1. Zijn Julian Assange en WikiLeaks altijd vooringenomen behandeld geweest door de massamedia?

Neen, integendeel zelfs. Toen de nog onbekende website WikiLeaks begon met zijn activiteiten, kwam het vooral met informatie over derdewereldlanden die het niet al te nauw namen met de mensenrechten. De media hier waren maar al te graag bereid om hun informatie over te nemen.

Naarmate WikiLeaks meer bekendheid begon te verwerven, waren meer en meer grote media zoals The Guardian, de New York Times, Der Spiegel en El Pais bereid om met hen samen te werken. Ook toen WikiLeaks de videobeelden openbaar maakte waarop was te zien hoe Amerikaanse soldaten weerloze Irakezen afmaakten en zelfs op de ambulances schoten die ter hulp snelden (met de audiocommentaar van de betrokken soldaten en hun bevelvoerende officieren) was er oorspronkelijk veel aandacht van de grote media.  Het ging tenslotte over oorlogsmisdaden.

Voor de Amerikaanse regering (en de Britse) was dit echter een brug te ver. Ze waren woedend omdat ze voor de wereldopinie werden ontmaskerd als de wreedaardige niets ontziende bezetters die ze altijd al waren.

In dezelfde periode kwam er ook een kink in de kabel voor de samenwerking met de grote media. WikiLeaks maakte, al dan niet bewust, ook een ander fenomeen duidelijk. Een groot deel van de informatie die de website openbaar maakt betreft immers zaken die de media ook zelf hadden kunnen ontdekken. In het geval van de wreedheden in Irak bleek het bovendien te gaan om feiten die de grote media al kenden maar zedig verzwegen hadden.

Wikileaks begon ook meer en meer feiten bloot te leggen die vervelend waren voor de VS, Groot-Brittannië en andere NAVO-lidstaten. Uiteindelijk is de samenwerking met de grote media daar op spaak gelopen.  De onthullingen van Wikileaks spoorden immers niet met het beeld dat de grote media bleven ophangen van de oorlogen in Irak en Afghanistan als zijnde goedbedoelde operaties waar af en toe iets ‘fout’ loopt. Die onthullingen toonden integendeel de ware aard van deze oorlogen aan.

Ook de demonisering van Assange is ongeveer rond deze periode begonnen (dus nog voor het zogenaamde schandaal in Zweden losbarstte). Daarna is het van kwaad naar erger gegaan. De meeste journalisten van de grote media kunnen zijn bloed wel drinken. Niemand houdt immers van een pretbederver die het imago van onze degelijke objectieve niets ontziende pers doorprikt.

2. Waar wordt Julian Assange concreet van beschuldigd in Zweden?

Assange wordt nergens van beschuldigd! Na twee jaar is Zweden nog altijd niet voorbij het stadium geraakt van een vooronderzoek, om na te gaan of er wel genoeg gegronde redenen zijn om een effectieve vervolging te starten. Er werd in Zweden dus nog steeds geen aanklacht tegen Assange ingediend.

Zweden vraagt de uitlevering alleen ‘om hem te ondervragen’ (‘wanted for questioning’) en zijn versie te horen van wat de twee dames in kwestie beweren dat er tussen hen zou gebeurd zijn.

3. Is Assange volgens zijn advocatenteam onschuldig aan de hem in Zweden ten laste gelegde feiten?

Het advocatenteam van Assange heeft altijd gesteld dat hun cliënt bereid is op alle vragen van de Zweedse autoriteiten te antwoorden. Dat deed Assange overigens door in eerste instantie in Zweden te blijven, nadat de twee dames een klacht hadden ingediend tegen hem en zich ter beschikking te houden voor ondervraging.

De Zweedse onderzoeksrechter liet echter na hem te verhoren. Assange meldde het gerecht dat hij naar Londen vertrok voor zijn verdere activiteiten en  ter beschikking bleef voor ondervraging. Hij stelde daarbij dat hij bereid was om naar Zweden terug te keren op een overeen te komen ogenblik.

Enkele weken later werd het onderzoek in Zweden zelfs stopgezet omdat de onderzoeksrechter van oordeel was dat er te weinig elementen waren om tot vervolging over te gaan. Een en ander werd daarna echter terug in gang gezet door een andere onderzoeksrechter die dat blijkbaar anders zag, hoewel er ondertussen geen nieuwe elementen waren opgedoken. Dat is hoogst ongewoon maar niet onwettelijk in Zweden.

Toen de zaak dan voor de tweede maal aan het rollen ging, heeft het advokatenteam van Assange in eerste instantie opnieuw aangeboden om met Assange naar Zweden te komen voor ondervraging. Omdat ondertussen echter de vermoedens van een rechtsgeding in de VS begonnen op te duiken, vroegen zij garanties dat Assange naar Londen zou kunnen terugkeren, indien zou blijken dat zijn verklaringen hem zouden vrijpleiten van vervolging.

Zweden weigerde daarover enige garantie te geven. Zijn advocaten hebben daarop aangeboden om hun cliënt te komen ondervragen in Londen (iets wat perfect kan volgens de procedure van een rogatoire commissie) of om hem via videolink te ondervragen. Ook dat weigerde Zweden te doen.

Met andere woorden, het advocatenteam ontkent noch bevestigt mogelijke schuld of onschuld van Assange aan de hem in Zweden ten laste gelegde feiten en heeft zich altijd bereid verklaard om aan het onderzoek in Zweden mee te werken.

4. Is uitlevering voor ondervraging de enig mogelijke onderzoeksmethode voor Zweden?

Absoluut niet. Zoals hierboven al gesteld. Zweden kan gemakkelijk een rogatoire commissie samenstellen en naar de ambassade van Ecuador in Londen sturen.

Een rogatoire commissie is een ploeg politieofficieren die gemachtigd worden om iemand in het buitenland te gaan ondervragen, meestal worden daarbij afspraken gemaakt zoals welke taal zal worden gesproken, welke ambtenaren van het betrokken land bij de ondervraging zullen aanwezig zijn, wie precies wat zal vragen, wat er zal gebeuren als tijdens de ondervraging bijvoorbeeld andere vervolgbare daden worden vastgesteld e.d.

Wanneer daaruit een effectieve vervolging tegen Assange zou volgen, zou het voor Ecuador trouwens zeer moeilijk worden om hem bescherming te bieden. De vraag mag dus ook gesteld worden waarom Zweden nog altijd niet heeft beslist om de stap van een vooronderzoek naar een effectieve vervolging te zetten.

De internationaal erkende onderzoeksprocedure van een rogatoire commissie wordt zeer frequent toegepast o.a. recent door Zweden zelf om een pedofiel te ondervragen in Servië, die daar al wordt vervolgd voor gelijkaardige feiten.

Voor een dergelijke procedure is de medewerking vereist van de betrokken lokale autoriteiten (in dit geval Britse en Ecuadoriaanse), maar dat is een technische aangelegenheid. Dergelijke aanvraag wordt nooit geweigerd. Deze procedure wordt ook toegepast om getuigen te verhoren, wanneer bijvoorbeeld iemand niet in staat is om te reizen.

Zweden weigert categoriek om deze procedure toe te passen, wat gezien de aard van de mogelijk ten laste te leggen feiten bijzonder ongewoon is.

5. Betekent de uitlevering aan Zweden dat Groot-Brittannië overtuigd is dat Assange moet vervolgd worden voor de hem ten laste gelegde feiten?

Neen. Het Britse gerecht kan en mag zich daar niet over uitspreken. Zij kan enkel oordelen of de uitvraag voor uitlevering correct is ingediend. De rechtbank heeft echter wel de mogelijkheid om andere voorstellen te doen aan het aanvragende land, bijvoorbeeld als ze denkt dat de motivatie voor het uitleveringsverzoek te licht wordt bevonden.

Ze kan ook voorwaarden opleggen aan de uitlevering, zoals de garantie dat de betrokkenen enkel voor de in de aanvraag vermelde feiten zal worden ondervraagd, de garantie dat de betrokkene na de ondervraging onmiddellijk het land mag verlaten (op voorwaarde dat de ondervraging niet tot vervolging leidt).

Bij dergelijke procedures is het niet uitzonderlijk dat de betrokkene zich verzet, niet omdat hij de feiten ontkent, maar omdat hij zwaardere gevolgen vreest bij zijn uitlevering, bijvoorbeeld omdat het andere land soepelere procedures heeft voor uitleveringen aan derde landen.Dat Assange dus pleitte dat hij bij uitlevering aan Zweden vreesde te worden uitgeleverd aan een derde land, namelijk de VS, is in dergelijke rechtzaken niet uitzonderlijk.

De goedkeuring van de uitlevering aan Zweden door het Britse gerecht is dus geen bewijs dat de feiten zelf zouden bewezen zijn.

6. Loop er nu al dan niet een gerechtelijke procedure voor vervolging tegen Assange in de VS?

Er zijn genoeg elementen om te stellen dat een procedure voor vervolging tegen Assange in de VS klaar ligt. Ironisch genoeg blijkt dat ondermeer uit het onderzoekswerk van WikiLeaks zelf maar ook uit andere bronnen. Zie de artikels hieronder in ‘Lees Ook’ voor meer informatie.

Bovendien weigert de VS zich over deze zaak duidelijk uit te spreken. Vragen worden bevestigd noch ontkend. Meestal worden daarbij nietszeggende formuleringen gebruikt. De Amerikaanse ambassadeur in Australië (Assange is Australisch staatsburger) zei bijvoorbeeld recent dat de VS ‘niet in Assange geïnteresseerd is’, wat juridisch volledig betekenisloos is.

De omschrijving die meer dan waarschijnlijk gebruikt zal worden is dat ‘nieuwe elementen zijn opgedoken die aanleiding geven tot effectieve vervolging’.  Bovendien hebben meerdere politici in de VS openlijk een uitlevering van Assange aan de VS geëist.

7. Kan Groot-Brittannië niet evengoed beslissen tot uitlevering aan de VS?

Natuurlijk. Maar precies daar wringt het schoentje. De wettelijke voorwaarden voor uitlevering in Groot-Brittannie zijn veel uitgebreider en veeleisender dan in Zweden.  Je kan de trouwste bondgenoot van de VS veel slaafse onderdanigheid verwijten. Hun imperialistisch verleden weegt echter nog zwaar door in het Brits juridisch apparaat.

Eerst en vooral moet de VS de juridische basis voor een uitleveringsverzoek aan Groot-Brittannië openbaar in een Britse rechtbank verdedigen, waarbij zowel Assange zelf als de wereldopinie inzage krijgen in de argumenten die de VS daar voor heeft. Dat alles terwijl Assange nog steeds vrij met de media zou kunnen spreken.

Bovendien levert Groot-Brittannië principieel niemand uit voor misdrijven waarvoor de doodstraf mogelijk is. Het land heeft al meermaals bewezen dat het die voorwaarde ernstig neemt, door onder andere de uitlevering van Noord-Ierse terroristen aan de VS te weigeren.

De Britse uitleveringsprocedures leggen bovendien strikte voorwaarden op aan de behandeling van de uitgeleverde persoon in het derde land. Zo zou de uitzonderingsprocedure die de VS wil toepassen (zoals gestemd door president W. Bush en nog versterkt door Obama en die nu al wordt gebruikt tegen Bradley Manning) wel eens geweigerd kunnen worden door Groot-Brittannië.

De Britse regering kan een dergelijke uitspraak van hun gerechtelijk apparaat missen als kiespijn. Het zou voor de VS inderdaad bijzonder genant zijn als net hun trouwste bondgenoot de gerechtelijke procedures in de VS zou veroordelen.

In Zweden is van dit alles geen sprake. Eerst en vooral staat de Zweedse wetgeving toe dat Assange na uitlevering zou worden opgesloten en incommunicado gehouden. Bovendien kan men in Zweden een uitlevering achter gesloten deuren vragen. Dat zou de VS veel beter uitkomen. De procedure voor uitlevering gaat er ook veel sneller en kan zonder bijzondere voorwaarden.

Met andere woorden, gesteld dat Assange na enkele dagen ondervraging achter gesloten deuren in Zweden volledig zou worden vrijgepleit van de zedenfeiten, kan Zweden hem ondertussen incommunicado blijven vasthouden, als ondertussen een aanvraag tot uitlevering is ingediend. In Zweden kan Assange tenslotte worden uitgeleverd zonder dat de media en de publieke opinie zouden weten wat er gaande is.

8. Biedt politiek asiel meer garanties voor Assange?

In beperkte mate. Politiek asiel is – zoals de term zegt – in essentie een ‘politieke’ beslissing. Zelfs als Ecuador zou beslissen hem de Ecuadoriaanse nationaliteit te geven én een diplomatiek paspoort, kan hij worden aangehouden zodra hij de ambassade verlaat, omdat Groot-Brittannië die diplomatieke status niet hoeft te erkennen.

In het verleden zijn er meerder voorbeelden geweest van personen die vrije passage kregen, dat was echter altijd na een ‘politieke’ afspraak tussen landen (de uitwisseling van spionnen tijdens de Koude Oorlog, de vrije doorgang van Chinese dissidenten naar het westen …).

Londen heeft enkele jaren terug een zware aanvaring gehad met Libië toen een Britse politieofficier vanuit de Libische ambassade werd doodgeschoten door personen vanuit het ambassadegebouw. Groot-Brittannië heeft toen elf dagen lang de Libische ambassade bezet maar heeft nooit tot een inval beslist. Uiteindelijk kreeg het voltallige Libische ambassadepersoneel een vrijgeleide – met inbegrip van de schutter. Dat had toen alles te maken met het feit dat Libië terug in de gunst van Britse oliemaatschappijen wou komen en dat de Britse regering dat belangrijker vond dan het vatten van een moordenaar.

De wet waarop ze zich nu baseert om een inval te overwegen is een gevolg van die zaak. Die werd echter vooral voor intern Brits gebruik gestemd, om de Britse publieke opinie te sussen. Sindsdien, ook vandaag niet in ‘bevrijd’ Libië, heeft de Britse overheid enige inspanning gedaan om de dader te vervolgen of uitgeleverd te krijgen. De wet mag er dan wel zijn, internationale verdragen hebben een hogere rechtsorde. 

Hoewel het dus voor Assange om veel minder zware feiten gaat, mag een eventuele inval in de ambassade echter niet worden uitgesloten. Ook al zou een dergelijke inval jaren later door het Internationaal Strafhof worden veroordeeld, ondertussen zou Assange wel al lang onherroepelijk in een Amerikaanse gevangenis (of erger) zitten.

De beslissing voor het toekennen van politiek asiel is dus vooral een politiek statement. Er zullen nog lange onderhandelingen nodig zijn voor het tot effectief vertrek van Assange kan leiden. Of dat kan lukken is in de huidige omstandigheden zeer onwaarschijnlijk.

9. Is Ecuador wel goed geplaatst om voor de persvrijheid in de bres te springen?

Meerdere commentatoren in de grote media maken er zich druk over dat de president van Ecuador zich opwerpt als de verdediger van de vrijheid van meningsuiting terwijl hij zelf de media in eigen land zwaar aan banden zou leggen.

Daarvoor beroepen zij  zich op informatie van de commerciële media in Ecuador zelf en op een aantal recente wetgevende initiatieven in dit land. Een dosis anti-Latijns-Amerikaanse vooringenomenheid speelt daar ook in mee.

Wat blijkt. President Correa heeft inderdaad een rechtzaak aangespannen (en gewonnen) tegen twee journalisten wegens ‘smaad aan de president’. Die klacht en het vonnis zijn gebaseerd op wetten die niet hij maar vorige presidenten hebben goedgekeurd. Hij wil ook een deontologische code voor de media. Die code blijkt wonderwel goed overeen te komen met gelijkaardige wetgeving in Europa.

De realiteit is dat Correa net als zijn collega’s in Bolivia en Argentinië te maken heeft met een virulente oppositie in de commerciële media, die het medialandschap bijna volledig domineren. De meeste Latijns-Amerikaanse landen zijn in dat bedje ziek. Hij poogt dat verpletterend overwicht van de commerciële media te counteren door overheidsmedia op te richten. Dat ondertussen pakweg de Chileense president eigenaar is van een mediaconcern blijkt voor diezelfde media echter geen probleem te zijn. Meer details in de artikels hieronder vermeld.

Hoe gaan de media om met de recente beslissing van Ecuador: BBC, De Standaard, VRT? Het is nog vroeg dag om dat te zeggen, maar de eerste berichten beloven niet veel goeds. De BBC zegt in een eerste commentaar dat politiek asiel niet van toepassing is op personen die beschuldigd worden van ernstige niet-politieke misdaden. Daarbij gaat de zender voorbij aan de argumenten van Assange en aan het feit dat Assange nog altijd nergens van beschuldigd wordt (zie hierboven). Bovendien worden de aantijgingen van de betrokken dames als feiten voorgesteld terwijl Assange ‘beweert’ (‘claims’) dat die aantijgingen onjuist zijn. De berichtgeving van de VRT en De Standaard gaat in dezelfde richting.

Hypothese

Wat ik hier formuleer is een hypothese, voor de slechte verstaander, ik bedoel een ‘mogelijk scenario’ van wat zich heeft afgespeeld:

Assange, een vrijgezel zonder vaste relatie, is zonder twijfel een man met een losse levensstijl, om het zacht uit te drukken. Dat zal ook in Zweden wel het geval geweest zijn. De twee dames waarmee hij in dezelfde periode te maken had, hebben hem meerdere dagen na de ‘feiten’ vergezeld op lezingen. Het is pas nadat ze per toeval van elkaar vernamen hoe de vork aan de steel zat, dat zij een klacht indienden.

Oorspronkelijk liep alles op een sisser af. Een eerste onderzoeksrechter liet immers na om Assange te ondervragen terwijl hij nog in Zweden was en besliste na zijn vertrek zelfs dat het dossier te licht woog voor een gerechtelijk onderzoek.

Het valt dus niet uit te sluiten dat een en ander opnieuw werd bovengehaald toen de tegenstanders van Assange in de VS hierin een kans zagen om de man bij de lurven te vatten. Zeker weet ik het natuurlijk niet maar het lijkt me gezien de gang van zaken de meest plausibele verklaring voor wat nu gaande is.

Wordt vervolgd.