasberg in Timika – die zorgt voor 50 procent van het bruto binnenlands product van Papoea – blijft de ontwikkeling in de regio ver achter bij de rest van Indonesië.

“De corruptie op provinciaal en lokaal niveau in Papoea en West-Papoea heeft tot gevolg dat het geld niet terecht komt bij de projecten en mensen die het dat hardst nodig hebben”, zegt Webb-Gannon.

Indonesië is bang dat afscheiding kan leiden tot nationale desintegratie. Separatistische demonstraties zijn bij wet verboden. Daarnaast is het zo dat de regering aanzienlijk profiteert van de natuurlijke rijkdommen in de provincie.

Na het einde van het Soeharto-regime in 1998 toonde Indonesië zich een sterke democratie. Het leger heeft echter veel macht in het land en wordt beschuldigd van mensenrechtenschendingen, corruptie en afpersing.

Drugshandel

Mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch rapporteerde in 2010 over beschuldigingen van marteling door het leger. Het leger zou bovendien onderzoek naar mensenrechtenschendingen tegenwerken en daders niet ter verantwoording roepen.

In de Papuaanse provincies is het leger betrokken bij drugshandel, prostitutie, handel in tropische vogels, legale en illegale houtkap, gokken en afpersing van dorpsbewoners.

Corruptiewaakhond Global Witness onthulde in 2005 dat er miljoenen euro’s aan het leger zijn betaald door mijnbouwbedrijf Freeport, eigenaar van de mijn Grasberg, voor beveiligingsdiensten. Bij recente confrontaties tussen het leger en mijnwerkers die al sinds 15 september staken voor meer salaris, viel half oktober een dode.