Jarosław Kaczyński (PiS), Vicepremier van Polen sinds 2020. Foto: Piotr Drabik, Flickr / CC BY 2.0 (More information about the rights of this work, see below article)
Maciej Bochajczuk

Polexit, geen taboe voor Poolse regering, die volhardt in verzet tegen EU

De Europese Commissie blokkeert subsidies voor Polen en het Europese Hof van Justitie gelast bevelen en boetes tegen de gang van zaken in het land. Ondertussen woedt in de hoofdstad Warschau een politiek opbod van anti-EU-verklaringen en in regeringskringen wordt de Brexit steeds meer aangeprezen als “de weg naar zelfbestuur en behoud van onze onafhankelijkheid”.

maandag 27 september 2021 15:13
Spread the love

 

Begin september gaven EU-commissarissen Valdis Dombrovskis en Paolo Gentiloni toe dat de vertraging voor de aanvaarding van het nationale relanceplan van Polen te wijten is aan het feit dat Warschau de “voorrang van het EU-recht” in twijfel trekt.

De nationale relanceplannen zijn documenten waarin de EU-lidstaten aangeven hoe zij de EU-steun uit het herstelfonds denken te zullen besteden om de gevolgen van de coronacrisis op te vangen. Polen heeft zijn plan in mei 2021 naar het EU-hoofdkwartier Brussel gestuurd.

Deadline voor aanvaarding door de EU was 3 augustus. Tot vandaag heeft de Europese Commissie echter nog geen besluit genomen. Het gaat voor Polen om 24 miljard euro aan subsidies en 12 miljard euro aan goedkope leningen.

De nationalistisch-conservatieve regering van de partij Recht en Rechtvaardigheid (PiS) botst al enkele jaren met de Europese justitie. Onderwerp van geschil is met name de Poolse rechterlijke macht en haar smeltende onafhankelijkheid.

Op 15 juli 2021 oordeelde het Europees Hof van Justitie dat het Poolse systeem voor de tuchtregeling van rechters “incompatibel” is met het EU-recht. Polen heeft dat vonnis genegeerd. Deze zogenaamde tuchtkamer blijft werken en rechters die kritiek hebben op de regering uit hun ambt ontheffen.

Ondertussen heeft het Europees Hof voor de Rechten van de Mens benadrukt dat het klachten tegen de uitspraken van de Poolse tuchtkamer zal aanvaarden en de Europese Commissie heeft een inbreukprocedure ingeleid en financiële sancties voor Polen gevraagd.

De zaak van rechter Igor Tuleya, die vorig jaar van zijn rechterlijke immuniteit werd ontheven en werd geschorst, is een symbool geworden van de politisering van de Poolse rechterlijke macht. Het Openbaar Ministerie vindt dat deze rechter zijn bevoegdheden heeft overschreden toen hij de media toestond om zijn rechterlijke vonnis, dat kritisch was over de regering in 2017, uit te zenden.

De laatste dagen is een nieuw twistpunt ontstaan. Op 20 september heeft het Hof van Justitie van de EU aangekondigd dat Polen 500.000 euro boete per dag moet betalen omdat het, in strijd met een definitieve uitspraak van het Europese Hof van Justitie, de bruinkoolwinning in de mijn van Turów niet heeft stopgezet.

Deze mijn bevindt zich net aan de grens met Tsjechië. Het buurland heeft de mijn ervan beschuldigd de lucht te vervuilen en de gezondheid en het leven van zijn eigen burgers in gevaar te brengen. De Poolse regering negeert echter de betaling van deze boetes en is niet van plan de mijn vóór 2030 te sluiten. In een reactie heeft de Europese Commissie aangekondigd dat de regio Zgorzelec, waar Turów is gevestigd, geen Europese fondsen voor energietransitie meer zal ontvangen.

Parlementsleden van het regeringskamp in Warschau hebben zich op sociale media ingezet “om het vaderland te verdedigen”. “Jullie krijgen geen cent”, “Het belangrijkste is de energiestabiliteit van Polen”, “Ze willen de Polen uithongeren”, zijn enkele van de commentaren.

Premier Mateusz Morawiecki verklaarde: “Niemand in Europa en zeker niemand zonder sociale legitimiteit mag willekeurig een besluit nemen waardoor miljoenen burgers zonder elektriciteit en verwarming komen te zitten.” In de context van zowel wat met de regio Turów gebeurt als het ingehouden relanceplan, spraken hooggeplaatste PiS-politici over de “dictatuur van de Brusselse democratie” en van een “Brusselse bezetter”.

Minister van Justitie Zbigniew Ziobro sprak de hoop uit dat “de Europese Commissie zal terugkrabbelen en haar verontschuldigingen zal aanbieden voor deze blunder”. Tenslotte verklaarde een andere politicus van dezelfde parlementaire factie dat “het tijd is om te onderzoeken of de ‘Britse weg’ niet een betere optie is voor Polen”.

Polexit-retoriek krijgt voet aan de grond in Poolse regeringskringen. Parlementslid Patryk Jaki heeft een conferentie bijeengeroepen om de balans op te maken van het Poolse lidmaatschap van de Europese Unie. Volgens zijn verslag, dat bol staat van weglatingen en logische fouten, heeft Polen sinds zijn toetreding tot de gemeenschap meer dan 100 miljard euro verloren.

Patryk Jaki en minister van Justitie Zbigniew Ziobro zijn leden van de extreemrechtse groepering Solidarna Polska, een junior partner in de coalitie met PiS. Solidarna Polska wil met haar anti-Europese verklaringen de even extremistische oppositiepartij Konfederacja overtreffen.

Hun gegoochel met valse berekeningen doet denken aan de methoden van de Leave-campagne in Groot-Brittannië. De voorzitter van de vermelde partij Konfederacja heeft ooit openlijk toegegeven dat hij nog niet openlijk van Polexit spreekt, omdat de overgrote meerderheid van de Polen niet voor een vertrek uit de Europese Unie is.

Uit recente opiniepeilingen blijkt inderdaad dat 88 procent van de Polen in de EU wil blijven, terwijl 7 procent bereid is de EU te verlaten. Politici verleggen echter de grenzen van het discours en wedijveren cynisch om te bewijzen wie de grootste verdediger van de Poolse “soevereiniteit” is.

Premier Morawiecki, die binnen de PiS-partij als een gematigd conservatief wordt beschouwd, had het Poolse Grondwettelijk Hof reeds in maart verzocht een uitspraak te doen over de superioriteit van de Poolse grondwet boven de EU-wetgeving en om te erkennen dat het Europees Gerechtshof niet bevoegd is om de onafhankelijkheid van de Poolse rechterlijke macht te onderzoeken.

De voorbije week heeft het Hof, dat bestaat uit rechters verbonden aan PiS, zijn uitspraak opnieuw uitgesteld. Zijn besluit kan bepalend zijn voor de vraag of Polen uiteindelijk een van de grondslagen van de EU zal ontkennen, namelijk de voorrang van het EU-recht boven het nationale recht.

De hevige uitspraken uit Warschau betekenen nog niet dat daar nu de “Britse weg” wordt gevolgd, want er zijn veel verschillen met de Brexit. In tegenstelling tot Polen is Groot-Brittannië altijd een nettobetaler geweest, met onvergelijkbaar minder publieke steun voor de EU dan onder de Poolse bevolking.

Aan de andere kant heeft Londen ook een onvergelijkbaar langere geschiedenis van stabiele democratie en sterke internationale reputatie. De vraag is dan ook gerechtvaardigd of het verzet van de meerderheid van de Polen voldoende zal zijn om het gevaarlijke spel van deze regering te stoppen.

Dit gaat immers over een regering die opnieuw de opiniepeilingen domineert (ongeveer 40 procent van de ondervraagden wil vandaag op PiS stemmen) na haar meedogenloze reactie op de humanitaire crisis die zich aan de Pools-Wit-Russische grens afspeelt.

Vluchtelingen uit Afghanistan, Irak en Afrika worden daar al wekenlang door de diensten van beide landen over de grens teruggeduwd (zie Polen mishandelt weerloze Afghaanse vluchtelingen aan de grens met Wit-Rusland: een getuigenis). De voorbije week is reeds een vierde vluchteling gestorven, verstoken van toegang tot voedsel, stromend water en geneesmiddelen. In deze zaak houdt de Europese Unie zich tot nu zeer stil.

Creative Commons

take down
the paywall
steun ons nu!