In een columpje in De Morgen (11 januari) maakt Joachim Pohlmann zich vrolijk over een rapport dat Amerikaanse psychologen gepubliceerd hebben. “Na 40 jaar onderzoek concludeert de American Psychological Association dat traditionele mannelijkheid – gekenmerkt door stoïcisme, competitiviteit, dominantie en agressie – schadelijk is.“
Pohlmann is communicatiemanager bij de N-VA en woordvoerder van Bart De Wever. Hij was verantwoordelijk voor de recente communicatieblunder van die partij, die beruchte beeldcampagne die wel van het Vlaams Belang had kunnen zijn. Vorig jaar ging Pohlmann een militaire opleiding volgen: “Na de aanslagen in Parijs en Brussel kon en wilde ik niet langer afzijdig blijven. Voortdurend zeg ik dat we een veiligheidscultuur nodig hebben, we bedreigd worden en in oorlog zijn – al is het er eentje van hybride aard. Als dat je overtuiging is – wat in mijn geval zo is – dan mag je jezelf niet beperken tot woorden, dan moet je daar naar handelen. Daarom heb ik mij vorig jaar aangemeld als reservist.”
Dat is fraai, een columnist die wil leren schieten, een communicatiebeest dat het land bedreigd ziet en wil redden met het wapen in de hand. Maar het is ook de voortzetting van een puberteitsprobleem: “Zoals kinderen brandweerman, piloot of voetballer willen worden, zo werd ik soldaat. Het inschrijvingsformulier van de cadettenschool lag klaar op mijn kamer; maar mijn moeder overtuigde me een jaartje te wachten, wetende dat de aanstormende puberteit mijn interesses zou verschuiven. Ze kreeg gelijk, al zou uit weerwraak die puberteit onverbiddelijk huishouden. Maar meer dan de vervulling van een kinderdroom, is het plichtsbesef.”
Ik had een gelukkiger jeugd en een zachtere puberteit dan Pohlmann. Ik groeide op als een indiaan (of cowboy, wat op hetzelfde neerkwam): met pijl en boog, katapulten, speren, speelgoedpistolen, zakmessen, een dolk (die kon ook wel mee naar de zondagmis, in mijn broeksriem gestoken onder mijn trui). Toen ik zes was mocht ik voor het eerst met een karabijn schieten, met veertien een echt pistool proberen. In het leger – ik was dienstplichtig – leerde ik ook met een machinepistool vuren. Maar mijn beroepskeuze – zou ik paracommando worden of filosoof? – was toen al gemaakt: het laatste.
Ik zie wel de voordelen van mijn macho-opvoeding. Ik ben niet gauw bang en helemaal niet paniekerig en ik heb zelfbeheersing geleerd. Door mijn hang naar avontuur ben ik wel verschillende keren bijna verongelukt, maar geleidelijk aan ben ik voorzichtiger geworden. Een ander, groter nadeel van mijn opvoeding was dat er weinig plaats was voor empathie. Ik heb daarin ook maar geleidelijk wat bijgeleerd, voornamelijk door de omgang met vrouwen met een groot inlevingsvermogen en psychologisch doorzicht.
Na het schieten leerde ik, als jonge vader van twee kinderen, ook babyverzorging. Ik was geen uitblinker in het schieten, en ook niet in de babyverzorging, maar dat laatste deed ik toch liever dan het afknallen van kartonnen vijanden. Vandaag vind ik empathie en zorg voor mensen veel belangrijker dan competitie en fysieke agressie, maar ik houd wel van een polemiekje.
Terug naar Pohlmann. Wat een gebrek aan inzicht te denken dat België en Europa bedreigd zijn en dat je door bij het leger te gaan iets zinvols doet! Zelfs als symbolische geste is dat ridicuul. De aanslagen in België zijn uiteraard niet los te zien van de bommen die België in het Midden-Oosten neerploft en de dubieuze coalitie waar ons landje deel van uitmaakt. Daartegen protesteren zou moedig en relevant zijn!
En wat een akelige uitspraak is dit: “de waarden die traditionele mannelijkheid uitmaken, zijn de bron geweest van ons succes. De stiff upper lip van mannen die de wereld wilden veroveren, heeft Europa gemaakt tot wat het vandaag is. Of toch eens was.” Het plunderen van Afrika, het uitbuiten van slaven – glorieus resultaat van onze prachtige mannelijkheid? Imperialistische mannelijkheid die andere volkeren minacht, besteelt, pijnigt, vermoordt – moeten we daar bewondering voor hebben? Pohlmann zegt wel sussend: “Dat daar zeer duistere kanten aan zaten, zal u mij niet horen ontkennen.” Maar dat zijn blijkbaar minieme nadelen van wat toch wel grandioos is.
De humor van Pohlmann lijkt me nauwelijks verhulde intellectuele luiheid. Hij verdraait op grappige wijze het rapport van de Amerikaanse psychologenvereniging door de inhoud weer te geven als “mannelijkheid is een aandoening”. Maar het gaat er in dat rapport alleen om – en dat is gebaseerd op lange jaren observatie en praktijkervaring – dat een te grote druk op jongens om zich te conformeren aan het vigerende Amerikaanse mannelijkheidsideaal psychologische problemen kan veroorzaken. Pohlmann spreekt smalend over ‘genderstudies’, maar misschien moet hij er eens iets van lezen?
