Op 29 juni kwamen zwaar verontwaardigde Madrileense burgers en burgerbewegingen op straat om te protesteren tegen de maatregelen die de nieuwe bewindvoerders in hun stad willen doordrukken. Volgens de organisatoren waren er 60.000 Madrilenen.

Met strijdbare slogans als ‘Gobierne quien gobierne, Madrid Central se defiende ‘ (Wie er ook mag regeren, Madrid verdedigt zich) en ‘Yo sí quiero Madrid Central’ (Ik wil ‘Madrid Central’), uitten ze hun steun aan het mobiliteitsplan dat onder Manuela Carmena werd goedgekeurd om de luchtvervuiling terug te dringen.

Greenpeace, Ecologistas en Acción, Fridays For Future,Madres por el Climaen nog vele andere burgercollectieven waren in grote getale aanwezig. De manifestatie werd afgesloten voor het stadhuis waar het ‘Manifest ter verdediging van Madrid Central’ werd voorgelezen.

Dat was een van de eerste hete confrontaties tussen het nieuwe stadsbestuur en de Madrileense bevolking. Tijdens de betoging werd ook geroepen ‘Manuela vuelve, te necesitamos’(Manuela kom terug, wij hebben je nodig). Hoewel ex-burgemeester Manuela Carmena en haar ploeg van ‘Más Madrid’503.990 stemmen behaalden tegen slechts 394.708 voor de Partido Popular(PP) werd zij toch uit het gemeentelijk zadel gelicht door de PP die op 15 juni een coalitie aanging met rechts (Ciudadanos) en extreemrechts (Vox).

Vox

Deze laatste partij, opgericht in 2013 en eerst in Andalucía doorgebroken, is na de laatste verkiezingen zowel landelijk als gemeentelijk doorgebroken. Er is in heel Europa een trek naar nieuwe extreemrechtse partijen: denk maar aan de AfD, Alternatief voor Duitsland, en het Forum voor Democratie in Nederland. Vox werd opgericht door enkele oud-PP’ers en slachtoffers van terreurgroep ETA. José Antonio Ortega Lara, een van de mede-oprichters, kreeg landelijke bekendheid toen hij in 1996 door de ETA werd ontvoerd.

De huidige partijleider is de Bask Santiago Abascal. Hij zat tussen 2004 en 2009 in de PP-fractie van het Baskische parlement. De secretaris-generaal van de partij is de ex-commando van de Spaanse strijdkrachten Javier Ortega Smith. De leiding van Vox bestaat uit een allegaartje van sabelvreters en aanhangers van een autoritair regime voor wie Franco – blijf van zijn gebeente af ! – nog steeds een lichtend voorbeeld is. Vox behaalden Europees drie zetels en belandde, samen met de NVA, ook met drie zetels, bij de ECR (Europese Conservatieven en Hervormers). Water en vuur dus voor hun standpunt rond Catalonië betreft.  ‘We would love N-VA not to be there,’ zei Hermann Tertsch, een van hun parlementsleden aan de VRT.

Vox is zeer streng in de extreemrechtse leer. De partij wil onder meer de autonome gemeenschappen afschaffen en de macht terugbrengen naar Madrid, Vox wil ook abortus verbieden, illegale immigratie tegengaan en criminele immigranten deporteren. Vox is onder meer tegen wat zij noemen de ‘genderideologie’ en de gay pride. De partij stelt ook voor het stierenvechten wettelijk te beschermen als onderdeel van het Spaans cultureel erfgoed.Voxis vooral een tegen alle-nieuwlichterij-partij die opkomt voor Kerk, Vaderland en de Hispanidad.

‘Madrid Central’ uitwissen

Betoging 29 juni 2019

Het ziet ernaar uit dat rechts en extreemrechts ook in Madrid graag hun orde op zaken willen stellen. Dat blijkt al uit de eerste maatregelen die door de nieuwe PP- burgemeester José Luis Martínez-Almeida, en zijn vice-burgemeester Begoña Villacís van Ciudadanosin alle haast werden afgekondigd. Het is een beangstigende opsomming van negatieve maatregelen, bedoeld om zo snel mogelijk de sporen van vier jaar progressief bewind onder Manuela Carmena uit te wissen. Het zogenaamde populisme van Carmena was een kwalijke droom die volgens hen snel moet verdwijnen. Alle reminiscenties aan het ‘carmenisme’ moeten weg uit Madrid.

De meest spectaculaire en onbegrijpelijke maatregel is dat er per 1 juli geen boetes meer zullen gegeven worden aan voertuigen die zonder toelating het centrum van Madrid dat onder Carmena tot lage emissiezone was uitgeroepen, binnenrijden. Dat gebeurt uitgerekend op een ogenblik dat de eerste positieve effecten van het plan ‘Madrid Central’ binnenlopen: tijdens de voorbije maand mei werd de meest zuivere lucht in Madrid gemeten sinds het begin van de metingen. Ook de verkeerslichten op de A-5, ook een maatregel van Carmena, werden ineens weggenomen. Het ging nochtans om een maatregel die toegejuicht werd door de bewoners van de Batán-buurt omdat daardoor de geluidoverlast en de contaminatie van de zone afnamen.

Het ‘carmenisme’ moet ook visueel uit het straatbeeld verdwijnen. Dat werd de eerste beslissing van de nieuwe bestuurders van Madrid. In de districtsraden, voorgezeten door de PP, werden alle borden tegen huiselijk geweld – het machismo in Spanje is zeer groot – maar ook alle affiches om vluchtelingen welkom te heten van alle officiële gebouwen weggehaald. De eerste die sneuvelden binnen de 48 uren waren die van de PP-districten Chamberí en Arganzuela. De tekst van deze uithangborden werd nochtans unaniem goedgekeurd in algemene vergaderingen van de districten. Maar de tijd van de burgerparticipatie is nu voorbij.

Madrid Orgullo

Zeer actueel en controversieel is de heel bijzondere week die er nu aankomt in Madrid. Niet alleen omdat het er heet zal zijn, maar ook omdat de ideologische verdeeldheid meer dan ooit tot uiting zal komen. Aanleiding is Madrid Orgullo, een groot multi-etnisch en cultureel feest dat vooral gevierd wordt in de Chueca-wijk en andere buurten en straten van de hoofdstad.

De hoofdacte is la marcha Orgullovan de FELGTB ( de nationale federatie van lesbiennes, homo’s, transseksuelen en biseksuelen), beginnend bij het Atocha station en eindigend op de Plaza de Colón. Centrum-centrum dus. Al dat roze gedoe valt niet in goede aarde bij de nieuwe conservatieve bewindvoerders. De voorbereiding van die Gay Pride onder het motto Orgullo Gay (trots Gay) gebeurde door de vorige bewindsploeg en die wilde vooral de aandacht vestigen op de pioniers van de LGTB-beweging en haar geschiedenis.

Vandaar motto’s als Quienes estaban cuando no estábamos (Degenen die er waren wanneer wij er niet waren) en Quienes guardan recuerdo de la represión (Degenen die herinneringen bewaren aan de repressie). Die uitspraken waren te politiek gekleurd en ze werden aan de straatlantaarns in de stad dan ook vervangen door het neutraler, maar nietszeggende ‘Nuestro mayor orgullo’ (Onze grootste trots).

Vandaar dat Rita Maestre, woordvoerder van Más Madrid, over censuur spreekt: ‘Het gaat over het herinneren aan en het erkennen van LGTB’ers die gevochten hebben voor de rechten waarvan we nu kunnen genieten.’  Maar de reactie van het nieuwe bestuur kwam snel: ‘Het gaat om een feest dat al veel langer dan de vier jaar (van Manuela Carmena) bestaat.’

Ook op cultureel vlak zijn er afbraakwerken aan de gang. Het nieuwe gemeentebestuur heeft verschillende activiteiten, ingericht door buurtbewoners, verboden. Het meest flagrante voorbeeld is de buurtruimte La Gasolinera in de buurt La Guindalera waar door het nieuwe stadsbestuur een solidariteitsconcert voor vluchtelingen werd afgeblazen omdat ze zo zogezegd niet over de nodige goedkeuringen beschikte. Ook de populaire en gratis tangolessen die op het Operaplein werden gehouden verdwijnen omdat ze, soi-disant, niet tijdig werden aangevraagd.

Misschien de grootste aanval van rechts wordt nu uitgevoerd tegen de vele buurtgroepen en burgerplatformen die onder Carmena welig tierden én gestimuleerd werden. De nieuwe burgemeester trok alle steun aan die bewegingen terug, zeggende dat het gepolitiseerde lichamen zouden zijn. In werkelijkheid gaat het om een georkestreerde aanval op de burgerparticipatie, een van de basiselementen van het municipalisme en van de indignados-beweging, die in de loop van de Carmena-jaren een gestructureerde vorm had aangenomen. José Luis Martínez-Almeidabreekt ideologisch af wat Manuela Carmena heeft opgebouwd.

Aanval op municipalisme

Dat vindt ook Inés Sabanés, die onder Carmena milieuwethouder is geweest. Na het wegvallen van Carmena is zij en Rita Maestre het aanspreekpunt geworden van Más Madrid.In een interview met Cuarto Poder de dag voor de betoging van 29 juni, spreekt zij zeer duidelijke taal. Zij stelt dat vooral de beslissing om de milieumaatregelen voor ‘Madrid Central’ terug te schroeven op heel veel weerstand zullen stuiten.

Bron: Twitter Greenpeace

‘De bevolking heeft ervaren dat ‘Madrid Central’ en andere maatregelen de luchtverontreiniging hebben teruggedrongen en dat het mogelijk is de Europese normen te halen. Dat is een zeer belangrijke verworvenheid, eigen aan het Madrileense patrimonium, niet aan een partij. Wij komen dus op straat om voor onze gezondheid op een rationele manier gebruik te maken van de stad.

Die maatregelen moeten versterkt worden, niet afgebouwd.’ Zij benadrukt ook dat het nieuwe bewind haar aanval richt op de eigenheid van het municipalisme, met name het feminisme, de burgerparticipatie, het milieubeleid en de bescherming van de rechten van LGTB’ers. ‘Dat zijn de assen, globaal en lokaal, van de transformatie die wij beogen en die zijn nauw verbonden met de stadspolitiek van Manuela Carmena.’

De krant vroeg ook aan Inés Sabanéshoe zij als Más Madrideen maand na de verkiezingsoverwinning die uiteindelijk eindigde in een coalitienederlaag de situatie analyseert. Heeft Más Madridaan zelfkritiek gedaan?

‘Wij betreuren het dat wij geen kans kregen om continuïteit te leggen in transformatieprojecten die meer dan vier jaar bewind vergen. Misschien hebben we dat onvoldoende goed uitgelegd. Op de tweede plaats moet ik constateren dat beslissingen die ons heel veel tijd gekost hebben nu met gemak worden gecounterd. Misschien hebben wij te weinig rekening gehouden met de weerstanden die onze projecten in sommige sectoren van de bevolking hebben losgemaakt. Op de derde plaats wordt er gezegd dat wij door interne spanningen verdeeld waren. Gezien de goede resultaten van de verkiezingen voor Más Madridgeloof ik niet dat dit element echt gespeeld heeft.’

Inés Sabanés verwijst ook naar de omliggende landen, en dan vooral naar België, waar de strategie van extreemrechts om verworven rechten af te breken tegengehouden wordt door een ‘cordon sanitaire’. Zij pleit ook voor zo’n cordon in een Spaanse context om te beletten dat het extreemrechtse Vox mee de lakens gaat uitdelen. ‘Het omgekeerde gebeurt echter, ook in Madrid waar de PP en Ciudadanoseen rood tapijt uitrollen voor extreemrechts, maar dat is dan hun verantwoordelijkheid,’ voegt zij eraan toe.

Hoe moet het nu verder met Más Madrid? Inés Sabanés: ‘Wij begingen de fout om te snel te willen gaan, sneller dan dat wij eigen, nieuwe constructies hebben kunnen opbouwen. Más Madrid moet blijven werken in Madrid; wij moeten de ondersteuningsstructuur en het activisme van onze campagne blijven ondersteunen en uitdragen. Van daaruit zullen wij terugkeren, stap voor stap.’

Revanchistische politiek 

Dat is een eerlijke evaluatie van Inés Sabanés. Alleen gaat ze volgens mij nogal gemakkelijk voorbij aan de tegenstellingen die er zeker bestaan tussen ‘Ahora Madrid’ dat enkele maanden voor de verkiezingen uiteenviel in ‘Más Madrid’onder leiding van Manuela Carmena en ‘Madrid en Pie’, een linkerzijde die zich afscheurde omdat zij het ‘carmenisme’ te voorzichtig vonden, maar die uiteindelijk de kiesdrempel niet behaalde.

Het wordt nu afwachten of die twee strekkingen elkaar terug zullen kunnen vinden in een eensgezinde oppositie tegen het nieuwe rechtse bestuur. Stemmentrekker Manuela Carmena verlaat de politiek en dat zal pijn doen. De verdeelde linkerzijde moet nu haar wonden likken. Ook Iñijo Errejón (de ex-nummer twee van Podemos) die ‘Más Madrid’ is komen versterken, heeft het minder goed gedaan dan verwacht werd op het vlak van de Madrileense regio.

Más Madrid’moet zich terugplooien op de progressieve buurten van waaruit zij vertrokken zijn. De progressieve dynamiek die daar in de indignados-beweging van 2011 is ontstaan, is lang niet dood. Dat kon ik ervaren tijdens een recent bezoek aan wijken als Lavapiés, Chueca, La Latina en Malasaña. Die dynamiek kan niet zomaar vernietigd worden door het brutale optreden van een rechterzijde die ongetwijfeld ‘het dictaat van de politiek’ zal willen doen gelden.

Het zou best wel eens kunnen dat de politieke afbraakwerken die José Luis Martínez-Almeida van bovenuit wil doorvoeren contraproductief  kunnen uitdraaien en eerder de beweging van onderuit sterker kunnen maken. Een revanchistische rechtse politiek zal leiden tot een mini Spaanse burgeroorlog, die in de geesten nog altijd voortwoedt. Het municipalisme in Madrid wordt zwaar op de proef gesteld, maar kan er op termijn misschien versterkt uitkomen, want het streven naar een leefbare stad is, zoals Inés Sabanés zei, sterker dan de particuliere belangen van een partij.

Intussen is het heet in Madrid en het zal er nog heter worden.