Aanhangers van Alassane Ouattara, de RDR-oppositiekandidaat die volgens de uitslag van de kiescommissie gewonnen heeft, hebben in de loop van maandag in sommige wijken van Abidjan barricades opgericht met brandende autobanden. Het leger en de politie gebruikten traangas om betogingen uiteen te drijven.

Avondklok verlengd

De legerleiding kondigde aan dat de avondklok, die normaal zou worden opgeheven, verlengd wordt tot 13 december. De grenzen zijn wel opnieuw open gegaan net als de internationale luchthaven. De officiële media, die stevig in handen zijn van aanhangers van president Laurent Gbagbo, lieten beelden zien van de president die gedrapeerd in de Ivoriaanse driekleur, de eed aflegde en daarbij zelfs verwees naar de kroning van Napoleon tot Frans keizer …

Oppositieleider Ouattara, die zichzelf als wettelijk verkozen president beschouwd, heeft in de loop van maandag een voorstel gelanceerd om de impasse te doorbreken waarin het land is terechtgekomen. Als zijn rivaal Laurent Gbagbo het presidentschap opgeeft, wil Ouattara ministers van Gbagbo’s kabinet in zijn nieuwe regering opnemen.

Hij wordt gesteund door de meeste buurlanden, de Afrikaanse Unie, de VN, de Wereldbank en de EU. Catherine Ashton, de hoge vertegenwoordiger voor het buitenlands beleid van de EU, dreigde met een verlenging van de sancties tegen Ivoorkust als de “wettelijkheid van de verkiezingen niet zou worden gerespecteerd”.

Belgische special forces naar Abidjan

De Belgische minister van Defensie, Pieter De Crem (CD&V), besliste om een dozijn Belgische special forces naar Ivoorkust te sturen ter bescherming van de Belgische ambassade en de Belgen ter plaatse. Ze vlogen vanuit Parijs mee met een Franse interventiemacht die door president Sarkozy werd gestuurd om de Franse belangen te beschermen. Brussels Airlines heeft voorlopig alle commerciële vluchten op Abidjan opgeschort.

De inwoners van de economische hoofdstad Abidjan wachtten bang af wat komen gaat. Velen hebben nog bijzonder nare herinneringen aan het politieke geweld dat losbrak na de mislukte verkiezingen van 2000 en vooral na de poging tot staatsgreep van september 2002.

Sindsdien is de diepe verdeeldheid tussen het noorden en het zuiden van het land nooit meer helemaal verdwenen. Veel moslims, en meer in het algemeen, mensen uit het noorden, voelen zich gediscrimineerd door de regering-Gbagbo.De nationalistische retoriek over de ivoirité, het Ivoriaanse staatsburgerschap, heeft diepe wonden geslagen. Jongerenmilities hebben een cultuur van geweld ingang doen vinden.

Traditioneel stabiel land trekt immigranten aan

Traditioneel trok het welvarende en stabiele Ivoorkust – jarenlang onder president Félix Houphouët-Boigny een trouwe bondgenoot van Frankrijk – met zijn grote plantages van tropische producten en grootste producent van cacao ter wereld, veel werknemers aan uit de buurlanden. Vooral uit Burkina Faso en Mali zijn duizenden immigranten naar Ivoorkust getrokken om er werk te vinden en geld op te sturen naar de achtergebleven familie. Een groot deel van de bevolking, meer dan welk ander West-Afrikaans land, is dan ook van buitenlandse origine.

De populistische politiek van Gbagbo en zijn aanhangers ging hoe langer hoe meer het Ivoriaanse staatsburgerschap van die mensen in vraag stellen met een beleid dat gerust als ‘eigen-volk-eerst’ kan worden getypeerd. Vooral hypernationalistische jongerenmilities gingen zich te buiten aan geweld tegen ‘buitenlanders’ die zouden profiteren van de Ivoriaanse welvaart.

Ook oppositieleider Alasanne Ouattara, een moslim uit het noorden en een gewezen eerste minister uit de laatste periode van Houphouët-Boigny, zou geen ‘echte Ivoriaan’ zijn omdat zijn familie oorspronkelijk uit Burkina Faso komt.

Sinds 2002 is Ivoorkust de facto in tweeën gedeeld. Het noorden kwam onder toezicht van de rebellen, het zuiden bleef in handen van de regering-Gbagbo. Het zuiden beschikt over het reguliere regeringsleger en het noorden over enkele duizenden ongevormde rebellentroepen. Beide kampen hebben gebruik gemaakt van jongerenmilities om terreur te zaaien.

Bufferzone

Tussen beide gebieden zitten ongeveer 7.000 VN-blauwhelmen in een bufferzone en 900 Fransen van de Opération Licorne. Op 4 maart 2007 ondertekenden beide partijen een vredesovereenkomst in Ouagadougou na bemiddeling door de gewezen Zuid-Afrikaanse president Thabo Mbeki. In dat akkoord werd voorzien dat vrije en democratische verkiezingen zouden worden gehouden. Een coalitieregering werd gevormd, maar bleef erg onstabiel.

De presidentsverkiezingen hadden normaal moeten plaatsvinden in 2005, maar werden keer op keer uitgesteld omdat Gbagbo zich aan de macht bleef vastklampen. Uiteindelijk werden ze pas in november 2010 gehouden.

De verkiezingscommissie duidde op basis van voorlopige resultaten Alassane Ouattara aan als winnaar. De regerende FPI vocht de resultaten aan bij het Grondwettelijk Hof op beschuldiging van massale fraude in het noorden van het land, waar de meeste aanhangers van de oppositie wonen. Een feit dat door internationale waarnemers werd tegengesproken.

Gbagbo werd dan vrijdag met 51 procent van de stemmen tot winnaar uitgegeroepen. Na de officiële eedaflegging van Gbago op zaterdag, organiseerde Ouattara – die door de meeste buurlanden, de Afrikaanse Unie, ECOWAS, de Verenigde Naties en de EU als overwinnaar werd erkend, een eigen eedaflegging.

Franse economische belangen

De Franse president Nicolas Sarkozy had maandag een telefonisch onderhoud met Gbagbo waarin hij hem opriep om de macht onmiddellijk over te dragen aan de wettig verkozen president. Vooral Frankrijk zit als oud-kolonisator in een lastig parket.

De Franse economische belangen in Ivoorkust zijn nog steeds aanzienlijk, maar de relaties met Gbagbo zijn sterk onderkoeld. Zo was Ivoorkust als enige land niet aanwezig op de viering van 14 juillet in Parijs, waarbij troepen van alle ex-kolonies mee defileerden ter gelegenheid van 50 jaar onafhankelijkheid.

Gbagbo beschuldigt Parijs er al jaren van de oppositie in het noorden te steunen. Zijn aanhang is uitgesproken anti-Frans. Indien Franse militairen zouden ingrijpen in Ivoorkust kan dat tot een uiterst explosieve situatie leiden.

In 2004 is de situatie al een keer totaal uit de hand gelopen nadat negen Franse militairen waren gedood. Als reactie liet de toenmalige Franse president Jacques Chirac alle toestellen van de Ivoriaanse luchtmacht bombarderen. Daarop verlieten duizenden buitenlanders Ivoorkust en wakkerden de nationalistische gevoelens nog sterker aan.

Als niet snel duidelijk wordt wie de échte president van Ivoorkust is, zal de instabiliteit in de hele regio toenemen. Uit vrees voor een herhaling van het geweld na vorige politieke crises hebben duizenden Ivorianen hun toevlucht gezocht in de buurlanden Liberia en Ghana van zodra de grenzen maandag weer opengingen.